Ganglion – przyczyny, objawy, diagnoza i leczenie

Czym są gangliony?

Ganglion, inaczej nazywany torbielą galaretowatą, powstaje na skutek gromadzenia się płynu w okolicach jamy stawowej lub ścięgien. Tkanka łączna tworzy jamę, w której gromadzi się płyn stawowy, który z czasem gęstnieje i przypomina galaretowatą substancję. Gangliony tworzą się najczęściej na wewnętrznej lub zewnętrznej powierzchni dłoni, rzadziej na stopach, w okolicy kostki lub kolan. Zazwyczaj występują u osób między 20. a 40. rokiem życia, bardziej narażone na powstawanie ganglionów są kobiety.

Nie ustalono jednoznacznej przyczyny powstawania ganglionów. Prawdopodobnie ich pojawianie się ma związek z przeciążeniem stawów, urazami i przewlekłymi stanami zapalnymi ścięgien, mięśni lub torebek stawowych. Na skutek mikrourazów dochodzi do nadmiernej produkcji płynu, który w normalnych warunkach nawilża drobne ścięgna i stawy dłoni. Gromadzi się on w pochewkach, które z czasem twardnieją i powiększają się. Obserwuje się skłonność do powstawania ganglionów u osób, których wykonywana praca lub sport wiąże się z dużym obciążeniem dłoni i nadgarstków (np. praca przy komputerze).

Objawy ganglionów

Gangliony przybierają postać podskórnego, ruchomego guzka. Początkowo mają niewielkie rozmiary (mniej więcej ziarna grochu), z czasem mogą powiększyć się osiągając nawet do kilkunastu centymetrów średnicy. Nigdy nie dochodzi do pęknięcia skóry przy ganglionie. W dotyku ganglion jest miękki, ale z czasem zmiana może stwardnieć.

Zazwyczaj gangliony nie dają objawów, jednak wraz z rośnięciem guzka może pojawić się:

• bolesność guzka i jego okolic,
• uczucie dyskomfortu,
• utrudniona ruchomość okolicznych stawów,
• deformacja stawu,
• objawy neurologiczne: zaburzenia czucia, mrowienie, drętwienie, drżenie mięśniowe, nadwrażliwość na dotyk.

Diagnozowanie ganglionów

Osoby borykające się z ganglionami zwykle nie mają powodów do obaw, gdyż zmiany te nie są złośliwe. Błędem jednak jest unikanie ich leczenia. Guzek z czasem może nabyć cech nowotworu lub znacznie utrudnić normalne funkcjonowanie.

Najlepiej z problemem ganglionów udać się do chirurga lub ortopedy, który przeprowadzi dokładny wywiad, wykona badanie fizykalne i zleci dalszą diagnostykę. W celu wykluczenia innych chorób, lekarz posłuży się wynikami badań obrazowych, np. USG lub rzadziej zdjęciem rentgenowskim czy rezonansem magnetycznym. Badania USG i MRI pozwalają na wykrycie tzw. ukrytego ganglionu, który nie jest widoczny gołym okiem na powierzchni skóry. Z kolei RTG pozwala na odróżnienie ganglionu od innych guzów, np. nowotworu czy martwicy kości. 

Ganglion nadgarstka 

Stosunkowo częstym miejscem powstawania ganglionów jest nadgarstek. Zmiana przypomina wówczas wyglądem wystający element kostny, dlatego łatwo ją dostrzec. Diagnozując torbiele galaretowate w tej okolicy, ważne jest wykluczenie zespołu cieśni nadgarstka.

Jak leczyć ganglion?

Po ustaleniu diagnozy, lekarz może zalecić początkowo obserwację i zmianę trybu życia w celu odciążenia stawów. Takie postępowanie ma miejsce wówczas, gdy gangliony są niewielkie i nie powodują bólu lub są na tyle małe, że nie wpływają na codzienne funkcjonowanie. Nowe gangliony często ulegają samoistnemu wchłonięciu, można wspomóc ten proces masażami oraz miejscowymi preparatami o działaniu przeciwzapalnym. Zastosowanie szyny (szyna na dłoń i przedramię N-05), temblaka, ortezy (orteza stawu nadgarstka PROHAND) lub stabilizatora (FUTURO Stabilizator kolana z szyną), w celu unieruchomienia stawu, ogranicza powiększanie się ganglionu oraz ucisk na nerwy, który powoduje ból. 

Dostępność wymienionych produktów w aptekach w Twojej okolicy sprawdzisz bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Jeśli zastosowane zabiegi okażą się skuteczne, lekarz może zalecić wykonywanie ćwiczeń wzmacniających nadgarstek i inne stawy. Uzupełnieniem leczenia mogą być także zabiegi fizjoterapeutyczne:

• magnetoterapia, laseroterapia, ultradźwięki, jonoforeza – zmniejszają ból,
• kinezyterapia – poprawia stabilizację i zakresu ruchu,
• kinesiotaping – odciąża staw i wzmaga regenerację.

Jeżeli ganglion mocno ogranicza ruchomość stawu i wywołuje silny ból, a powyższe metody nie przyniosły rezultatu, może zostać poddany aspiracji, czyli odessaniu płynu z torbieli. Zabieg przeprowadza się pod kontrolą USG, by nakłucie było precyzyjne. Po odessaniu płynu, do jamy ganglionu wprowadza się steryd, aby zahamować proces zapalny. Aspirację ganglionu wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, w trybie ambulatoryjnym, a pacjent odczuwa szybką ulgę. Niestety zazwyczaj jest ona krótkotrwała, bo gangliony usuwane przez odessanie nawracają. 

Skuteczniejszą metodą usuwania ganglionów jest ich chirurgiczne usunięcie wraz z torebką stawową lub pochewką ścięgnistą. Niewielkie nacięcie skóry wymaga zastosowania miejscowego znieczulenia, a pacjent po kilku godzinach obserwacji może wrócić do domu. Po zabiegu staw jest unieruchomiony przez kilka dni, a powrót do normalnej aktywności zajmuje od 2 do 6 tygodni. Chirurgiczne usuwanie ganglionów zalecane jest szczególnie sportowcom, gdyż są oni najbardziej narażeni na powrót dolegliwości.

Ganglion nadgarstka i ganglion kostki – rehabilitacja

Po usunięciu ganglionu i po powrocie do pełnej sprawności, niezbędna jest rehabilitacja i zmiana nawyków, by ograniczyć ryzyko nawrotu torbieli. Warto zadbać o odciążenie stawów w trakcie wykonywania codziennych czynności – robienie częstych przerw podczas prac manualnych, by rozluźnić nadgarstek oraz noszenie luźniejszych butów (np. na rzepy zamiast sznurówek), by nie ocierały okolic ganglionu na kostce. Można skorzystać także z pomocy fizjoterapeuty, który dobierze właściwe zabiegi, np. laseroterapię, ultradźwięki, krioterapię czy elektrostymulację.

Autor