Przetacznik leśny — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Przetacznik leśny — właściwości

Przetacznik leśny, mimo drobnych rozmiarów, a także swojej niepozorności, posiada bogaty skład. Zawiera między innymi pochodne katapolu (kawoilo-katalpol), glikozydy irydoidowe (katalpozyd, katapol, akubina i weronikozyd), związki fenolowe (kwas p-kumarowy, luteolina, apigenina, kwercytryna, kwercetyna i hispidulina), a także mannitol, garbniki i kwasy organiczne. 

Taki skład warunkuje, że przetacznik leśny ma działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwutleniające, przeciwświądowe, przeciwzapalne, ściągające, wykrztuśne, pobudzające pracę żołądka, a także oczyszczające ze zbędnych produktów przemiany materii.

Przetacznik leśny — jak wygląda i skąd pochodzi?

Przetacznik leśny (łac. Veronica officinalis), znany jest również z nazwy przetacznik lekarski. Jest to niewielka bylina należąca do rodziny babkowatych (łac. Plantaginaceae). Występuje praktycznie w całej Europie, w Afryce: na Maderze i Azorach, a także w Azji, głównie na terenach Iranu, Rosji, Gruzji, Turcji i Azerbejdżanu. 

W Polsce przetacznik występuje pospolicie. Osiąga do około 20 centymetrów wysokości, posiada silnie owłosione łodygi, które rozgałęziają się i płożą. Osadzone na krótkich ogonkach liście, są częściowo całobrzegie, a częściowo karbowane. Przetacznik kwitnie przeważnie od czerwca do sierpnia i jest lubiany przez owady. Drobne, fioletowo-niebieskie kwiaty zebrane są w kwiatostany groniaste, w których znajduje się nawet do 25 sztuk. Owocem przetacznika leśnego jest tzw. torebka w kształcie serca. 

Przetacznik leśny — działanie, wskazania do stosowania

Przetacznik leśny w medycynie ludowej stosowany był głównie przy różnych problemach skórnych. Osoby, które borykały się ze stanami zapalnymi błony śluzowej czy też skóry, często sięgały po napary z przetacznika leśnego, ze względu na wspomniane wcześniej działanie przeciwzapalne i ściągające. Ponadto przetacznik sprawdzał się bardzo dobrze przy różnych problemach żołądkowo-jelitowych, takich jak nieżyt żołądka, wrzody żołądka lub brak apetytu. Kolejnym zastosowaniem przetacznika leśnego były problemy ze strony układu oddechowego, takie jak kaszel, problemy z odkrztuszaniem czy astma. W formie okładów przetacznik również stosowany był przy bólach reumatycznych, a także przy problemach z wątrobą i nerkami. 

Przetacznik leśny na układ pokarmowy

Napary sporządzone z ziela przetacznika leśnego będą dobrym rozwiązaniem w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takich jak brak apetytu, nieżyt żołądka, wzdęcia i gazy, a także ogólne problemy z trawieniem, stany zapalne żołądka, wrzody czy niestrawności na tle nerwowym. Przetacznik zadziała przeciwzapalnie i pobudzająco na pracę żołądka. Osoby, które borykają się z takimi problemami, mogą sięgnąć po mieszanki ziołowe zawierające w swoim składzie właśnie przetacznik leśny.

Przetacznik leśny na problemy skórne

W przypadku problemów skórnych przetacznik leśny w formie okładów również okaże się dobrym rozwiązaniem. Ziele przetacznika ma właściwości przeciwzapalne, przeciwświądowe, ściągające, a także przeciwdrobnoustrojowe, co jest ważne przy skaleczeniach i problemach skórnych. Już w medycynie ludowej ziele tej rośliny było stosowane w celu przyśpieszenia gojenie się ran, a także, aby zapobiec infekcji. Osoby, które borykają się ze stanami zapalnymi jamy ustnej i gardła, takimi jak afty lub różnego rodzaju skaleczenia, również mogą zastosować przetacznik w formie płukanek.

