Szanta zwyczajna — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Szanta zwyczajna — właściwości

Szanta zwyczajna jest rośliną, która posiada bogaty skład chemiczny. Zawiera m.in. seskwiterpeny (α-bisabolol), flawony (apigenina, luteolina), fitosterole (ß-sitosterol), alkaloidy (betonicyna), aminy (cholina), monoterpeny (enchen, α-pinen, sabinen, α-terpinolen, p-cymen, d-limonen, kamfen), diterpeny (marubina, wulgarol, peregrinol), glikozydy flawonoidowe (forsytozyd B, kwercetyna), stachydrynę oraz olejki eteryczne. 

Olejek eteryczny szanty zwyczajnej zawiera głównie: y-eudesmol, β-cytronellol, mrówczan cytronellylu i germakren D. 

Taki skład chemiczny powoduje, że szanta zwyczajna ma właściwości: żółciotwórcze, przeciwutleniające, przeciwmiażdżycowe, przeciwdrobnoustrojowe, wykrztuśne, przeciwzapalne, uspokajające, obniżające ciśnienie i hipolipidemiczne.

Szanta zwyczajna — jak wygląda i skąd pochodzi?

Szanta zwyczajna (łac. Marrubium vulgare) należy do rodziny jasnotowatych (łac. Lamiaceae). Jest byliną, którą można znaleźć na przydrożu. Roślina ta pochodzi z Afryki Północnej, z której następnie została zawleczona do Europy i częściowo do Azji. W efekcie gatunek ten rozprzestrzenił się do Ameryki Środkowej, Australii, na Azory, USA i częściowo do Ameryki Południowej. 

Szanta osiąga do około 50 centymetrów wysokości, posiada owłosione kutnerowato i rozgałęzione łodygi. Młode łodygi mają gęste, białe włoski, te starsze zaś są mniej owłosione, a kolor włosków zmienia się na szary. Liście posiadają karbowany brzeg, sercowato-jajowaty kształt i charakterystyczne zagęszczenie białych włosków. Drobne, białe kwiaty zebrane są w skupiska wokół łodygi, natomiast owoc szanty zwyczajnej stanowi owłosiona, odwrotnie jajowata tzw. rozłupka. Szanta zwyczajna kwitnie od czerwca do sierpnia, a surowcem leczniczym jest ziele szanty. W Polsce szanta zwyczajna znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów i jest uznawana za gatunek krytycznie zagrożony i wymierający. 

Szanta zwyczajna — działanie, wskazania do stosowania

W medycynie ludowej szanta zwyczajna stosowana była przy chorobach układu oddechowego, ze względu na swoje działanie wykrztuśne. Ponadto przynosiła ulgę przy dolegliwościach układu pokarmowego, takich jak brak apetytu czy niestrawność. Szanta zwyczajna była również wykorzystywana przy zaburzeniach miesiączkowania, nadciśnieniu, chorobach reumatycznych, chorobach układu żółciowego, stanach zapalnych czy nerwicy.

Szanta zwyczajna na układ oddechowy

Szanta zwyczajna głównie znana jest ze względu na swoje działanie wykrztuśne. Z tego powodu wykorzystywana jest w mieszankach ziołowych na układ oddechowy, a także do produkcji wyrobów medycznych i suplementów diety o tym przeznaczeniu. Roślina ta jest gorzka w smaku, ale za to może przynieść ulgę przy kaszlu, chrypce czy zapaleniu oskrzeli. 

Szanta zwyczajna na układ pokarmowy

Już w medycynie ludowej używano ziela szanty na różnego rodzaju dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Przetwory z szanty sprawdzały się przy niestrawnościach na tle nerwicowym, braku apetytu, wzdęciach, gazach czy zmniejszonym wydzielaniu soku trawiennego. Ponadto szanta zwyczajna ma gorzki smak i przyspiesza procesy trawienne, a zatem będzie idealnym rozwiązaniem przy zaburzeniach trawienia. Dodatkowo zawarte w szancie garbniki działają ściągająco na błonę śluzową układu pokarmowego.

