Morfina — właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne, ryzyko uzależnienia

Co to jest morfina?

Morfina jest substancją leczniczą, pozyskaną pierwszy raz z opium, czyli wysuszonego soku z niedojrzałych makówek maku lekarskiego (łac. Papaver somniferum). Jej działanie na organizm człowieka wykorzystywano już w starożytności, gdzie była używana jako środek poprawiający sen oraz uśmierzający ból. Obecnie w lecznictwie wykorzystuje się przeciwbólowe działanie morfiny.

Jak działa morfina?

Działanie morfiny jest skutkiem aktywacji receptorów opioidowych w organizmie, co wiąże się z siłą działania przeciwbólowego i uspokajającego, jak również występującymi po jej zażyciu skutkami ubocznymi. Morfina zaliczana jest do leków narkotycznych. Jest podawana jako środek analgetyczny w bólach różnego pochodzenia, m.in.:

• przewlekłych, 
• pourazowych, 
• pooperacyjnych, 
• w bólach pochodzenia nowotworowego. 

Stosowanie morfiny jest wskazane wówczas, gdy leki przeciwbólowe o mniejszej sile działania są niewystarczające. U pacjentów onkologicznych poza działaniem przeciwbólowym wykorzystuje się jej działanie łagodzące uczucie duszności.

Czy jest możliwe uzależnienie się od morfiny stosowanej przeciwbólowo?

Morfina należy do leków o działaniu narkotycznym, więc istnieje ryzyko uzależnienia się od niej. Pacjent stosujący morfinę w sposób przewlekły jest pod stałą kontrolą lekarską i w razie ryzyka oraz wykazywania przez pacjenta potencjału do uzależnienia, wdrażane zostają odpowiednie zmiany w leczeniu i dawkowaniu tego środka. Dawkowanie morfiny jest ustalane każdorazowo indywidualnie przez lekarza, w zależności od stanu, wieku i masy pacjenta. A jaka jest śmiertelna dawka morfiny? Dla każdego pacjenta może okazać się inna. Przyjmuje się, że średnia dawka śmiertelna to około 0,3 g dla morfiny przyjętej doustnie. Jednak chorzy zażywający ten lek przewlekle, wykazują dużą tolerancję na wysokie dawki morfiny podane jednorazowo i dla nich śmiertelna dawka może okazać się dużo wyższa. 

W jakich postaciach dostępna jest morfina?

Szybkość i siła działania w dużym stopniu jest uzależniona od drogi podania. Morfina może być podawana w postaci doustnej, w tabletkach o natychmiastowym lub zmodyfikowanym uwalnianiu, jak również w postaci roztworu. Morfina w tabletkach jest odpowiednim wyborem dla pacjentów, którzy nie mają problemów z połykaniem. Dla osób, u których niemożliwe jest podanie doustne, wykorzystuje się formy transdermalne, np. plastry przeciwbólowe z morfiną. W warunkach ambulatoryjnych możliwe jest podanie domięśniowe lub podskórne.

Wybrane leki znajdziesz i zarezerwujesz przez portal KtoMaLek.pl.

Czy lekarz rodzinny może wypisać morfinę?

Lekarz rodzinny ma uprawnienia do wystawienia recepty na lek zawierający w składzie morfinę. Jeśli jednak pacjent otrzymał go wcześniej od specjalisty, to niezbędne może okazać się okazanie w przychodni dokumentacji, która poświadcza o trwającym leczeniu.

Jakie są skutki uboczne stosowania morfiny w chorobie nowotworowej?

Morfina wykazuje działania niepożądane, jak każdy inny lek. Na część z nich po regularnym stosowaniu wykształca się tolerancja i pacjent nie odczuwa ich po pewnym czasie tak dotkliwie, jak na początku terapii. Do skutków ubocznych morfiny, które mijają po dłuższym stosowaniu, należą nudności i wymioty, z którymi boryka się spora grupa pacjentów. Dobrą praktyką jest podawanie równolegle z morfiną, w pierwszych dniach terapii, leku przeciwwymiotnego, np. metoklopramidu. Nieprzemijającymi skutkami ubocznymi mogą być zaparcia oraz suchość w jamie ustnej. 

Morfina — przeciwwskazania

Przeciwwskazaniami do stosowania morfiny jest uczulenie na substancję czynną lub inne opioidy, niewydolność oddechowa oraz ciężka postać astmy oskrzelowej, ponieważ morfina może spowodować depresję oddechową. Morfina jest także niewskazana u pacjentów z niedrożnością porażenną jelit oraz niekontrolowanymi drgawkami. 

Bibliografia

1. Kotlińska-Lemieszek, A. et al. (2010). „Morfina w leczeniu bólu u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową. Czy dobrze znamy ten lek? Jak go bezpiecznie stosować”. Med Paliat 2: 67-80.
2. Charakterystyka Produktu Leczniczego, Serevent, dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl, dostęp 01.2024

Autor