Przetacznik leśny na układ oddechowy

W medycynie ludowej chętnie sięgano po przetacznik, kiedy borykano się z kaszlem, zapaleniem gardła, krtani, grypą czy astmą oskrzelową. Przetacznik działa wykrztuśnie i pomaga w pozbyciu się zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Ponadto działa łagodząco na chrypkę. 

Przetacznik leśny — jak dawkować?

Wysuszone ziele przetacznika leśnego w ilości 50 gramów należy zalać 1,5 l wody. Całość gotować przez około 30 minut, a następnie pozostawić do wystudzenia. Tak sporządzony napar można spożywać 2-3 razy dziennie, a także stosować w formie okładów czy płukanek. 

Leki i suplementy zawierające przetacznik leśny

Przetacznik leśny chętnie dodawany jest do różnego rodzaju herbat na oczyszczanie organizmu czy problemy z trawieniem. Ponadto wchodzi w skład preparatów homeopatycznych, nalewek ziołowych czy kropli. 

Przetacznik leśny w ciąży

Niektóre badania wykazały, że przetacznik leśny działa toksycznie na płód, a także może doprowadzić do poronienia. Z tego powodu kobiety w ciąży nie powinny przyjmować preparatów z przetacznikiem leśnym.

Przetacznik leśny — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania przetacznika leśnego jest nadwrażliwość na którykolwiek składnik tej rośliny. Ponadto nie powinny go spożywać dzieci, kobiety w ciąży, a także kobiety karmiące piersią. 

Przetacznik leśny — możliwe działania niepożądane

Brakuje danych dotyczących możliwych działań niepożądanych przetacznika leśnego.

Przetacznik leśny — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brakuje danych dotyczących możliwych interakcji przetacznika leśnego z lekami i innymi ziołami. Jeśli przyjmujemy inne leki, to planowane zastosowanie przetacznika leśnego należy zgłosić lekarzowi lub farmaceucie. 

Przetacznik leśny w Ziołopedii — podsumowanie

Przetacznik leśny to niepozorna, mała bylina, którą można znaleźć przy ogrodzeniu, na trawniku czy w lesie. Wiele osób zapomniało o jego licznych i cennych właściwościach leczniczych. Przetacznik leśny pomoże w przypadku dolegliwości trawiennych, braku apetytu, kaszlu, a także  skaleczeń skóry i błony śluzowej czy też bólów reumatycznych. Z tego powodu istnieje potrzeba, aby bardziej skupić się na tej roślinie pod względem badania jej właściwości farmakologicznych.

Bibliografia

1. Mocan, A., Vodnar, D. C., Vlase, L., Crișan, O., Gheldiu, A. M., & Crișan, G. (2015). Phytochemical Characterization of Veronica officinalis L., V. teucrium L. and V. orchidea Crantz from Romania and Their Antioxidant and Antimicrobial Properties. International journal of molecular sciences, 16(9), 21109–21127. https://doi.org/10.3390/ijms160921109
2. Salehi, B., Shivaprasad Shetty, M., V Anil Kumar, N., Živković, J., Calina, D., Oana Docea, A., Emamzadeh-Yazdi, S., Sibel Kılıç, C., Goloshvili, T., Nicola, S., Pignata, G., Sharopov, F., Del Mar Contreras, M., Cho, W. C., Martins, N., & Sharifi-Rad, J. (2019). Veronica Plants-Drifting from Farm to Traditional Healing, Food Application, and Phytopharmacology. Molecules (Basel, Switzerland), 24(13), 2454. https://doi.org/10.3390/molecules24132454
3. Fateh, A. H., Mohamed, Z., Chik, Z., Alsalahi, A., Md Zin, S. R., & Alshawsh, M. A. (2019). Prenatal developmental toxicity evaluation of Verbena officinalis during gestation period in female Sprague-Dawley rats. Chemico-biological interactions, 304, 28–42. https://doi.org/10.1016/j.cbi.2019.02.016
4. Veronica officinalis. Materia Medica Opoliensis. Dostępne na: https://mmo.uni.opole.pl/details?item=gatunki&id=1921 (Dostęp 21.04.24)

Autor