Kakao - pokarm bogów! Właściwości i zastosowania

Krótka historia ziaren kakaowca

Historia kakao sięga jeszcze czasów starożytnych. Zamieszkujący Amerykę Południową Majowie i Aztekowie znali cenne właściwości ziaren kakaowca, co odzwierciedlało ich użycie w medycynie, ceremoniach religijnych, świętach czy różnych społecznych obrządkach. Ziarna kakaowca były tak cenne, że służyły jako środek płatniczy. Do Europy przybyły wraz z Krzysztofem Kolumbem. Choć z początku nie zdobyły uznania, dopiero zmiana receptury przygotowywanego z nich napoju sprawiła, że kakao z czasem zyskało uznanie wśród ludzi wszystkich sfer.

Obecnie głównymi producentami kakao są: Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, Indonezja oraz Nigeria. Najwięcej tego surowca trafia do Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii oraz Niemiec. Choć istnieje ponad dwadzieścia gatunków kakaowca, tylko z Theobroma cacao L. można otrzymać czekoladę. Istnieje kilka jego odmian, m.in. criollo, forastero, trinitario.

Wartości odżywcze kakao

Ziarna kakaowca są pełne wartościowych mikro- i makroelementów. 100 g kakao dostarcza około 230 kalorii, z czego blisko 60% to tłuszcze, głównie kwas tłuszczowy oleinowy, stearynowy i palmitynowy. Jest także źródłem wartościowego białka oraz węglowodanów. W takiej dawce kakao znajdziemy aż 37 g błonnika! Ten ciemny proszek to także cenne źródło witamin z grupy B (B1, B2, B3, B6), E oraz PP (niacyny). Charakteryzuje się wysoką zawartością magnezu (499 mg na 100 g), potasu, fosforu oraz wapnia¹. Zawiera również duże ilości żelaza, dlatego poleca się je osobom z anemią i podatnym na niedobory tego pierwiastka. 

Tym, co wyróżnia kakao, jest obecność teobrominy oraz kofeiny. Obie te substancje wykazują działanie pobudzające, poprawiające koncentrację i zmniejszające uczucie zmęczenia. W kakao znajdziemy także sporo polifenoli, który wysuszone ziarno zawiera od 10% do nawet 20%². Oczywiście wspomniane wartości mogą się różnić w zależności od producenta oraz obróbki podczas produkcji. 

Musimy mieć na uwadze fakt, że tylko naturalne kakao odznacza się takim bogactwem witamin i innych makroelementów. Nie warto sięgać po kakao rozpuszczalne, do którego często dodaje się również cukier, emulgatory, sztuczne aromaty czy tłuszcze utwardzone, co znacznie zwiększa jego kaloryczność.

Jakie właściwości posiada kakao?

Wysoka zawartość niektórych minerałów i substancji w kakao sprawia, że posiada ono szereg zdrowotnych właściwości, które dawniej wykorzystywano. Na szczególna uwagę zasługuje wysoka zawartość polifenoli, przede wszystkim flawonoidów i kwasów fenolowych, w tym kwasu chlorogenowego. Wykazują one działanie przeciwutleniające i neutralizujące wolne rodniki, które są jednym z czynników rozwoju chorób cywilizacyjnych, w tym schorzeń sercowo-naczyniowych. Polifenole działają także przeciwzapalnie, hipotensynie i antykancerogennie. Zatem spożywanie kakao może wspomagać profilaktykę różnych groźnych chorób.

Kakao zawiera także sporą dawkę teobrominy (ok. 2-4%) oraz kofeiny (ok. 0,2%). Teobromina pobudza i poprawia koncentrację, ale w przeciwieństwie do kofeiny nie podnosi ciśnienia i nie wywołuje nieregularnego rytmu serca. Działa moczopędnie oraz rozluźniająco na mięśnie oskrzeli. W przypadku kofeiny warto wspomnieć o niedawnych badaniach, które wykazały, że może działać neuroprotekcyjnie w takich chorobach neurodegeneracyjnych, jak Alzheimer i Parkinson. Zwykło się mówić, że przy niedoborach magnezu warto sięgnąć po kilka kostek czekolady. I jest w tym wiele prawdy, gdyż kakao zawiera go sporo. Magnez to ważny dla naszego organizmu pierwiastek, gdyż bierze udział w wielu procesach metabolicznych. Pozytywnie wpływa na ciśnienie tętnicze, zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego i reguluje reakcje enzymatyczne.

Kakao zawiera również takie substancje, jak dopamina, serotonina i tryptofan, które korzystnie wpływa na procesy metaboliczne w mózgu. Z tego też powodu poleca się, by przy spadkach nastroju lub w sytuacjach stresowych sięgnąć po czekoladę. Wspomniane substancje biorą udział w produkcji endorfin, co wpływa na poprawę samopoczucia.

Zastosowania kakao w kosmetyce

Z nasion kakaowca uzyskuje się także inny cenny surowiec - masło kakaowe. Ma ono postać kremowego tłuszczu, który rozpuszcza się w temperaturze zbliżonej do ciała ludzkiego. Dzięki wspomnianym wcześniej składnikom masło kakaowe jest doskonałym, naturalnym kosmetykiem. Zawarte w nim kwasy tłuszczowe, witaminy i minerały odżywiają i nawilżają skórę. Charakteryzuje je także duża biozgodność z ludzką skórą, dlatego jest przez nią dobrze tolerowane. Polifenole neutralizują wolne rodniki, tym samym spowalniając proces starzenia się skóry i wspomagając jej regenerację. 

Masło kakaowe jest częstym składnikiem kosmetyków do opalania (DAX SUN Balsam z masłem kakaowym) oraz pielęgnacji skóry po opalaniu (Nacomi masło kakaowe). Zawiera naturalne filtry UV, dzięki którym chroni skórę przed negatywnym działaniem słońca. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to bardzo wysoki wskaźnik SPF, dlatego samo masło kakaowe nie stanowi odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej. Pomaga jednak osiągnąć i utrzymać opaleniznę, chroniąc skórę przed nadmiernym wysuszeniem pod wpływem promieni słonecznych. 

Masło kakaowe dodaje się także do szamponów i odżywek do włosów (Ziaja Masło Kakaowe maska, Ziaja Masło Kakaowe odżywka) ze względu na działanie nawilżające oraz przyjemny, słodki aromat czekolady. Po kosmetyki z masłem kakaowym sięgają także przyszłe mamy, gdyż maja one zastosowanie w profilaktyce i walce z rozstępami (Palmers Cocoa Butter Formula) oraz bliznami (Palmers Cocoa serum na blizny).

<sub>1. “Food Composition Databases Show Foods — Cocoa, dry powder, unsweetened.”, https://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/19165?fgcd=&manu=&format=&count=&max=25&offset=&sort=default&order=asc&qlookup=cocoa&ds=&qt=&qp=&qa=&qn=&q=&ing= 
2. F. Kłobukowski, M. Skotnicka, M. Śmiechowska, Kakao jako prozdrowotny środek spożywczy, Szkice Humanistyczne, Tom XVI, 2016, http://osw.olsztyn.pl/pliki/2016/11/OSW_Szkice41_S.pdf</sub> 

Autor