Bukwica zwyczajna — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Bukwica zwyczajna – właściwości

Bukwica zwyczajna (łac. Stachys officinalis, Betonica officinalis) to ziele z rodziny jasnotowatych (łac. Lamiaceae). Używane było przez wieki w medycynie ludowej. Stosowało się je w celu niwelowania stanów zapalnych czy leczenia infekcji. Bukwica zwyczajna charakteryzuje się m.in. właściwościami przeciwzapalnymi, przeciwbakteryjnymi, przeciwgrzybiczymi, przeciwutleniającymi i hipotensyjnymi. Stachys officinalis stosowana była również jako preparat przeciwbólowy. Dodatkowo niektóre gatunki bukwicy wykorzystywane są w przemyśle spożywczym. 

Bukwica zwyczajna – jak wygląda i skąd pochodzi?

Wśród roślin gatunku Stachys officinalis można wyodrębnić kilka podgatunków, które występują na różnych terenach, m.in. Stachys officinalis subsp. algeriensis Franco, najczęściej spotykana jest na Półwyspie Iberyjskim i w Afryce, a Stachys officinalis subsp. haussknechtii Greuter and Burdet można napotkać w Bułgarii, Turcji czy Grecji. Na bukwicę zwyczajną można również natrafić na terenie różnych kontynentów, głównie Afryki Północnej, Europy i Azji.

Zbudowana jest z pojedynczej, czterokanciastej łodygi pokrytej drobnymi włoskami. Wysokość tej rośliny mieści się w granicach od około 30 do 90 cm. Wiosną, po wyciągnięciu rośliny z ziemi, można zauważyć niewielkie kłącze. 

Liście bukwicy zwyczajnej, podobnie jak łodyga, są pokryte niewielkimi włoskami. Mają kształt podłużny, tępo zakończony. Kwiaty są jasnopurpurowe, zbudowane z niewielkich dzwonków. Przejrzały kwiatostan z wysypanymi owocami przyjmuje kolor brązowy.

Bukwica zwyczajna – działanie, wskazania do stosowania

Bukwica zwyczajna jest źródłem wielu składników chemicznych takich jak: kwasy fenolowe, flawonoidy, cholina, kwasy tłuszczowe czy diterpeny. Uważa się, że za dobroczynne działanie na ludzki organizm odpowiedzialne są głównie flawonoidy, triterpenoidy i glikozydy fenyletadoidowe. Bukwicę zwyczajną stosuje się w celu łagodzenia bólu o niewielkim natężeniu, zmniejszaniu dolegliwości związanych z napadami astmy czy jako preparat przeciwzapalny i przeciwbakteryjny.

Bukwica zwyczajna w leczeniu chorób układu oddechowego

Bukwica zwyczajna była stosowana w medycynie ludowej do zmniejszania dolegliwości układu oddechowego. Wykorzystywano jej właściwości łagodzące kaszel, rozrzedzające śluz zalegający w drogach oddechowych oraz zmniejszające objawy astmy. 

Stachys officinalis była przydatnym ziołem przy leczeniu zapaleń górnych dróg oddechowych związanych z przeziębieniem i łączących się z bólem gardła. Zastosowanie w takich dolegliwościach jest zasadne dzięki właściwościom odkażającym, przeciwbakteryjnym oraz przeciwbólowym.  

Bukwica zwyczajna we wspomaganiu czynności układu pokarmowego

Bukwica zwyczajna uznawana jest za roślinę mającą dobroczynny wpływ na czynności układu pokarmowego. Stosowana jest m.in. w przypadku biegunki. W celu powstrzymania biegunki należy przygotować odwar z jednej łyżeczki suszu. Tak przygotowany napój powinno spożywać się dwa razy dziennie po pół szklanki, aż do ustąpienia dolegliwości. 

Betonica officinalis ze względu na swoje właściwości przeciwbakteryjne i przeciwbólowe może być stosowana również w zatruciach przewodu pokarmowego.

