Topola czarna – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Topola czarna – właściwości

Topola czarna to roślina stosowana od wieków w medycynie ludowej. Do sporządzania preparatów leczniczych wykorzystywano przede wszystkim jej pąki. Topoli czarnej używano głównie do leczenia gorączki czy sezonowych przeziębień. Zakładano, że leczy reumatyzm i dnę moczanową. Przy stosowaniu zewnętrznym miała mieć działanie przyspieszające gojenie ran i oparzeń oraz działanie przeciwbólowe przy nacieraniu nią bolących stawów. 

Swoje właściwości topola czarna ma zawdzięczać obecności glikozydów fenolowych, flawonoidów i olejków eterycznych.

Pąki Populus nigra zawierają żywicę, która jest zbierana przez pszczoły w celu wytworzenia przez nie propolisu — kitu pszczelego. Propolis złożony jest z wielu substancji wykazujących działania prozdrowotne. 

Dzięki tym związkom chemicznym odpowiednio przygotowane medykamenty z pączków topoli miały wykazywać działanie m.in. moczopędne, napotne, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne czy przeciwbólowe.

Topola czarna – jak wygląda i skąd pochodzi?

Topola czarna (łac. Populus nigra) jest rośliną występującą na terenie Europy, środkowej Azji i północnej Afryki. Typowo osiąga wysokość do 30 metrów, a grubość jej pnia sięga nawet do 3 metrów. Kolor kory, w zależności od wieku drzewa, jest od ciemno-brunatnego do prawie czarnego. Drewno z topoli charakteryzuje się lekkością, elastycznością i wytrzymałością. Dzięki temu znalazło swoje miejsce m.in. w papiernictwie, produkcji zapałek czy skrzynek.

Liście topoli mają sercowaty kształt z karbowanym brzegiem. Okres kwitnienia przypada na kwiecień. Kwiaty są rozdzielnopłciowe — żeńskie mają barwę zieloną, a męskie czerwonawą. Nasiona topoli czarnej otoczone są gęstymi włoskami, a dzięki swojej lekkości roznoszone są przez wiatr.

Topola czarna – działanie, wskazania do stosowania

Wskazania do zastosowania topoli czarnej różniły się w zależności od regionu. W Algierii na przykład Populus nigra była używana jako środek przeciwzapalny, leczący stany zapalne stawów czy infekcje dróg oddechowych. 

W medycynie ludowej propolis pochodzący z topoli czarnej stosowany był w celu regeneracji uszkodzonej skóry, zmniejszania stanów zapalnych, przeciwdziałaniu infekcjom oraz w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych. Dodatkowo propolis ma działanie przeciwutleniające.

Topola czarna – działanie przeciwutleniające

Wolne rodniki są szkodliwymi dla organizmu elementami. Ich nadmiar może być jedną z przyczyn powstawania różnych patologicznych stanów w organizmie. Są one jedną z przyczyn uszkodzenia komórek, a co za tym idzie, powstawania wielu chorób, w tym miażdżycy, cukrzycy czy chorób nowotworowych. Do przeciwdziałania szkodliwym skutkom ich nadmiaru stosuje się antyoksydanty. 

Ekstrakty z kwiatów topoli czarnej są bogate w antyoksydanty. Właściwości przeciwutleniające Populus nigra zostały udowodnione w badaniach. Wynikają one głównie z obecności związków fenolowych. Badania biorące pod uwagę ekstrakty z pąków topoli czarnej z Algierii wykazały podobny potencjał przeciwutleniający do siły działania przeciwutleniającego kwasu askorbinowego. Takie działanie wykazał hydroalkoholowy ekstrakt o stężeniu 1 mg/mL.

Topola czarna – działanie przeciwdrobnoustrojowe

Ekstrakty z pąków topoli czarnej wykazały dobry efekt przeciwbakteryjny przeciwko bakteriom Gram-dodatnim — głównie przeciwko Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Listeria monocytogenes, L. innocua, L. welshimeri. 

