Argania żelazna — właściwości lecznicze, działanie zastosowanie

Argania żelazna – właściwości

Szczególnie cenny jest pozyskiwany z arganii olejek arganowy, składający się głównie z glicerydów nienasyconych kwasów tłuszczowych, między innymi kwasu oleinowego, linolowego, linolenowego. Jest to również dobre źródło przeciwutleniaczy takich jak koenzym Q10 czy tokoferole, powszechnie nazywane witaminą E. W składzie oleju nie brakuje fitosteroli, takich jak spinasterol, stigmasterol i szotenol oraz fenoli, karotenoidów, ksantofili, alkoholi trójterpenowych czy skwalenu.

Z nasion arganii pozyskuje się saponiny, które mają zdolność do pienienia się, co wykorzystywane jest w szamponach i mydłach.

Takie bogactwo składników sprawia, że argania żelazna działa:

• antyoksydacyjnie - neutralizuje wolne rodniki w organizmie człowieka;
• przeciwzmarszczkowo;
• przeciwzapalnie;
• nawilżająco;
• przeciwhipercholesterolemicznie;
• antyproliferacyjnie;
• przeciwmalarycznie;
• rozpuszczająco na kamienie moczowe;
• przeciwalergicznie;
• przeciwbólowo;
• hipoglikemizująco.

Argania żelazna – jak wygląda i skąd pochodzi?

Argania żelazna (Argania spinosa (L.) Skeels) nazywana także olejarą żelazną, tłuścianką żelazną, żelazodrzewem czy w końcu drzewem arganowym jest endemitem pochodzącym z rodziny sączńcowatych (Sapotaceae). Naturalnie można je spotkać tylko na wapiennych obszarach pustynnych w północno-zachodniej Afryce. Dokładniej chodzi o rejon Souss-Massa w Maroku. Obszar ten został nawet uznany za rezerwat biosfery i wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Hodowle drzewa arganowego prowadzone są na terenie Izraela, a dzikie drzewa tego gatunku spotykane są także w południowej Hiszpanii i Algierii. 

Argania jest wiecznie zielonym rozłożystym drzewem, którego pień często jest poskręcany i sękaty do tego stopnia, że wdrapują się na nią kozy, żeby zjadać jej liście. Niekiedy przyjmuje postać krzewu, którego młode gałęzie posiadają kolce. Liście arganii mają kształt łopatkowaty, a w ich kątach w okresie od kwietnia do maja, pojawiają się zebrane w pęczki, niewielkie, żółte kwiaty. Żelazodrzew znany jest z niezwykle twardego drewna, jednak najważniejszym surowcem pozyskiwanym z tej rośliny są jej owoce. Te owalne lub wrzecionowate, jasnożółte jagody skrywają w sobie od 1 do 4 nasion, których bielmo wypełnia tłusty olej. 

Z nasion arganii żelaznej produkuje się olejek arganowy, jeden z najdroższych olejów roślinnych na świecie. Rdzenni mieszkańcy Maroka - Berberowie, nazywają arganię „drzewem życia”. Stanowi ona dla nich ważny element kultury i jest źródłem ich dobrobytu ekonomicznego. Do produkcji 1 litra oleju arganowego wykorzystuje się około 35 kg owoców, a sam proces produkcji oleju jest żmudny i czasochłonny.

Argania żelazna – działanie, wskazania do stosowania

Pozyskiwany z arganii żelaznej olej, stosuje się głównie w kosmetyce jako środek nawilżający i regenerujący skórę. Berberowie z kolei od wieków wykorzystują olejek arganowy w zwalczaniu bólu reumatycznego i jako środek żółciopędny oraz obniżający poziom cholesterolu. Uważają go także za afrodyzjak poprawiający produkcję plemników. Napary z liści arganii spożywa się w stanach zapalnych żołądka, biegunkach, gorączce i bólach głowy. Pasta ze zmielonych nasion drzewa arganowego nakładana jest zewnętrznie na egzemy i w celu redukcji nadmiernego wypadania włosów oraz łupieżu. Ponadto argania zapobiega kamicy moczowej, reguluje poziom cukru we krwi i działa przeciwnowotworowo.

Argania żelazna na miażdżycę

Udowodniono, że olej arganowy ma działanie obniżające poziom frakcji LDL cholesterolu w osoczu krwi, a zwiększające stężenie frakcji HDL. Dzięki właściwościom przeciwutleniającym zawartych w nim tokoferoli hamuje on peroksydację lipidową i sprawia, że blaszki miażdżycowe rozwijają się wolniej. 

Argania żelazna na nowotwory

Olej arganowy wykazuje działanie antyproliferacyjne i cytotoksyczne w stosunku do komórek nowotworu prostaty i raka piersi. Ponadto obecne w nim przeciwutleniacze sprawiają, że potencjalnie rzadziej dochodzi do uszkodzeń DNA wolnymi rodnikami, które mogłyby skutkować powstaniem mutacji nowotworowej. Dlatego też olej arganii sprawdza się w profilaktyce.

Argania żelazna na skórę i włosy

Olejek arganowy wykorzystywany jest zarówno w domowej, jak i profesjonalnej pielęgnacji gabinetowej w celu odżywienia, regeneracji i poprawienia ogólnej kondycji skóry. Olej arganowy nawilża, nie pozostawiając tłustej warstwy na skórze, za to uelastycznia ją, wygładza, ujednolica kolor i spowalnia procesy starzenia. Ponadto chroni on naskórek przed nadmierną utratą wody, szkodliwym działaniem promieni UV, fotostarzeniem i jest odpowiedzialny za odbudowę bariery hydrolipidowe skóry. Chętnie jest używany w celu złagodzenia stanu zapalnego, pokrzywki, egzemy, zmian alergicznych i łuszczycy. Stosowany systematycznie reguluje aktywność gruczołów łojowych oraz wydzielanie sebum, spłyca blizny i świetnie uzupełnia kuracje przeciwtrądzikowe. Nakładany na włosy w zabiegu olejowania, odżywia, wzmacnia, nabłyszcza i ułatwia rozczesywanie włosów.

