Rdest ostrogorzki — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Rdest ostrogorzki — właściwości

Rdest ostrogorzki był znany już w starożytności i ceniony ze względu na walory smakowe. Obecnie jest on stosowany jedynie w medycynie ludowej. Działanie lecznicze wykazuje nadziemna część rośliny, czyli ziele rdestu (łac. Persicaria hydropiper herba). Charakteryzuje się ona zawartością składników czynnych, takich jak garbniki, fenolokwasy czy flawonoidy, wśród których wyróżnia się kemferol, kwercetynę, rutozyd oraz hiperozyd. W zielu rdestu wykryto także obecność seskwiterpenu o nazwie polygodial, który wykazuje działanie przeciwbakteryjne. Nadziemna część rośliny jest ponadto źródłem olejku eterycznego, który także jest odpowiedzialny za działanie przeciwbakteryjne tego surowca. 

Rdest ostrogorzki — jak wygląda i skąd pochodzi?

Rdest ostrogorzki (łac. Persicaria hydropiper) jest rośliną jednoroczną, należącą do rodziny rdestowatych (łac. Polygonaceae). Występuje głównie w Europie i Azji. Preferuje tereny wilgotne, a jego siedliska to m.in. brzegi strumieni, rzek, stawów oraz miejsca podmokłe. Roślina jest często spotykana w zaroślach i na łąkach, a także w miejscach, gdzie gleba jest bogata w azot. W Polsce rdest ostrogorzki jest rośliną stosunkowo pospolitą i można go znaleźć w różnych regionach kraju.

Rdest ostrogorzki był niegdyś używany jako roślina przyprawowa, a ze względu na ostry smak nazywano go pieprzem wodnym. Posiada ulistnienie naprzemianległe, a liście osiągają długość od 5 do 15 centymetrów i szerokość od 2 do 7 centymetrów. Mają kształt eliptyczny lub lancetowaty, z równymi brzegami i wyraźnym unerwieniem. Ich spodnia strona jest często pokryta drobnymi włoskami, a na brzegach znajdują się gruczoły, w których znaleźć możemy związki nadające roślinie charakterystyczny ostry smak. Kwiaty rdestu są zebrane w luźne kwiatostany. Są małe, zwykle biało-różowe lub zielonkawe, pięciokrotnie złożone. Okres kwitnienia rdestu ostrogorzkiego przypada na lato, trwa zazwyczaj od czerwca do września.

Rdest ostrogorzki — działanie, wskazania do stosowania

Ziele rdestu ostrogorzkiego ze względu na działanie przeciwbakteryjne znajduje zastosowanie w medycynie ludowej w leczeniu trudno gojących się, ropiejących ran. Ponadto wykazuje pewną skuteczność w łagodzeniu lekkich biegunek. Działa także przeciwkrwotocznie, co może mieć pozytywny wpływ w trakcie długich i obfitych menstruacji. 

Rdest ostrogorzki a działanie przeciwbiegunkowe

Ziele rdestu ostrogorzkiego ma działanie łagodzące w przypadku lekkich biegunek. Jest to zasługa obecności garbników. Wykazują one efekt ściągający, a także tworzą trudno rozpuszczalne kompleksy z toksynami bakteryjnymi oraz z białkami komórek bakteryjnych. W ten sposób garbniki przyczyniają się do zahamowania rozwoju patologicznej flory bakteryjnej, która może być przyczyną biegunek. 

Rdest ostrogorzki a działanie przeciwkrwotoczne

Działanie przeciwkrwotoczne ziela rdestu ostrogorzkiego jest wypadkową działania wielu substancji aktywnych. Udział w tym procesie biorą garbniki, które wiążą się z białkami osocza, działając ściągająco i pozytywnie wpływając na stan przerwanych lub uszkodzonych naczyń krwionośnych. Istotną rolę w działaniu przeciwkrwotocznym rdestu ostrogorzkiego odgrywają także flawonoidy, które zwiększają elastyczność naczyń krwionośnych i wykazują dodatkowe działanie ochronne. Co więcej, obecność w zielu kwasów fenolowych oraz polifenoli przyczynia się do zwiększenia krzepliwości krwi — ma to szczególne znaczenie dla pacjentek cierpiących z powodu długich i obfitych menstruacji. Ziele rdestu wykorzystuje się także w łagodzeniu dolegliwości związanych z hemoroidami oraz krwawieniami z przewodu pokarmowego.

Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na to, że powyższe wskazania wynikają z tradycyjnego stosowania w medycynie ludowej. Ziele rdestu ostrogorzkiego nie powinno być wybierane jako leczenie pierwszego rzutu w wyżej wymienionych dolegliwościach. Pamiętajmy, że każde niepokojące objawy takie, jak krwawienia z przewodu pokarmowego o nieznanej przyczynie powinny być konsultowane z lekarzem, ponieważ mogą świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych. 

Rdest ostrogorzki w leczeniu ran

Okłady z rdestu ostrogorzkiego bywają stosowane w leczeniu trudno gojących się, ropiejących ran, a skuteczność w tym wskazaniu można przypisać zawartości w zielu rdestu substancji o nazwie polygodial. Wykazuje ona działanie przeciwbakteryjne. Z tego powodu napary z rdestu mogą być wykorzystywane do przemywania ran. Pamiętajmy, że nie jest to leczenie pierwszego rzutu. Trudno gojące się rany i owrzodzenia powinny być monitorowane przez lekarza lub specjalistę w zakresie leczenia ran.

Rdest ostrogorzki — jak dawkować?

Ziele rdestu ostrogorzkiego może być przyjmowane zewnętrznie w formie okładów na problemy skórne oraz rany lub wewnętrznie w formie naparów. Każdorazowo stosowanie tej rośliny powinno być przedyskutowane z lekarzem, ze względu na możliwe działanie toksyczne surowca. Przyjmuje się, że maksymalny czas trwania kuracji nie powinien przekraczać siedmiu dni. Nie należy przekraczać dobowej dawki naparu, przygotowanego poprzez zalanie jednej łyżki suszonego ziela szklanką gorącej wody.

Leki i suplementy zawierające rdest ostrogorzki

Ziele rdestu ostrogorzkiego jest dostępne w formie sproszkowanego surowca, służącego do przygotowania naparów i odwarów lub w formie płynnych ekstraktów. Każdorazowo należy przestrzegać zaleceń producenta odnośnie do stosowania poszczególnych preparatów. 

Rdest ostrogorzki w ciąży

Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania, nie zaleca się przyjmowania preparatów z ziela rdestu ostrogorzkiego przez kobiety w ciąży oraz matki karmiące. 

Rdest ostrogorzki — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniem do przyjmowania preparatów z rdestem ostrogorzkim są przewlekłe zaparcia, krwawienia z przewodu pokarmowego o nieznanej etiologii oraz niedobory pierwiastków, m.in. żelaza, wapnia czy magnezu, ze względu na zmniejszenie wchłaniania tych związków po spożyciu ziela rdestu. Nie należy przyjmować rdestu ostrogorzkiego przy współistniejącym zapaleniu nerek oraz zapaleniu błon śluzowych przewodu pokarmowego, jak również przy zaburzeniach krążenia krwi. 

Rdest ostrogorzki — możliwe działania niepożądane

Stosowanie rdestu ostrogorzkiego może wiązać się z występowaniem skutków ubocznych. Należą do nich m.in. zaburzenia pracy przewodu pokarmowego np. zaparcia oraz zmniejszone wchłanianie niektórych związków mineralnych. Stosowanie ziela rdestu może wiązać się także ze zmianami flory bakteryjnej obecnej w przewodzie pokarmowym. 

Rdest ostrogorzki — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje rdestu ostrogorzkiego z innymi ziołami. Ziele rdestu, ze względu na obecność garbników zmniejsza wchłanianie pierwiastków dwuwartościowych, np. żelaza, wapnia czy magnezu.

Rdest ostrogorzki w Ziołopedii — podsumowanie

Ziele rdestu było znane dawniej ze względu na ostry smak. Obecnie medycyna ludowa wskazuje na pewne korzyści z zastosowania rdestu w obfitych miesiączkach, biegunkach oraz leczeniu ran, jednak należy mieć na uwadze możliwe działania niepożądane, występujące po jego zastosowaniu oraz fakt, iż w każdej z tych dolegliwości znajdziemy lepiej przebadane oraz obarczone mniejszym ryzykiem skutków ubocznych preparaty.

Bibliografia

1. DerMardesrosian A, Beutler JA [red]: The Rewiew od Natural Products. Facts & Comparisons, 2014
2. Moyeenul Huq A. K. M. Moyeenul Huq i in. "Ethnobotanical, Phytochemical, Pharmacological, and Toxicological Aspects of Persicaria hydropiper (L.) Delarbre". Evidence-Based Complementary and alternative Medicine 2014.
3. Ayaz M., Irshad A., Sadiq A. i in. "Persicaria hydropiper (L.) Delarbre: A review on traditional uses, bioactive chemical constituents and pharmacological and toxicological activities". Journal of Ethnopharmacology 2020, vol. 251.

Autor