W badaniach również udowodniono aktywność wobec grzybów. Gatunkami podatnymi na ekstrakty z topoli czarnej są m.in. Candida albicans oraz w mniejszym stopniu Aspergillus niger i Fusarium polyferatum.

Topola czarna – działanie przeciwzapalne

Działanie przeciwzapalne topola czarna zawdzięcza głównie obecności flawonoidów. W badaniach in vitro udowodniono zmniejszenie się poziomu czynników zapalnych po zastosowaniu ekstraktów etanolowych z pąków topoli czarnej. Takie działanie może być wykorzystywane przy przeziębieniach czy stanach zapalnych skóry związanych m.in. z infekcją.

Topola czarna – jak dawkować?

Suszone pączki topoli mogą być wykorzystane do przyrządzenia naparu. 1 łyżeczkę pączków zalewa się wrzącą wodą i odstawia na 30 minut. Tak sporządzony napój można stosować od 1 do 3 razy dziennie.

Dawkowanie suplementów zawierających topolę powinno być zgodne z zaleceniami producenta. 

Leki i suplementy zawierające topolę czarną

Na rynku nie ma leków zawierających surowce lub ekstrakty topoli czarnej. Znaleźć można natomiast suplementy zawierające topolę w postaci suszonych kwiatów, czy też ekstraktów. Ekstrakty mają wpływać na poprawę stanu górnych dróg oddechowych. Na rynku dostępne są również kremy przeciwzmarszczkowe zawierające w swoim składzie wyciągi z topoli.

Topola czarna w ciąży

Topola czarna i produkty z niej wytworzone nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży i w czasie karmienia piersią.

Wdrożenie jakiejkolwiek suplementacji w czasie ciąży powinno być zawsze skonsultowane z ginekologiem.

Topola czarna – przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z topoli czarnej jest uczulenie na salicylany.  Nie powinny też być one stosowane przez osoby z chorobami układu pokarmowego. Ciąża i okres laktacji również stanowią przeciwwskazanie do suplementacji produktów zawierających topolę czarną.

Topola czarna – możliwe działania niepożądane

Stosowanie topoli czarnej, w niewielkich ilościach, u osób, u których jej stosowanie nie jest przeciwwskazane, nie niesie za sobą znaczącego ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.

Topola czarna – interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje topoli czarnej z innymi lekami.

Topola czarna w Ziołopedii – podsumowanie

Topola czarna, głównie w badaniach in vitro, ma potwierdzone działanie m.in. przeciwzapalne, przeciwutleniające i przeciwbakteryjne. Dzięki swojej powszechności znalazła miejsce zarówno w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym, jak i w medycynie ludowej. Warto zapamiętać, że mimo powszechnej opinii, pyłek topoli czarnej jest słabym alergenem i rzadko jest źródłem objawów alergii.

Pomimo wymienionych w tekście zastosowań topoli czarnej w medycynie ludowej, warto zaznaczyć, że większość z nich nie została potwierdzona w aktualnych badaniach. Bardzo ważne jest zatem, aby jej suplementacja nie zastępowała leków potrzebnych do wyleczenia bądź kontrolowania chorób wymienionych w tekście. Leki są produktami standaryzowanymi, a ich działanie jest przebadane i udowodnione zgodnie ze ściśle określonymi procedurami.

Bibliografia:

1. Kis, B., Avram, S., Pavel, I. Z., Lombrea, A., Buda, V., Dehelean, C. A., Soica, C., Yerer, M. B., Bojin, F., Folescu, R., & Danciu, C. (2020). Recent Advances Regarding the Phytochemical and Therapeutic Uses of Populus nigra L. Buds. Plants (Basel, Switzerland), 9(11), 1464.
2. Tebbi, S. O., & Debbache-Benaida, N. (2022). Phytochemistry, chemical composition and therapeutic uses of Populus nigra L. aerial parts from 1991-2021 onwards: An overview. Sustainable Chemistry and Pharmacy, 30, 100880.

Autor