Wiązówka błotna — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Wiązówka błotna — właściwości

Wiązówka błotna była wykorzystywana w ziołolecznictwie od lat. Historycznie stosowano ją jako środek działający na gorączkę i bóle mięśniowe, stanowiąc jedno z najważniejszych ziół dla starożytnej Europy, lecz dopiero w XIX wieku odkryto, że działanie takie jest wynikiem zawartości w wiązówce błotnej salicylanów. Od dawnej nazwy wiązówki (łac. Spirea ulmaria) wziął się termin popularnej „aspiryny”. W dawnych czasach, ze względu na obecność garbników była stosowana także jako środek przeciwbiegunkowy. 

Obecnie wiązówka błotna wciąż jest surowcem tradycyjnie stosowanym jako produkt leczniczy, ze względu na obecność licznych substancji aktywnych. W fitoterapii jest wykorzystywane ziele wiązówki błotnej (łac. Filipendulae ulmariae herba) oraz kwiat (łac. Flos Ulmariae). Ziele jest źródłem glikozydów fenolowych, wśród których obecna jest m.in. salicylina oraz populina. Dodatkowo wiązówka jest rośliną bogatą we flawonoidy (hiperozyd, spireozyd oraz rutynę), a także garbniki, salicylan metylu oraz kwas salicylowy. Surowiec zielarski jest również źródłem olejku eterycznego.  

Dzięki swoim właściwościom leczniczym i atrakcyjnemu wyglądowi wiązówka błotna jest często sadzona w ogrodach przydomowych oraz wykorzystywana w aranżacji terenów zielonych.

Wiązówka błotna — jak wygląda i skąd pochodzi?

Wiązówka błotna (łac. Filipendula ulmaria) jest rośliną należącą do rodziny różowatych (łac. Rosaceae). Potocznie bywa nazywana tawułą łąkową, kozią brodą lub kropidłem błotnym. Może osiągać nawet do 2 metrów wysokości. Wiązówka błotna jest rośliną występującą głównie na terenach o łagodnym klimacie w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Preferuje stanowiska wilgotne i zacienione, co sprawia, że często spotyka się ją w lasach łęgowych, nad potokami, a także na podmokłych łąkach i w okolicy rzek. 

Wiązówka błotna kwitnie od czerwca do sierpnia, a jej kwiaty są zebrane w biały lub kremowy kwiatostan, o kształcie nieregularnej, wierzchotkowatej wiechy. Liście wiązówki błotnej są pierzaste, długoogonkowe i ząbkowane, a całą roślinę charakteryzuje przyjemny, słodki zapach. 

Wiązówka błotna — działanie, wskazania do stosowania

Na wiązówce błotnej nie zostały przeprowadzone badania kliniczne, które potwierdzałyby jej skuteczność w określonych wskazaniach, dlatego nie jest surowcem uznanym przez Europejską Agencję Leków za roślinę o ugruntowanym zastosowaniu medycznym, jednak z powodzeniem jest stosowana jako tradycyjny produkt leczniczy, co oznacza, że jego skuteczność opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania i doświadczeniu. 

Ziele wiązówki błotnej jest wykorzystywane w łagodzeniu objawów przeziębienia, takich jak gorączka i stany zapalne dróg oddechowych. Ze względu na obecność salicylanów jest też rośliną, która może wykazywać skuteczność w łagodzeniu bóli stawowych. Ziele wiązówki błotnej ma również właściwości przeciwbiegunkowe, wynikające z obecności w niej garbników. Zawartość kwasu salicylowego w wiązówce błotnej jest też wykorzystywana chętnie przez przemysł kosmetyczny, do produkcji kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry trądzikowej.

Wiązówka błotna na przeziębienie

Dzięki zawartości salicylanów ziele wiązówki błotnej jest tradycyjnie stosowane do łagodzenia objawów przeziębienia i stanów zapalnych górnych dróg oddechowych. Roślina wykazuje lekkie działanie napotne, co może powodować obniżenie gorączki oraz zmniejszenie stanów zapalnych dróg oddechowych. 

