Dekstrometorfan - właściwości, zastosowania, przeciwwskazania, skutki uboczne

Jak działa dekstrometorfan?

Kaszel to naturalny mechanizm obronny, którego zadaniem jest oczyszczenie dróg oddechowych np. z flegmy lub ciał obcych. Powstaje najczęściej na skutek podrażnienia znajdujących się w układzie oddechowym punktów kaszlu. Może być też wywołany pobudzeniem zakończeń nerwowych w opłucnej czy żołądka. 

Dekstrometorfan to lek będący pochodną opioidów. Stosowany w dawkach terapeutycznych jest pozbawiony większości działań ubocznych charakterystycznych dla tej grupy związków. Należy do jednych z najbardziej skutecznych leków przeciwkaszlowych dostępnych bez recepty.

Działa ośrodkowo, tzn. bezpośrednio w centralnym układzie nerwowym, a dokładniej na ośrodek oddechowy zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym. Jego działanie polega na hamowaniu odruchu kaszlu poprzez podniesienie progu wrażliwości ośrodka oddechowego. Dzięki temu odruch kaszlu wyzwalany jest rzadziej lub wcale.

Kiedy stosować dekstrometorfan?

Kaszel zazwyczaj jest odruchem pożądanym (korzystnym), szczególnie w przypadku kaszlu produktywnego (mokrego). Dzięki niemu drogi oddechowe oczyszczają się z ciał obcych i powstającej flegmy. 

Kaszel suchy (nieproduktywny) zazwyczaj nie przyczynia się do szybszego wyzdrowienia, a stanowi jedynie uciążliwy problem dla chorego. W trakcie kaszlu suchego dochodzi do podrażnienia błon śluzowych, co stanowi źródło bólu, a w rzadkich przypadkach może prowadzić do omdleń lub pęknięć naczyń krwionośnych. Ponadto stanowi on potencjalne źródło zakażeń innych osób, dlatego zasadne jest jego hamowanie i właśnie w takich przypadkach można sięgnąć po dekstrometorfan.

Przeciwwskazania dla stosowania dekstrometorfanu

Dekstrometorfan nie jest lekiem dla każdego, o czym należy pamiętać przed rozpoczęciem jego stosowania. Przeciwwskazany jest u osób, które chorują na astmę, rozedmę płuc, a także niewydolność wątroby. Ponadto nie powinien być stosowany u:

• dzieci poniżej 2. roku życia;
• kobiet ciężarnych;
• kobiet karmiących piersią.

Dekstrometorfan może być stosowany jedynie przez krótki okres, ze względu na potencjalne właściwości uzależniające. Jest więc przeciwwskazany do leczenia kaszlu przewlekłego. Nie powinien być także stosowany w leczeniu kaszlu mokrego. 

Dekstrometorfan jest składnikiem wielu preparatów złożonych, zawierających zarówno substancje o aktywności przeciwgorączkowej, jak i wyciągi ziołowe. Osoby będące alergiami i pacjenci z nietolerancjami pokarmowymi powinni przy wyborze preparatu na kaszel zwrócić szczególną uwagę na inne substancje czynne oraz pomocnicze wchodzące w skład aptecznego specyfiku. 

Dekstrometorfan a prowadzenie pojazdu

Niestety, u niektórych osób dekstrometorfan może powodować zaburzenia koncentracji, koordynacji oraz senność. Z tego powodu pacjenci powinni uważać przy obsłudze maszyn oraz prowadzeniu pojazdów w trakcie leczenia kaszlu za pomocą dekstrometorfanu, a najlepiej chwilowo zrezygnować z wykonywania tych czynności.

Interakcje dekstrometorfanu

​Dekstrometorfan wykazuje kilka istotnych interakcji z lekami, które są zazwyczaj stosowane przewlekle i nie jest możliwe ich odstawienie.

• Inhibitory MAO - jednoczesne ich stosowanie z dekstrometorfanem może prowadzić do niebezpiecznego zespołu serotonionowego, prowadzącego do zapaści, pobudzenia, omamów czy wysokiej gorączki. Należy zachować przynajmniej 14-dniowy odstęp między stosowaniem obu leków. Podobne interakcje mogą wystąpić w przypadku leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI i TLPD.
• Leki przeciwalergiczne - jednoczesne stosowanie dekstrometorfanu z lekami przeciwalergicznymi, w szczególności starszej generacji, może doprowadzić do wystąpienia senności i zawrotów głowy.
• Alkohol - spożywanie alkoholu nasila działania niepożądane dekstrometorfanu.

Działania niepożądane dekstrometorfanu

Dostępne w Polsce leki przeciwkaszlowe uznawane są bezpieczne. Dekstrometorfan stosowany zgodnie ze swym przeznaczeniem i według zaleceń lekarza zazwyczaj nie wywołuje żadnych działań niepożądanych, jednak u niektórych osób mogą pojawić się:

• senność;
• nudności;
• wymioty;
• zawroty głowy;
• reakcje alergiczne.

Przedawkowanie dekstrometorfanu wiąże się ponadto z uczuciem:

• rozdrażnienia i dezorientacji;
• zaburzenia oddychania;
• pobudzenia i nadmiernej drażliwości.

Jak stosować dekstrometorfan?

Dekstrometorfan stosuje się krótkotrwale do leczenia objawów kaszlu nieproduktywnego bez cech zalegania wydzieliny u dorosłych i dzieci od 6. roku życia. W przypadku dzieci w wieku 2-6 lat dekstrometorfan może być podany tylko z polecenia lekarza.

Dawkowanie według informacji producentów przedstawia się następująco:

• dorośli i dzieci od 12 r.ż: 10-15 mg co 4 godziny lub 30 mg co 6 godzin;
• dzieci w wieku od 6 do 12 r.ż.: 5-7,5 mg co 4 godziny lub 15 mg co 6 godzin.

Dostępność wybranych preparatów w najbliższej aptece, bez wychodzenia z domu, sprawdzisz na portalu KtoMaLek.pl. 

Bibliografia:

1. Dekstrometorfan. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=200. (Dostęp: sierpień 2022).
2. Pavesi, L., Subburaj, S., Porter-Shaw, K. (2001). Application and validation of a computerized cough acquisition system for objective monitoring of acute cough: a meta-analysis. Chest, 120(4), s. 1121–1128.
3. Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022). Mała Interna Szczeklika 2022/2023. Medycyna Praktyczna, rozdział 1.17.