Bukwica zwyczajna działanie na układ nerwowy

Betonica officinalis to ziele o delikatnym korzenno-pikantnym zapachu. W formie naparu może wpływać kojąco i relaksująco na nasz organizm. Wypicie naparu z bukwicy zwyczajnej przed snem może pomóc w przypadku trudności z zasypianiem.

Bukwica zwyczajna – jak dawkować?

Bukwicę zwyczajną można spożywać w postaci naparu. Do jego przygotowania używa się suszonej rośliny. Jedną łyżeczkę suszu należy zalać szklanką wrzątku, a następnie pozostawić pod przykryciem przez 20 minut. Tak przygotowany napar z bukwicy można spożywać trzy razy dziennie.

Z bukwicy zwyczajnej można również sporządzić odwar. Łyżeczkę suszonego surowca dodaje się do szklanki wrzącej wody i gotuje przez 5 minut. Odwar pije się 2 razy dziennie po pół szklanki.

Leki i suplementy zawierające bukwicę zwyczajną

Na rynku dostępne są produkty z suszonymi liśćmi bukwicy zwyczajnej. Są one skierowane głównie do osób zmagających się z dolegliwościami z układu oddechowego i układu pokarmowego.

Bukwica zwyczajna w ciąży 

Stosowanie Stachys officinalis w niewielkich ilościach nie jest przeciwwskazane w ciąży. Ze względu na niewielką ilość badań związanych ze stosowaniem ziół w ciąży, przed rozpoczęciem suplementowania jakiejkolwiek substancji, w tym także bukwicy, zawsze warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę.

Bukwica zwyczajna – przeciwwskazania i środki ostrożności

Bukwica zwyczajna, podobnie jak każdy inny preparat, powinna być stosowana w rozsądnej ilości. Nie ma przeciwwskazań do stosowania bukwicy. Przy występowaniu zaparć warto jednak zaprzestać stosowania preparatów z bukwicą przez kilka dni.

Bukwica zwyczajna – możliwe działania niepożądane

Bukwica zwyczajna jest rośliną stosowaną w medycynie ludowej od wieków. Używanie jej w rozsądnych ilościach nie niesie ze sobą niebezpieczeństwa wystąpienia działań niepożądanych.

Bukwica zwyczajna – interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie wykazano żadnych interakcji bukwicy zwyczajnej z lekami.

Bukwica zwyczajna w Ziołopedii – podsumowanie 

Ziele bukwicy zwyczajnej stosowane jest od wieków w celu łagodzenia wielu dolegliwości. Na chwilę obecną, rozsądne stosowanie preparatów i przetworów zawierających w swoim składzie bukwicę zwyczajną jest uważane za bezpieczne.

Pomimo wielu prozdrowotnych właściwości bukwicy zwyczajnej, bardzo ważne jest, aby jej suplementacja nie zastępowała leków potrzebnych do wyleczenia bądź kontrolowania chorób wymienionych w tekście. Leki są produktami o udokumentowanym działaniu, które zostało przebadane i udowodnione zgodnie ze ściśle określonymi procedurami.

Bibliografia

1. Uritu, C. M., Mihai, C. T., Stanciu, G. D., Dodi, G., Alexa-Stratulat, T., Luca, A., Leon-Constantin, M. M., Stefanescu, R., Bild, V., Melnic, S., & Tamba, B. I. (2018). Medicinal Plants of the Family Lamiaceae in Pain Therapy: A Review. Pain research & management, 2018, 7801543.
2. Paun, G., Neagu, E., Albu, C., Moroeanu, V., & Radu, G. L. (2016). Antioxidant activity and inhibitory effect of polyphenolic-rich extract from Betonica officinalis and Impatiens noli-tangere herbs on key enzyme linked to type 2 diabetes. Journal of the Taiwan Institute of Chemical Engineers, 60, 1-7.

Autor