Wiązówka błotna na bóle stawowe

Zawartość salicylanów w wiązówce błotnej może być skuteczną metodą łagodzenia bólu towarzyszącego chorobie reumatycznej czy dnie moczanowej, a także bólowi związanemu ze zwyrodnieniami narządu ruchu. Stosowanie wiązówki na te dolegliwości ma charakter objawowy, polegający na zmniejszeniu ilości czynników wyzwalających stan zapalny, a nie leczy przyczyny chorób. 

Wiązówka błotna na dolegliwości przewodu pokarmowego

Kwiaty wiązówki błotnej, dzięki obecności garbników, wykazujących działanie ściągające mogą być pomocne przy wystąpieniu lekkich biegunek. Dodatkowo wiązówka błotna może działać pozytywnie na organizm w przypadku zapalenia błony śluzowej żołądka, zgagi i nadkwasoty.

Wiązówka błotna — jak dawkować?

Ziele i kwiaty wiązówki błotnej, w zależności od postaci, należy dawkować zgodnie z zaleceniami producenta. Przyjmuje się, że sypki kwiat wiązówki w ilości 1,5 grama należy zalać 1 filiżanką wrzącej wody i zaparzać przez 15 minut. Po przygotowaniu należy wypić go możliwie w najświeższej postaci. Napar taki można stosować do 2 razy na dobę.

Z kolei dobowa dawka sproszkowanego ziela wiązówki dla osoby dorosłej wynosi od 2 do 6 gramów ziela i również należy je spożywać w postaci napar

Leki i suplementy zawierające wiązówkę błotną

Na rynku są dostępne preparaty z zielem oraz kwiatami wiązówki błotnej o statusie suplementu diety. Wiązówka występuje w postaci sypkiego zioła — zarówno kwiat, jak i ziele. Są również dostępne preparaty wieloskładnikowe, zawierające wiązówkę w postaci tabletek i kapsułek. 

Wiązówka błotna w ciąży

Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania u kobiet w ciąży Europejska Agencja Leków nie zaleca stosowania wiązówki błotnej u kobiet ciężarnych i karmiących piersią. 

Wiązówka błotna — przeciwwskazania i środki ostrożności

Wiązówka błotna nie powinna być stosowana u pacjentów, u których stwierdzono uczulenie na salicylany oraz nadwrażliwość na substancje czynne zawarte w zielu rośliny. Nie należy też stosować wiązówki błotnej u dzieci, ze względu na obecność salicylanów, które mogą u nich powodować zespół Reye'a. 

Wiązówka błotna — możliwe działania niepożądane

Do skutków ubocznych można zaliczyć zaparcia, reakcje alergiczne oraz zmniejszenie krzepliwości krwi (obecność salicylanów). 

Wiązówka błotna — interakcje z lekami i innymi ziołami

Ze względu na wysoką zawartość garbników, należy zachować co najmniej dwugodzinny odstęp pomiędzy stosowaniem preparatów żelaza a wiązówką, ze względu na zmniejszone wchłanianie żelaza. 

Wiązówka błotna w Ziołopedii — podsumowanie

Wiązówka błotna była stosowana ze względu na właściwości lecznicze od stuleci. Obecnie jest używana do łagodzenia objawów przeziębienia, zmniejszania dolegliwości bólowych, towarzyszących zmianom reumatycznym oraz w kosmetyce. Ze względu na obecność salicylanów, nie jest wskazana do stosowania dla dzieci oraz kobiet ciężarnych. 

Bibliografia

1. Smolarz, Helena Danuta, and Anna Sokołowska-Woźniak. "The pharmacological activity of extracts from Filipendula ulmaria and Filipendula hexapetala." Postępy Fitoterapii (2001)
2. Pachlowska A., Grzeszczuk M., Jadczak D. „Wiązówka błotna, kwiaty jadalne”. Panacea, Leki ziołowe nr 4 (41), październik-grudzień 2012.
3. Charakterystyka produktu leczniczego KWIAT WIĄZÓWKI, 1 g/g, zioła do zaparzania. Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/15555/characteristic
4. Łuczaj Ł., Dzikie rośliny jadalne Polski, Wydanie 2. Wydawnictwo Chemigrafia, Krosno 2004.

Autor