Żarnowiec miotlasty — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Żarnowiec miotlasty – właściwości

Żarnowiec miotlasty (łac. Cytisus scoparius) ma długą historię stosowania w medycynie tradycyjnej jako lecznicza roślina o właściwościach moczopędnych, przeczyszczających czy wymiotnych. Najczęściej jednak był wykorzystywany jako środek mający wpływ na przewodnictwo w mięśniu sercowym, a także siłę i częstość jego skurczów. Żarnowiec zawdzięcza swoje właściwości obecności karotenoidów, flawonoidów, izoflawonów, ich glikozydów oraz alkaloidów, takich jak sparteina, sarothamina i lupulina.

Żarnowiec miotlasty – jak wygląda i skąd pochodzi? 

Cytisus scoparius to krzew z rodziny bobowatych (łac. Fabaceae), występujący głównie na terenach południowej i środkowej Europy. Średnio osiąga wysokość około 1,5 metra, a w sprzyjających warunkach — nawet 3 metrów. Pędy krzewu są silnie rozgałęzione, pokryte drobnymi, zielonymi listkami. Kwiaty mają intensywnie żółty kolor i rozmieszczone są na prawie całej długości pędów. Kwitnienie przypada na okres maja i czerwca. Po przekwitnięciu pojawiają się strąki koloru zielonego, a później brunatno-czarnego. Żarnowiec miotlasty dzięki swojemu nietuzinkowemu wyglądowi często jest rośliną uprawianą w celach ozdobnych.

Żarnowiec miotlasty – działanie, wskazania do stosowania

Według założeń medycyny ludowej, preparaty przygotowane z żarnowca miotlastego powinny wykazywać działanie zmniejszające siłę skurczu serca oraz częstość jego bicia. Cytisus scoparius używany był również jako środek moczopędny.

Żarnowiec miotlasty — właściwości przeciwutleniające

Antyoksydanty są związkami, których zadaniem jest neutralizacja wolnych rodników, szkodliwych dla organizmu. Nadmiar wolnych rodników jest jedną z przyczyn uszkodzenia komórek, a co za tym idzie, powstawania wielu chorób, w tym miażdżycy, cukrzycy czy chorób nowotworowych. W ostatnich latach przeprowadzono badania na zwierzętach, w których udowodniono właściwości przeciwutleniające ekstraktu z żarnowca miotlastego. Te właściwości żarnowca mogłyby znaleźć zastosowanie w ochronie naszej skóry przed promieniowaniem UV. Częsta i intensywna ekspozycja na promieniowanie słoneczne negatywnie wpływa na stan naszej skóry. Jest ona źródłem przedwczesnego starzenia się oraz może inicjować powstawanie fotodermatoz i raka skóry.

Żarnowiec miotlasty — działanie antyarytmiczne

Ekstrakty z żarnowca miotlastego stosowane były w medycynie ludowej jako środki mające regulować rytm pracy serca. Działanie antyarytmiczne Cytisus scoparius ma zawdzięczać zawartym w sobie alkaloidom. Niemniej jednak brakuje aktualnych badań, które potwierdziłyby te właściwości. Dlatego w przypadku wystąpienia zaburzeń rytmu serca koniecznie skonsultuj się z kardiologiem.

Żarnowiec miotlasty — działanie przeciwbakteryjne

Ekstrakty z żarnowca miotlastego wykazują działanie antybakteryjne. Ich aktywność skierowana jest przede wszystkim na patogeny takie jak Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella enterica i Yersinia enterocolitica. Działanie przeciwbakteryjne żarnowca jest pożądaną właściwością w przemyśle żywnościowym, w którym coraz częściej szuka się naturalnych środków konserwujących.

Żarnowiec miotlasty – jak dawkować?

W medycynie tradycyjnej żarnowiec miotlasty używano głównie w postaci naparu. 

Aktualnie jednak nie zaleca się jego stosowania.

Leki i suplementy zawierające żarnowiec miotlasty 

Na rynku nie są dostępne preparaty doustne zawierające żarnowiec. Jest to spowodowane m.in. brakiem udokumentowanych działań prozdrowotnych, które mogłyby przewyższać skutecznością aktualnie dostępne produkty. 

Znaleźć jednak można czopki, których jedną ze składowych jest wyciąg z żarnowca, mające łagodzić ból i stan zapalny towarzyszący żylakom odbytu. Poza żarnowcem możemy w nich znaleźć m.in. wyciąg z rumianku czy pokrzywy.

Żarnowiec miotlasty w ciąży

Stosowanie żarnowca w ciąży jest przeciwwskazane. W przypadku chęci suplementacji jakiegokolwiek preparatu, przed jego wdrożeniem, należy koniecznie skonsultować się z ginekologiem.

Żarnowiec miotlasty – przeciwwskazania i środki ostrożności

Cytisus scoparius jest przeciwwskazany u kobiet w ciąży oraz osób z nadciśnieniem tętniczym. Ze względu na możliwe skutki uboczne spożycia dużych ilości żarnowca, odradza się również jego uprawę, w przypadku obecności dzieci w domu, gdyż dla nich roślina ta może być szczególnie niebezpieczna.

Żarnowiec miotlasty – możliwe działania niepożądane

Spożywanie żarnowca i jego przetworzonych postaci w dużych ilościach może doprowadzić do wystąpienia wymiotów i bólów brzucha. U osób obciążonych może również dojść do zaburzeń funkcji układu sercowo-naczyniowego.

Żarnowiec miotlasty – interakcje z lekami i innymi ziołami

Żarnowiec może wchodzić w interakcje z preparatami zawierającymi tyraminę, powodując groźne dla życia zaburzenia układu sercowo-naczyniowego.

Żarnowiec miotlasty w Ziołopedii – podsumowanie

Żarnowiec miotlasty jest rośliną o niewątpliwych walorach dekoracyjnych, która świetnie sprawdzi się w ogrodzie. Jednak pomimo długiej historii stosowania go w medycynie tradycyjnej, warto poczekać z jego suplementacją, na pojawienie się wiarygodnych dowodów potwierdzających jego prozdrowotne działanie.

Większość przypisywanych żarnowcowi właściwości nie została potwierdzona w aktualnych badaniach. Bardzo ważne jest zatem, aby jego suplementacja nie zastępowała leków potrzebnych do wyleczenia bądź kontrolowania chorób wymienionych w tekście. Leki są produktami standaryzowanymi, a ich działanie jest przebadane i udowodnione zgodnie ze ściśle określonymi procedurami.

Bibliografia

1. González, N., Ribeiro, D., Fernandes, E., Nogueira, D. R., Conde, E., Moure, A., Vinardell, M. P., Mitjans, M., & Domínguez, H. (2013). Potential use of Cytisus scoparius extracts in topical applications for skin protection against oxidative damage. Journal of photochemistry and photobiology. B, Biology, 125, 83–89. 
2. Calvo, L. G., Castillo, A., Villarino, R. A., Rama, J. L. R., Abril, A. G., & de Miguel, T. (2023). Study of the Antibacterial Activity of Rich Polyphenolic Extracts Obtained from Cytisus scoparius against Foodborne Pathogens. Antibiotics (Basel, Switzerland), 12(11), 1645. 

Autor