Nadciśnienie u dzieci - przyczyny i leczenie

Jak wygląda statystyka występowania nadciśnienia u dzieci?

Częstość występowania nadciśnienia tętniczego w wieku poniżej 18. roku życia szacuje się na 2-5%. Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w latach 2007-2009 zrealizował badanie OLAF, a w latach 2010-2012 badanie OLA, w których udział wzięło łącznie ponad 24 000 uczniów w wieku 2,5-18,5 roku życia. Dały one wyniki zbliżone do wcześniejszych badań i wykazały, iż częstość występowania nadciśnienia tętniczego w badanej grupie wiekowej mieści się w granicach 3-3,5%. Dzięki tym badaniom dostępne są siatki centylowe do oceny ciśnienia tętniczego dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat.

Przyczyny wysokiego ciśnienia u dzieci

Tak samo jak u dorosłych, nadciśnienie tętnicze może być chorobą pierwotną, jak i wtórną. Znamiennie częściej u młodszych dzieci występują wtórne przyczyny nadciśnienia, a udział poszczególnych przyczyn zmienia się wraz z wiekiem:

Okres noworodkowy:

• powikłania zakrzepowe naczyń nerkowych i aorty;
• dysplazja oskrzelowo-płucna;
• przetrwały przewód tętniczy;
• choroby miąższu nerek.

1-6 lat:

• choroby miąższu nerek;
• koarktacja aorty;
• zwężenie tętnicy nerkowej;
• hiperkalcemia;
• choroby endokrynne.

6-10 lat:

• choroby miąższu nerek;
• nadciśnienie naczyniowo-nerkowe;
• choroby tarczycy;
• guz chromochłonny nadnerczy, neurofibromatoza;
• nadciśnienie pierwotne.

Powyżej 10. roku życia

• najczęściej charakter pierwotny;
• choroby miąższu nerek;
• bezdech senny.​

Pierwotne nadciśnienie u dzieci

Dotyczy najczęściej starszych dzieci, a w ostatnich latach szybko wzrosła liczba nastolatków z tym schorzeniem. Główną tego przyczyną jest występowanie nadwagi i otyłości w coraz młodszych grupach wiekowych. Czynnikiem ryzyka jest również dodatni wywiad rodzinny w kierunku występowania nadciśnienia tętniczego. 

Konsekwencje zdrowotne nadciśnienia u dzieci

Wartości ciśnienia tętniczego we wczesnym okresie życia, także w okresie noworodkowym, wpływają na wysokość ciśnienia w okresie dorastania i w wieku dorosłym. U dzieci, u których stwierdza się wyższe ciśnienie tętnicze, należy spodziewać się wyższych jego wartości w wieku dorosłym. Stwierdzenie podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego w dzieciństwie jest czynnikiem ryzyka rozwoju choroby nadciśnieniowej.

Kryteria rozpoznania nadciśnienia tętniczego u dzieci

Zgodnie z zaleceniami pomiar ciśnienia powinien być wykonywany u wszystkich dzieci powyżej 3. roku życia w trakcie każdej wizyty lekarskiej. Kryteria diagnozy nadciśnienia u dzieci różnią się od tych dla osób dorosłych, ponieważ wraz z wiekiem zwiększają się prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego u dzieci. Diagnozę stawia lekarz opierając się na wcześniej wspomnianych siatkach centylowych. Pokazują one jaka wartość ciśnienia tętniczego w danej grupie wiekowej określana jest jako prawidłowa, a jaka uznawana jest już za występowanie nadciśnienia. 

Dlaczego przy diagnozie nadciśnienia u dzieci bierzemy pod uwagę wiek?

Konieczność korzystania z siatek centylowych i sprawdzenie wartości ciśnienia w odniesieniu do konkretnego wieku dziecka wynika z faktu, że ciśnienie skurczowe rośnie o około 1-1.5 mm Hg rocznie, a ciśnienie rozkurczowe o ok. 0.7 mm Hg rocznie. W związku z tym inne będą kryteria diagnozowania nadciśnienia tętniczego u dziecka, które ma 4 lata, a inne u dziecka 12-letniego.

Diagnozowanie wysokiego ciśnienia u dzieci a ilość pomiarów 

Aby postawić prawidłową diagnozę, lekarz powinien posłużyć się pomiarami ciśnienia z przynajmniej trzech różnych wizyt. Ciśnienie powinno być mierzone u dziecka wyciszonego i w spoczynku. W niektórych przypadkach lekarz może także wykonać badanie przy pomocy tzw. holtera (24 godzinny, stały pomiar ciśnienia tętniczego). Wartości ciśnienia zapisują się w urządzeniu i są później do wglądu dla lekarza. 

Czy sposób mierzenia ciśnienia tętniczego u dzieci ma znaczenie?

Zarówno lekarzowi, jak i osobie badanej zależy, aby otrzymać wiarygodne wyniki badania. Najważniejsze zasady umożliwiające prawidłowe przeprowadzenie pomiaru to:

• w pomieszczeniu nie może być za zimno albo za ciepło;
• 10 minut przed badaniem pacjent powinien odpoczywać - wysiłek fizyczny bezpośrednio przed pomiarem może zawyżyć wynik;
• nie należy pić napojów zawierających kofeinę - również może to zafałszować wynik podwyższając wartość ciśnienia;
• mankiet aparatu do mierzenia należy dobrać odpowiednio do wielkości ramienia dziecka.

Leczenie nadciśnienia tętniczego u dzieci

Prowadzeniem dzieci z wysokim ciśnieniem zajmuje się nefrolog dziecięcy. Leczenie będzie odmienne w przypadku nadciśnienie wtórnego, gdzie winowajcą wysokiego ciśnienia jest np. choroba nerek. Kluczowe będzie wtedy leczenie choroby podstawowej, które w konsekwencji, pozwoli na unormowanie wartości ciśnienia tętniczego. U dzieci można zastosować także leki przeciwnadciśnieniowe, których dawkę dostosowuje lekarz w zależności od wieku i masy ciała małego pacjenta. Natomiast, gdy dziecko zmaga się z nadciśnieniem pierwotnym, wystarczające mogą okazać się działania niefarmakologiczne polegające na zmianie stylu życia. Należą do nich: dieta z ograniczeniem sodu, dodatek warzyw i owoców do każdego posiłku dziecka, wyeliminowanie z jadłospisu słodyczy i przetworzonej żywności oraz zwiększenie aktywności fizycznej.

Autor