Proteinogram — czym jest? Normy, interpretacja wyników

Proteinogram — czym jest?

Proteinogram jest rozdziałem elektroforetycznym białek surowicy krwi, wykorzystującym ich zdolność do poruszania się w polu elektrycznym. Dzięki tej metodzie diagnostycznej oznaczane są główne grupy białek — albuminy oraz globuliny alfa, beta i gamma.

Badanie proteinogramu wykonywane jest najczęściej z krwi żylnej, ale wykorzystanym materiałem może być również mocz lub płyn mózgowo-rdzeniowy. Należy pamiętać, żeby na 2-3 dni przed badaniem nie spożywać alkoholu ani nie wykonywać intensywnego wysiłku fizycznego, a na samo badanie stawić się na czczo. Jeżeli przyjmowane są jakiekolwiek leki, to należy skonsultować się z lekarzem i w miarę możliwości przyjąć leki dopiero po oddaniu próbki krwi do badania.

Proteinogram — kiedy wykonać?

Proteinogram jako badanie białek surowicy krwi należy wykonać w przypadku podejrzenia jakiejkolwiek choroby, która wpływa na ich skład w osoczu. Białka te wytwarzane są przez wątrobę i układ limfatyczny. W przypadku nieprawidłowego ich funkcjonowania wyniki proteinogramu będą odbiegać od normy i w zależności od otrzymanego wyniku mogą być podstawą do rozpoznania choroby.

Proteinogram jest wykorzystywany również w profilaktyce wielu chorób. Należą do nich między innymi nowotwory oraz choroby wątroby i nerek, w tym stan zapalny nerek. Poza profilaktyką, objawy, które powinny skłonić do wykonania badania proteinogramu to:

• stwierdzona niedokrwistość o niewyjaśnionej przyczynie,
• białkomocz,
• nawracające infekcje,
• wysoki poziom białka całkowitego w badaniu podstawowej morfologii krwi,
• neuropatia o niewyjaśnionej przyczynie,
• wzrost poziomu wapnia w surowicy.

W przypadku zaobserwowania u siebie jakichkolwiek z wymienionych objawów można wykonać badanie proteinogramu odpłatnie — jego koszt wynosi około 30-50 zł w zależności od punktu diagnostycznego oraz miejscowości lub udać się do lekarza rodzinnego, który może wystawić skierowanie. W ramach NFZ po skierowaniu przez lekarza badanie można wykonać bezpłatnie.

Proteinogram — normy

Proteinogram w swoim wyniku wskazuje na skład 5 lub 6 grup białek w surowicy krwi w zależności od laboratorium wykonującego badanie. Należą do nich: albumina, alfa1-globuliny, alfa2-globuliny, beta1-globuliny, beta2-globuliny i gamma-globuliny. Beta1-globuliny oraz beta2-globuliny często wykrywane są razem i ich wynik przedstawiany jest wspólnie jako beta-globuliny.

Każda z badanych grup białek ma swoje normy, w których powinien znaleźć się wynik, które nazywane mogą być również wartościami referencyjnymi lub docelowymi. Normy te wynoszą odpowiednio:

• albumina: 40–53 g/l (4,0–5,3 g/dl),
• alfa-1-globuliny: 1,3–2,8 g/l (0,13–0,28 g/dl),
• alfa2-globuliny: 3,8–7,0 g/l (0,38–0,7 g/dl),
• beta-globuliny: 6,5–11,0 g/l (0,65–1,1 g/dl),
• gamma-globuliny: 5,0–12,0 g/l (0,5–1,2 g/dl).

Podane wyniki mogą być również zaprezentowane w sposób procentowy, pokazujący udział danej grupy w ilości całkowitej i wynoszą:

• albumina: 52,1 – 65,1%,
• alfa-1-globuliny: 1- 3%,
• alfa2-globuliny: 9,5-14,4%,
• beta1-globuliny: 6-10%,
• beta2-globuliny: 2,6-5,8%,
• gamma-globuliny: 10,7-20,3%.

