Tętno spoczynkowe − jakie jest prawidłowe?

Czym dokładnie jest tętno (puls)?

Określeń “tętno” oraz “puls” można używać zamiennie, jednak nie we wszystkich źródłach podana jest ich właściwa definicja.

Najogólniej rzecz biorąc, tętno jest to pulsowanie ściany tętniczych naczyń krwionośnych pod wpływem przepływającej krwi. Odpowiednio zinterpretowana wartość pulsu dostarcza informacji o stanie układu krążenia pacjenta, ponieważ na tętno wpływ ma zarówno praca serca, jak i elastyczność samej tętnicy.

Tętno spoczynkowe i wysiłkowe

W sporcie często stosuje się rozróżnienie tętna na spoczynkowe i wysiłkowe. Wiadomo, że praca układu krążenia zmienia się pod wpływem wysiłku fizycznego.Tętno wysiłkowe będzie obrazowało te zmiany, ponieważ mierzy się je podczas wykonywania określonego treningu. Natomiast tętno spoczynkowe mierzymy podczas odpoczynku lub co najmniej 10 minut po zakończeniu aktywności fizycznej. Najczęściej zaleca się pomiar tętna spoczynkowego rano, zaraz po przebudzeniu.

Badanie tętna spoczynkowego w domu

Tętno można w podstawowy sposób zbadać w domu czy nawet na ulicy, na przykład udzielając pierwszej pomocy osobie nieprzytomnej. Robimy to poprzez przyłożenie palca wskazującego i środkowego do odpowiedniego miejsca na ciele, w którym przebiega duża tętnica. Jesteśmy wtedy w stanie wyczuć pulsowanie krwi i poprzez policzenie ilości uderzeń, które odczujemy w ciągu minuty określić częstotliwość tętna.

Zazwyczaj badamy tętno na stronie wewnętrznej nadgarstka (tętnica promieniowa), ale możliwe są także inne miejsca badania: 

• na szyi (tętnica szyjna wewnętrzna),
• po stronie przyśrodkowej ramienia (tętnica ramienna),
• w pachwinie (tętnica udowa),
• pod kolanem (tętnica kolanowa),
• za kostką, po wewnętrznej stronie nogi (tętnica piszczelowa tylna),
• na stopie (tętnica grzbietowa stopy).

W warunkach domowych częstotliwość tętna możemy także zmierzyć różnego rodzaju urządzeniami. Funkcję taką posiada także coraz więcej aplikacji oraz urządzeń typu smartwatch. Najbardziej wiarygodny będzie jednak pomiar wykonany za pomocą ciśnieniomierza naramiennego (nadgarstkowe ciśnieniomierze są mniej dokładne) lub pulsoksymetru. Ciśnieniomierz (Ciśnieniomierz Braun ActivScan 9, OMRON Ciśnieniomierz naramienny M6 Comfort, Ciśnieniomierz Vitammy Next 5) oprócz ciśnienia tętniczego krwi, wskazuje również tętno, podobnie jak pulsoksymetr (Pulsoksymetr Microlife Oxy 300, pulsoksymetr Novama Oxipulso, pulsoksymetr Intec A310), który mierzy puls obok saturacji.

Dostępność w najbliższych aptekach sprzętów wymienionych powyżej oraz innej aparatury służącej do pomiaru tętna spoczynkowego można w szybki i łatwy sposób sprawdzić za pośrednictwem portalu KtoMaLek.pl.

Badanie tętna przez lekarza

Oceniając tętno chorego, lekarz bada je obserwacyjnie (gdy pulsowanie żyły jest widoczne), osłuchowo oraz palpacyjnie (poprzez dotyk). Określa wtedy nie tylko częstotliwość tętna, ale także jego:

• miarowość,
• amplitudę,
• czas trwania fali skurczowej.

Normy tętna spoczynkowego

Określenie bez pomocy lekarza, czy tętno jest prawidłowe bywa bardzo trudne, ponieważ normalne czy prawidłowe tętno spoczynkowe u każdego człowieka może przyjmować nieco odmienne wartości. Zależy to między innymi od tego, czy zdrowo się odżywiamy, jak bardzo wysportowani jesteśmy i czy jesteśmy obciążeni chorobami układu krążenia, np. nadciśnieniem, miażdżycą itp. Tętno spoczynkowe zależy także od wieku i w oparciu o to kryterium najczęściej podaje się wartości tabelaryczne. Wciąż jednak są to szerokie zakresy − np. u kobiety w wieku 18-25 lat, będącej w dobrej kondycji fizycznej, za wartości prawidłowe tętna uznaje się przedział 62-65 uderzeń na minutę, podczas gdy u kobiety w tym samym wieku i w złej kondycji fizycznej może to być nawet 85 uderzeń na minutę.  

Najczęściej w źródłach znajdziemy wartości uśrednionych norm tętna:

• niemowlęta − ok. 130 uderzeń na minutę,
• dzieci − ok. 100 uderzeń na minutę,
• nastolatki − ok. 85 uderzeń na minutę,
• dorośli − ok. 70 uderzeń na minutę,
• osoby starsze − ok. 60 uderzeń na minutę.

Dokonując pomiarów tętna w domu, należy nie tyle kierować się podanymi wartościami, ile wykonując częste pomiary, warto poznać swój organizm, aby móc wyłapać ewentualne nieprawidłowości. 

Niemniej jednak, każde znaczne zwiększenie lub obniżenie wartości tętna powinno być bezzwłocznie zgłoszone lekarzowi zwłaszcza, gdy występują objawy dodatkowe ze strony układu krążenia (zawroty głowy, omdlenia, bóle kończyn lub w klatce piersiowej).

Autor