Serdecznik pospolity — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Serdecznik pospolity — właściwości

Właściwości serdecznika pospolitego są związane z obecnością protoalkaloidów, irydoidów oraz flawonoidów w różnych wykorzystywanych w ziołolecznictwie częściach rośliny. Ekstrakty z Leonurus cardiaca, dzięki wysokiemu stężeniu diterpenów, mają działanie przeciwbakteryjne. Wykazują aktywność przeciwko Staphylococcus aureus (gronkowcowi złocistemu) i Plasmodium falciparum (zarodźcowi sierpowatemu). W opublikowanych pracach wodny ekstrakt hamował rozwój wirusa kleszczowego zapalenia mózgu. W ostatnim czasie badano również wpływ zawartej w serdeczniku pospolitym leonuryny na zmniejszenie ilości reaktywnych form tlenu u zwierząt po udarze niedokrwiennym.

Serdecznik pospolity — jak wygląda i skąd pochodzi?

Serdecznik pospolity (łac. Leonurus cardiaca) jest wieloletnią rośliną z rodziny jasnotowatych (łac. Lamiaceae). Potocznie zwany jest gęsią stopą, lisim ogonem lub lwim sercem. Rośnie na terenie Europy, Ameryki Północnej i Południowej oraz Australii. 

Serdecznik pospolity osiąga wysokość od 30 do 150 centymetrów. Roślina jest pokryta drobnymi włoskami. Liście są zielone, wyrastają naprzemiennie, a ich brzegi są ząbkowane. Kwiaty są drobne, ułożone w nibyokółkach na pędach.

Serdecznik pospolity — działanie, wskazania do stosowania

Aktywność farmakologiczna ziela serdecznika pospolitego była opisywana w pojedynczych pracach badawczych. Postulowały one sedatywny wpływ rośliny oraz jej działanie hipotensyjne, przeciwbakteryjne, przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwbólowe. Badania potwierdziły również działanie preparatów Leonurus cardiaca na regulację pracy serca i układu krążenia. 

W medycynie tradycyjnej ziela serdecznika używano, aby opanować kołatanie serca i złagodzić napięcie nerwowe.

Serdecznik pospolity — działanie uspokajające

Ziele serdecznika pospolitego w europejskiej medycynie tradycyjnej było stosowane w celach uspokajających. Leonurus cardiaca jest składnikiem preparatów o działaniu łagodnie sedatywnym, które pomagają w łagodzeniu napięcia nerwowego i ułatwiają zasypianie. Aktualnie istnieje niewiele badań sprawdzających mechanizm działania uspokajającego serdecznika oraz udowadniających jego skuteczność, która miałaby przeważać nad innymi dostępnymi na rynku preparatami.

Serdecznik pospolity— działanie regulujące pracę serca

Ekstrakty z serdecznika pospolitego wpływają na wydłużenie cyklu pracy serca. Dzięki takiemu działaniu ziele to może być skutecznie stosowane przy występowaniu uczucia kołatania serca czy tachykardii. Ich mechanizm przypomina sposób działania leków antyarytmicznych klasy III, które blokują kanały potasowe w sercu. Serdecznik pospolity dodatkowo zmniejsza ciśnienie w lewej komorze serca oraz zwiększa przepływ wieńcowy.

Serdecznik pospolity — działanie neuroprotekcyjne

W ostatnich latach zostały opublikowane wyniki badań in vivo na szczurach, które wskazywały na neuroprotekcyjny wpływ leonuryny zawartej w serdeczniku pospolitym. Po przebytym udarze niedokrwiennym u zwierząt, podanie leonuryny zmniejszało obszar uszkodzenia mózgu. Ten efekt głównie był osiągany poprzez zmniejszenie stężenia powstałych wolnych rodników. Choć ilość badań sprawdzających ten efekt jest na razie niewielka, to dotychczasowe wyniki wyglądają obiecująco.

Serdecznik pospolity — jak dawkować?

Tabletki zawierające serdecznik powinny być stosowane według zaleceń producenta zawartych na ulotce. 

Odwar z ziela można przygotować, zalewając 1 łyżeczkę stołową serdecznika połową szklanki wody. Następnie przygotowaną mieszaninę należy gotować przez 15 minut. Po ostygnięciu odwar z serdecznika pospolitego nadaje się do wypicia. Nie powinno się wypijać więcej niż dwóch porcji dziennie.

Napar z serdecznika otrzymujemy na podobnej zasadzie — jedną łyżkę surowca należy zalać 100 mililitrów wrzącej wody i pozostawić pod przykryciem na 20 minut, a następnie przecedzić. Tak przygotowany napar można stosować 2-3 razy dziennie.

Leki i suplementy zawierające serdecznik pospolity

Na rynku dostępne są tabletki uspokajające, które oprócz szyszek chmielu i korzenia kozłka zawierają także ziele serdecznika.

Tabletki z serdecznikiem pospolitym, przeznaczone dla osób potrzebujących wsparcia dla pracy układu krążenia, zawierają dodatkowo kwiatostan i owoce głogu oraz ziele nostrzyka.

W aptekach można również znaleźć suszone ziele serdecznika, które służy do przygotowywania naparów.

Serdecznik pospolity w ciąży

Ze względu na brak wystarczającej ilości badań ziele serdecznika jest przeciwwskazane w ciąży i w trakcie karmienia piersią. 

Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek suplementacji w czasie ciąży należy skonsultować się z lekarzem.

Serdecznik pospolity — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwskazaniem do zażywania serdecznika pospolitego stanowi nadwrażliwość na ziele. Leonurus cardiaca nie powinno być również stosowane u dzieci poniżej 18. roku życia, u kobiet w ciąży i podczas laktacji. 

Serdecznik pospolity — możliwe działania niepożądane

Ziele serdecznika pospolitego stosowana w niewielkich ilościach nie powoduje poważnych działań ubocznych.

W przypadku stosowania leków złożonych powinno się zapoznać z ulotką dołączoną do preparatu.

Serdecznik pospolity — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje ziela serdecznika pospolitego z innymi lekami.

Serdecznik pospolity w Ziołopedii — podsumowanie

Serdecznik pospolity od wieków był rośliną stosowaną w ziołolecznictwie. W aptekach dostępne są leki zarejestrowane do stosowania w stanach podwyższonego napięcia nerwowego i przy niewłaściwej pracy serca. Leonurus cardiaca to ziele o stosunkowo dobrym profilu bezpieczeństwa, dlatego może być stosowane przez szeroką grupę pacjentów.

Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku wystąpienia chorób i zaburzeń wymienionych w tekście, należy skonsultować się z lekarzem w celu dobrania odpowiedniego i dopasowanego do konkretnej osoby leczenia.

Bibliografia

1. Fierascu, R. C., Fierascu, I., Ortan, A., Fierascu, I. C., Anuta, V., Velescu, B. S., ... & Dinu-Pirvu, C. E. (2019). Leonurus cardiaca L. as a source of bioactive compounds: an update of the European medicines agency assessment report (2010). BioMed Research International, 2019.
2. Wojtyniak, K., Szymański, M., & Matławska, I. (2013). Leonurus cardiaca L.(motherwort): a review of its phytochemistry and pharmacology. Phytotherapy Research, 27(8), 1115-1120.

Autor