Proteinogram — interpretacja wyników

Proteinogram może wskazywać na wiele chorób naszego organizmu. Poniżej przedstawione zostały najczęstsze przyczyny niedoboru oraz nadmiaru danej frakcji białek. Po otrzymaniu wyników należy pamiętać, żeby wszelkie odstępstwa od wartości referencyjnych skonsultować z lekarzem, w celu rozpoznania dokładnej przyczyny.

Albumina

Niedobór albumin w osoczu spowodowany jest najczęściej niedożywieniem lub zaburzeniami trawienia. Nieprawidłowe funkcjonowanie nerek i wątroby również może wpływać na obniżony poziom albuminy. Zespół nerczycowy powoduje utratę białek przez nerki, z kolei uszkodzenia wątroby zmniejszają ich syntezę. Niedobór albuminy może być również wywołany przewlekłymi infekcjami lub nadczynnością tarczycy.

Nadmiar albumin w osoczu jest parametrem rzadko spotykanym i wywołany jest najczęściej odwodnieniem organizmu.

Alfa1-globuliny

Obniżony poziom alfa1-globulin może wskazywać na ostry stan zapalny lub wrodzony niedobór alfa1-antytrypsyny. Wynik stężenia wykraczający poza normy referencyjne naturalnie występuje w ciąży.

Alfa-2globuliny

Stężenie alfa2-globulin poniżej wartości referencyjnych występuje w stanach niedożywienia organizmu, ale także podczas trwania przewlekłych stanów zapalnych jelit, niedokrwistości hemolitycznej czy niewydolności wątroby.

Wzrost stężenia alfa2-globulin spowodowany być może również przez stan zapalny organizmu lub podczas stosowania glikokortykosteroidów i doustnej antykoncepcji, a także w zespole nerczycowym.

Beta-globuliny

Niedobór beta-globulin pojawia się przede wszystkim przy niedożywieniu organizmu, ale może również wystąpić na skutek trwającego stanu zapalnego lub chorób autoimmunologicznych.

Z kolei nadmiar beta-globulin występuje przy niedokrwistości wynikającej z niedoborów żelaza, ale może również wskazywać na rozwijający się nowotwór.

Gamma-globuliny

Gamma-globuliny są frakcją o największym znaczeniu diagnostycznym. Ich niski poziom naturalnie występuje u noworodków, ale również u osób stosujących glikokortykosteroidy i w trakcie leczenia przeciwnowotworowego. Obniżony ich poziom pojawia się również u osób, które miały usuniętą śledzionę lub są chore na niedokrwistość.

Podwyższony poziom gamma-globulin może wskazywać na infekcje bakteryjne lub wirusowe, w tym wirusa HIV. Zwiększone stężenie tej grupy białek jest częstym wskaźnikiem diagnostycznym w kierunku nowotworów i niektórych chorób autoimmunologicznych.

Postępowanie z otrzymanymi wynikami badań

Wyniki proteinogramu mogą być ważnym wskaźnikiem diagnostycznym w kierunku wielu chorób, w tym nowotworów. Odchylenia od normy mogą również wynikać z niedożywienia organizmu lub stanów zapalnych. Dlatego istotne jest, żeby wynik otrzymanego badania skonsultować z Lekarzem Podstawowej Opieki Zdrowotnej lub opiekującym się Lekarzem Specjalistą w celu ustalenia dokładnej przyczyny zaburzenia w składzie białek osocza oraz podjęcia odpowiedniego leczenia lub dalszego skierowania na badania.

Bibliografia

1. Solnica, B. (2024). Białka surowicy, rozdział elektroforetyczny. Medycyna Praktyczna. Dostępne na stronie: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.27.1.19. (Data dostępu: 01.2025)
2. Feleszko, W., Grzela, K., Wójtowicz A. (2009). Postępowanie z pacjentem z nawracającymi infekcjami układu oddechowego. Standardy Medyczne, 6: 10–17
3. Chapel, H., Heaney, M., Misbach, S. i wsp. (2009). Immunologia kliniczna. Lublin, Wydawnictwo Czelej.

Autor