Argania żelazna – jak dawkować?

Należy pamiętać o tym, że preparaty z arganii żelaznej mogą być przeznaczone do stosowania wyłącznie zewnętrznego lub wewnętrznego. Stosując olejek arganowy na skórę, należy niewielką, dopasowaną indywidualnie jego ilość, wmasować w oczyszczony wcześniej obszar. Nakładając olejek na włosy, należy to zrobić minimum 30 minut przed myciem głowy szamponem. Doustnie można go stosować na zimno jako jedną łyżkę oleju nawet do trzech razy dziennie. Często używa się go jako dodatek do potraw, na przykład sałatek czy też jako zamiennik masła. Jego smak porównuje się do smaku orzechów laskowych. Pamiętaj, nie używaj go jako oleju do smażenia - traci on wtedy swoje właściwości zdrowotne.

Leki i suplementy zawierające arganię żelazną

Na rynku obecna jest czysta postać olejku arganowego przeznaczona do spożycia lub stosowania zewnętrznego, ale też często występuje w postaci emolientowego dodatku do balsamów, kremów, szamponów i mydeł. Niestety ze względu na swoją cenę, jest to jeden z najczęściej podrabianych olejów na świecie. Zawsze warto sprawdzić, czy zakupiony produkt posiada certyfikaty ECOCERT, BIO lub ORGANIC świadczące o jego autentyczności.

Argania żelazna w ciąży

Obecnie olejek arganowy stosowany zewnętrznie, uznawany jest za bezpieczny dla kobiet w ciąży oraz podczas karmienia piersią. W przypadku doustnego stosowania środków z arganii brakuje wystarczających badań potwierdzających bezpieczeństwo. 

Argania żelazna – przeciwwskazania i środki ostrożności

Brakuje danych na temat przeciwwskazań do zewnętrznego stosowania preparatów z arganii, lecz w przypadku stosowania doustnego notowane były przypadki wystąpienia reakcji alergicznej. Dlatego też w przypadku alergików należy zachować szczególną ostrożność.

Argania żelazna – możliwe działania niepożądane

Możliwym działaniem niepożądanym podczas stosowania preparatów z arganii jest wystąpienie reakcji alergicznej.

Argania żelazna – interakcje z lekami i innymi ziołami

Dotychczas nie pojawiły się doniesienia, na temat występowania jakichkolwiek interakcji pomiędzy arganią żelazną a lekami czy innymi ziołami.

Argania żelazna w Ziołopedii – podsumowanie

Argania rozwija się w środowisku pustynnym, ubogim w składniki mineralne i wodę, mimo to jej zawartość jest prawdziwą bombą odżywczą, cenioną w kosmetologii i farmacji. Warto zwrócić uwagę na jej działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające i wspierające układ krążenia. Niestety nadal potrzebne są badania, dotyczące bezpieczeństwa stosowania. W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących używania preparatów z arganii, należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. Dzięcioł, M., Przysławski, J. (2013). Ocena wartości odżywczej i aktywności biologicznej wybranych olejów roślinnych dostępnych na rynku polskim w kontekście profilaktyki chorób dietozależnych. Bromat. Chem. Toksykol. XLVI, s. 20-26.
2. Matławska, I., Łajs, I. (2010). Znaczenie spożywcze, lecznicze i kosmetyczne oleju arganowego. Wydawnictwo Borgis. Postępy Fitoterapii 2/2010 s. 106-113.
3. Hanana, M., Mezghenni, H., Ben Ayed, R., Ben Dhiab, A., Jarradi, S., Jamoussi, B., & Hamrouni, L. (2018). Nutraceutical potentialities of Tunisian Argan oil based on its physicochemical properties and fatty acid content as assessed through Bayesian network analyses. Lipids in health and disease, 17(1), 138. https://doi.org/10.1186/s12944-018-0782-9
4. Makbal, R., Idrissi, F. E. J., Ouchbani, T., Tastift, M. A., Kiai, H., Hafidi, A., & Gadhi, C. (2021). Anti-Inflammatory, Antioxidant, Chemical Characterization, and Safety Assessment of Argania spinosa Fruit Shell Extract from South-Western Morocco. BioMed research international, 2021, 5536030. https://doi.org/10.1155/2021/5536030
5. El Oumari, F. E., Mammate, N., Imtara, H., Lahrichi, A., Elhabbani, R., El Mouhri, G., Alqahtani, A. S., Noman, O. M., Ibrahim, M. N., Grafov, A., Bousta, D., & Sqalli Houssaini, T. (2022). Chemical Composition, Antioxidant Potentials, and Calcium Oxalate Anticrystallization Activity of Polyphenol and Saponin Fractions from Argania spinosa L. Press Cake. Plants (Basel, Switzerland), 11(14), 1852. https://doi.org/10.3390/plants11141852
6. El Oumari, F. E., Bousta, D., Imtara, H., Lahrichi, A., Elhabbani, R., El Mouhri, G., Al Kamaly, O., Saleh, A., Parvez, M. K., Grafov, A., & Sqalli Houssaini, T. (2022). Chemical Composition and Anti-Urolithiatic Activity of Extracts from Argania spinosa (L.) Skeels Press-Cake and Acacia senegal (L.) Willd. Molecules (Basel, Switzerland), 27(13), 3973. https://doi.org/10.3390/molecules27133973

Autor