Szanta zwyczajna na serce

Szanta zwyczajna w dużych dawkach może spowodować obniżenie ciśnienia tętniczego, ponadto ma pozytywne działanie na pracę serca. Z tego powodu używana była przy nadciśnieniu tętniczym, arytmii, kołataniu i palpitacji serca, zaburzeniach pracy serca na tle nerwicowym czy przy zastoinowej niewydolności serca. Co więcej, szanta zwyczajna działa przeciwmiażdżycowo i przeciwzapalnie, co ma istotne znaczenie przy chorobach sercowo-naczyniowych. 

Szanta zwyczajna — jak dawkować?

Szantę zwyczajną w ilości jednej łyżeczki należy zalać szklanką gorącej wody. Tak sporządzony napar można spożywać 2-3 razy dziennie. Ziele szanty wchodzi w skład niektórych mieszanek ziołowych. Należy stosować je według zaleceń producenta.

Leki i suplementy zawierające szantę zwyczajną

Szanta zwyczajna dostępna jest jako suche ziele, a także wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych. Ponadto dostępna jest jako suplement diety. Przed zastosowaniem danego suplementu czy wyrobu, należy zapoznać się z rekomendacją producenta na temat dawkowania i stosowania danego preparatu. 

Szanta zwyczajna w ciąży

Nie należy stosować szanty zwyczajnej w trakcie ciąży, ze względu na możliwe działanie poronne. Kobiety ciężarne powinny unikać zażywania tej rośliny.

Szanta zwyczajna — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania szanty zwyczajnej jest nadwrażliwość na którąkolwiek zawartą w roślinie substancję, a także ciąża. Każde planowane zastosowanie tego surowca powinno być skonsultowane z lekarzem bądź farmaceutą.

Szanta zwyczajna — możliwe działania niepożądane

Szanta zwyczajna może powodować efekt poronny u kobiet w ciąży. Brakuje danych dotyczących innych możliwych działań niepożądanych tej rośliny.

Szanta zwyczajna — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brakuje danych dotyczących możliwych interakcji szanty zwyczajnej z lekami i innymi ziołami. Z tego powodu, każde planowane zastosowanie tego surowca roślinnego, należy skonsultować najpierw z lekarzem bądź farmaceutą. 

Szanta zwyczajna w Ziołopedii — podsumowanie

Szanta zwyczajna to zioło, które przez wiele osób jest mało znane i kojarzone. Tę niepozorną roślinę można znaleźć na przydrożu. Posiada wiele cennych substancji, a co za tym idzie właściwości. Działa przeciwzapalnie, przeciwdrobnoustrojowo, przeciwutleniająco, przeciwmiażdżycowo, a także obniża ciśnienie. Już od dawna stosowana była na nadciśnienie, schorzenia dróg oddechowych czy problemy żołądkowo-jelitowe. Warto podkreślić, że jest to roślina objęta ochroną, dlatego nie należy jej zbierać samemu.

Bibliografia

1. Aćimović, M., Jeremić, K., Salaj, N., Gavarić, N., Kiprovski, B., Sikora, V., & Zeremski, T. (2020). Marrubium vulgare L.: A phytochemical and pharmacological overview. Molecules, 25(12), 2898.
2. Lodhi, S., Vadnere, G. P., Sharma, V. K., & Usman, M. R. (2017). Marrubium vulgare L.: A review on phytochemical and pharmacological aspects. J. Intercult. Ethnopharmacol, 6(4), 429-452.
3. Aćimović, M., Jeremić, K., Salaj, N., Gavarić, N., Kiprovski, B., Sikora, V., & Zeremski, T. (2020). Marrubium vulgare L.: A Phytochemical and Pharmacological Overview. Molecules (Basel, Switzerland), 25(12), 2898. https://doi.org/10.3390/molecules25122898
4. Marrubium vulgare - Szanta zwyczajna. Materia Medica Opoliensis.

Autor