Jak objawia się wstrząs septyczny? Przyczyny, objawy, fazy wstrząsu septycznego

Co to jest sepsa?

Sepsa (inaczej posocznica) jest zespołem zaburzeń fizjologicznych, biochemicznych i patologicznych wywołanych przez infekcję. Sepsa wiąże się z zagrażającą życiu niewydolnością narządów, spowodowaną nieprawidłową odpowiedzią organizmu na zakażenie. 

Rocznie rozpoznaje się około 18 milionów przypadków sepsy, a śmiertelność waha się od 35% do 55%. Wczesne rozpoznanie sepsy i włączenie odpowiedniego leczenia znacząco zwiększa szanse na przeżycie chorego.

Przyczyny wstrząsu septycznego

Wystąpienie sepsy, a następnie wstrząsu septycznego ma miejsce, gdy do tkanek, które w prawidłowych warunkach są jałowe, przedostają się bakterie, grzyby, pasożyty lub rzadziej - wirusy. 

Do czynników jatrogennych (czyli związanych z interwencją medyczną) należą m.in. kaniule i cewniki naczyniowe, cewnik w pęcherzu moczowym, mechaniczna wentylacja płuc, dreny, wszczepione protezy, żywienie pozajelitowe, rany i odleżyny.

Posocznica - objawy

Objawy posocznicy wiążą się ze zmianami obserwowanymi w wielu narządach. W przebiegu sepsy dochodzi do zaburzenia funkcji śródbłonka naczyń krwionośnych, co wiąże się ze wzrostem ich przepuszczalności. Wzmożone rozszerzenie naczyń powoduje, że przestają one pełnić funkcje bariery, prowadząc do rozległego obrzęku tkanek.

Zaburzeniu ulega również funkcjonowanie układu krzepnięcia, co może przyczyniać się do powstania zakrzepicy żylnej lub rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC - disseminated intravascular coagulation). W przebiegu DIC obserwuje się stopniowe wyczerpywanie płytek krwi i białek układu krzepnięcia, przez co wystąpienie sepsy z towarzyszącymi objawami DIC może prowadzić do jednoczesnego krwawienia i zakrzepicy.

W przebiegu posocznicy obserwuje się ponadto zaburzenia metabolizmu komórkowego, prowadzące do zmniejszonej produkcji energii i dysfunkcji narządów.

Leczenie polega na jednoczesnym podawaniu leków przeciwdrobnoustrojowych (antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze), działających przyczynowo oraz leków działających objawowo, adekwatnych do stanu pacjenta. Najczęściej istnieje konieczność podania preparatów obkurczających naczynia (noradrenalina, adrenalina), leków zwiększających kurczliwość serca (dobutaminę) oraz preparatów krwiozastępczych.

Pamiętaj, że wybrane preparaty znajdziesz i zarezerwujesz w aptece za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Wstrząs septyczny a sepsa

Wstrząs septyczny określa się jako sepsę, w której zaburzenia krążenia i zmiany metaboliczne w komórkach są na tyle duże, że w znaczący sposób zwiększają śmiertelność. 

Do rozwoju wstrząsu septycznego dochodzi w następstwie wzmożonej syntezy mediatorów reakcji zapalnej, co prowadzi do niedostatecznego wypełnienia łożyska naczyniowego w mechanizmie hipowolemii względnej lub bezwzględnej, a także rzadziej - zmniejszenia kurczliwości mięśnia sercowego. Hipowolemia względna polega na rozszerzeniu naczyń krwionośnych i zmniejszeniu oporu obwodowego, a hipowolemia bezwzględna jedynie na zwiększeniu przepuszczalności naczyń. Konsekwencją hipowolemii i hipoperfuzji jest zmniejszony transport tlenu do tkanek i ich niedotlenienie, co skutkuje wystąpieniem kwasicy mleczanowej. 

Wstrząs septyczny charakteryzuje ponadto:

• ostra niewydolność oddechowa,
• zaburzenia świadomości spowodowane niedotlenieniem układu nerwowego,
• ostra niewydolność nerek i wątroby,
• względna niewydolność nadnerczy,
• zaburzenia czynności układu pokarmowego, prowadzące do przedostawania się bakterii z jelita do krwi.

Fazy wstrząsu septycznego

Wyróżnia się dwie fazy wstrząsu septycznego:

• prozapalną
• przeciwzapalną

We wczesnym etapie sepsy dominuje faza prozapalna. W miarę upływu czasu rozwijająca się aktywność prozapalna powoduje uruchomienie blokujących ją mechanizmów przeciwzapalnych w celu przywrócenia homeostazy. 

U pacjentów, którzy przyjmują leki wpływające na aktywność immunologiczną, rzadziej obserwuje się intensywną fazę prozapalną. Dominuje u nich faza przeciwzapalna i związana z nią immunosupresja. Wyróżnia się także sepsę, charakteryzującą się naprzemiennym występowaniem fazy prozapalnej i przeciwzapalnej.  

Bibliografia:

1. Jaeschke, R., Jankowski, M., Kübler, A. (2021). Sepsa i wstrząs septyczny. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.7.
2. Postępowanie w sepsie i wstrząsie septycznym u dorosłych. Omówienie wytycznych SSC 2016 (2017). Dostępne na: https://www.mp.pl/oit/wytyczne/165848,postepowanie-w-sepsie-i-wstrzasie-septycznym-u-doroslych-omowienie-wytycznych-ssc-2016,1.
3. Zielińska-Borkowska, U. (2019). Sepsa. Pytania bez odpowiedzi? Anestezjologia i Ratownictwo, 13, s. 358-364.

Autor