Ortosyfon groniasty — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Ortosyfon groniasty — właściwości

W ziołolecznictwie surowcem Orthosiphon aristatus wykorzystywanym do tworzenia medykamentów są liście. Ortosyfon groniasty jest rośliną, która zawdzięcza swoje właściwości obecności flawonoidów, m.in. sinensetyny i eupatoryny, olejków eterycznych, związków triterpenoidowych takich, jak kwas ursolowy i kwas oleanolowy, kwasów fenolowych oraz związków potasu.

Orthosiphon aristatus wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, antyoksydacyjne i moczopędne.

Ortosyfon groniasty — jak wygląda i skąd pochodzi?

Ortosyfon groniasty (łac. Orthosiphon aristatus) to roślina z rodziny jasnotowatych (łac. Lamiaceae)  występująca głównie na terenach południowych Chin, subkontynencie indyjskim, w Azji Południowo-Wschodniej oraz części Australii. Orthosiphon aristatus to krzew osiągający do 1 metra wysokości. Jego liście są gładkie i ciemnozielone z ząbkowanymi krawędziami. Kwiaty mają biały kolor i są pokryte włoskami. Pręciki osiągają długość do 5 centymetrów i to właśnie nim roślina zawdzięcza swoją zwyczajową nazwę „kocie wąsy”. 

Ortosyfon groniasty — działanie, wskazania do stosowania

W medycynie tradycyjnej, czyli takiej, której skuteczność opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania i doświadczeniu, ortosyfon był używany w przypadku zaburzeń związanych z oddawaniem zbyt małej ilości moczu. 

W medycynie ludowej natomiast liście rośliny wykorzystywane były do leczenia zatruć, obrzęków, a nawet cellulitu. 

Aktualnie istnieje niewiele badań, które miałyby potwierdzić zasadność stosowania ortosyfonu groniastego u ludzi i jego przewagę nad już dostępnymi na rynku lekami.

Ortosyfon groniasty — działanie moczopędne

Ortosyfon groniasty jako element medycyny tradycyjnej uznawany był za środek moczopędny. Dotychczas opublikowane prace badawcze sugerują, że dzięki obecności flawonoidów, saponin i związków fenolowych ortosyfon nie tylko pomaga w zwiększeniu ilości wydalanego moczu, ale także wpływa na modulowanie wydalania jonów sodu i potasu. Autorzy pracy postulują dobroczynny wpływ rośliny na leczenie i zapobieganie kamicy nerkowej. Zakładają, że w przeciwieństwie do szeroko stosowanego leku moczopędnego z grupy diuretyków pętlowych, jakim jest furosemid, ekstrakty z ortosyfonu powodują mniej skutków ubocznych, głównie w zakresie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu.

Ortosyfon groniasty — działanie antyoksydacyjne

Działanie antyoksydacyjne ortosyfonu groniastego miałoby być związane z obecnością kwasu ursolowego i kwasu oleanolowego. Te dwa związki nie tylko mają pomagać w usuwaniu wolnych rodników z organizmu, ale jeden z nich, mianowicie kwas ursolowy, ma również zmniejszać ilość tlenku azotu powstającego w komórkach. Działanie antyoksydacyjne jest pożądaną właściwością ze względu na udział wolnych rodników w mechanizmie powstawania wielu chorób. Wolne rodniki powstają w organizmie na skutek różnych procesów metabolicznych. Uszkadzają one komórki i mogą przyczyniać się do powstawania chorób takich, jak:

• miażdżyca; 
• choroby neurodegeneracyjne (m.in. choroba Alzheimera);
• nadciśnienie tętnicze;
• nowotwory;
• cukrzyca.

Ortosyfon groniasty — działanie antybakteryjne

W ostatnich latach dużym zainteresowaniem wśród badaczy cieszy się sprawdzanie aktywności przeciwbakteryjnej związków pochodzenia naturalnego. Ma na to wpływ stale rosnąca antybiotykooporność bakterii, która skłania do intensywnego poszukiwania alternatyw dla już znanych leków. 

W 2023 roku zostały opublikowane badania sprawdzające wpływ ekstraktów z liści Orthosiphon aristatus na bakterie Streptococcus mutans, Staphylococcus epidermidis, Propionibacterium acnes oraz Escherichia coli i Klebsiella pneumoniae. Wykazano w nich hamowanie wzrostu wszystkich wyżej podanych bakterii poza E. coli.

Ortosyfon groniasty — jak dawkować?

Dawkowanie liści ortosyfonu powinno być zgodne z zaleceniami producenta dołączonymi do preparatu.

W przypadku chęci przyrządzenia odwaru należy zalać około 2-3 gramów liści 150 ml wrzątku. Po ostygnięciu i przecedzeniu napój jest gotowy do spożycia. Nie powinno się przekraczać spożycia 3-4 szklanek naparu dziennie.

Leki i suplementy zawierające ortosyfon groniasty

Na rynku dostępne są suszone liście ortosyfonu służące do przygotowywania odwarów oraz herbatki wieloskładnikowe do zaparzania.

Ortosyfon groniasty w ciąży

Ze względu na brak badań sprawdzających wpływ ortosyfonu groniastego na kobiety w ciąży oraz na dziecko, nie zaleca się jego suplementacji w tym okresie. W przypadku chęci rozpoczęcia suplementacji jakiejkolwiek substancji w czasie ciąży i laktacji należy skonsultować się z ginekologiem!

Ortosyfon groniasty — przeciwwskazania i środki ostrożności

Ortosyfonu nie należy stosować w przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości na roślinę. 

Ortosyfon groniasty — możliwe działania niepożądane

Europejska Agencja Leków nie podaje występowania skutków ubocznych u osób zażywających ortosyfon groniasty. 

Ortosyfon groniasty — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje ortosyfonu groniastego z innymi lekami.

Ortosyfon groniasty w Ziołopedii — podsumowanie

Ortosyfon groniasty to roślina znacznie częściej używana w ziołolecznictwie w Indiach niż w krajach europejskich. Badania sprawdzające jego diuretyczne właściwości oraz te antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne czy przeciwzapalne nadal są niewystarczające, aby stosować je zamiast już znanych i dostępnych w aptekach leków. Dlatego w przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów lub chorób wymienionych w tekście należy skonsultować się z lekarzem w celu dobrania odpowiedniego leczenia.

Bibliografia

1. EMA: Final assessment report on Orthosiphon stamineus Benth., folium, 2010
2. Tarmizi, N. H., Ghazali, M. Y., Kareem, Z. J., & Yusof, H. (2023). ANTIMICROBIAL ACTIVITY AND PHYTOCHEMICALS OF ETHANOLIC EXTRACT OF LOCAL ORTHOSIPHON ARISTATUS LEAVES: Received 2023-07-12; Accepted 2023-09-07; Published 2023-09-15. Journal of Health and Translational Medicine (JUMMEC), 212-222.

Autor