Po co oznacza się poziom bilirubiny we krwi?

Bilirubina – co to takiego?

Bilirubina jest żółtopomarańczowym barwnikiem odpowiadającym za żółty kolor moczu i brązowy kolor kału. Powstaje głównie na skutek rozkładu hemu, czyli pigmentu odpowiadającego za czerwony kolor hemoglobiny, która uczestniczy w transporcie tlenu i części dwutlenku węgla. W ciągu doby wytwarzanych jest od 200 do 350 mg bilirubiny, która w blisko 85% pochodzi z rozpadu erytrocytów w układzie siateczkowo-śródbłonkowym. Pozostała część powstaje w szpiku kostnym oraz jako efekt rozpadu innych hemoprotein.

Wskazania do sprawdzenia poziomu bilirubiny

Oznaczenie poziomu bilirubiny pozwala ocenić stan oraz funkcjonowanie wątroby. W tym celu zazwyczaj zleca się wykonanie testów czynnościowych wątroby, nazywanych próbami wątrobowymi, do których zalicza się badanie: aminotransferazy asparaginianowej, aminotransferazy alaninowej, fosfatazy zasadowej, gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP) oraz bilirubiny całkowitej (BIL).

Charakterystycznym objawem, który sygnalizuje zaburzenia w poziomu bilirubiny we krwi jest żółtaczka, manifestująca się widocznym zażółceniem skóry, błon śluzowych i białek oczu. Jeżeli wraz z żółtaczką pojawia się również ból w prawym podżebrzu, koniecznie należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który skieruje nas na badanie poziomu bilirubiny we krwi oraz innych badań pozwalających ocenić pracę wątroby. 

Wskazaniem do wykonania tego badania może być też podejrzenie niedokrwistości hemolitycznej, uszkodzenia wątroby, niedrożności przewodów żółciowych bądź zaburzeń metabolicznych.

Bilirubina we krwi – normy

Wynik bilirubiny całkowitej obejmuje sumę bilirubiny pośredniej i bezpośredniej, zakresy referencyjne poszczególnych parametrów prezentują się następująco

• bilirubina pośrednia: 0,2 - 0,8 mg/dl;
• bilirubina bezpośrednia: 0,1 - 0,4 mg/dl
• bilirubina całkowita: 0,3 - 1,2 mg/dl.

Żółtaczka staje się widoczna przy bilirubinie całkowitej na poziomie 3-5 mg/dl, co może wskazywać na szereg różnych dolegliwości i konieczność dalszej diagnostyki. Odwrotną sytuacją jest niski poziom bilirubiny, który rzadko bywa powodem do niepokoju.

Nie zawsze podwyższone stężenie bilirubiny świadczy o procesie chorobowym. Może ono konsekwencją intensywnej aktywności fizycznej, głodówki przed wykonaniem badania, a także przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych. Zaburzenie przepływu żółci może być spowodowane przyjmowaniem na stałe niektórych leków – do najpowszechniejszych zalicza się fenotiazynę, tyreostatyki i propranolol.

WAŻNE!

W okresie ciąży, a także u noworodków poziom bilirubiny jest naturalnie podwyższony.

Poziom bilirubiny a żółtaczka

Gdy nadmiar bilirubiny zaczyna odkładać się w tkankach, żółtopomarańczowemu lub żółtooliwkowemu zabarwieniu ulegają skóra, błony śluzowe oraz twardówka oczu. Dzieje się tak przy nadmiernej produkcji bilirubiny, wywołanej nadmiernym rozpadem hemu. Żółtaczka może być również objawem uszkodzenia wątroby lub zaburzeń przepływu żółci.

Żółtaczka jest przypadłością często występującą u noworodków. Dzieje się tak, ponieważ procesy enzymatyczne u tak małego dziecka nie są jeszcze w pełni rozwinięte. W efekcie bilirubina nie jest jeszcze efektywnie wydalana i gromadzi się w organizmie. Po około 6-8 tygodniach życia dziecka układ enzymatyczny zyskuje pełną sprawność i radzi sobie z usuwaniem bilirubiny.

Należy też wspomnieć o cholestazie ciążowej, czyli zespole zaburzeń związanych z zastojem żółci i jego nadmiernym gromadzeniem się wewnątrz komórek wątroby. Zaburzenia te występują u około 4% ciężarnych i najczęściej pojawiają się około 30. tygodnia ciąży  jako skutek zwiększonej podatności komórek wątrobowych na estrogeny i progesteron. Charakterystycznym, początkowym objawem cholestazy ciążowej jest świąd skóry i towarzysząca mu wysypka. Po 1-4 tygodniach od wystąpienia świądu pojawia się żółtaczka w postaci łatwego do zauważenia zabarwienia skóry, błon śluzowych i twardówki oraz biegunki z charakterystycznymi tłuszczowymi stolcami. Cholestaza nie stanowi dla przyszłej mamy dużego zagrożenia, jednak jest bardzo niebezpieczna dla rozwijającego się płodu .

Leczenie cholestazy ma charakter objawowy i ma na celu poprawę parametrów biochemicznych krwi oraz złagodzenie uciążliwego dla ciężarnej świądu skóry. Lekiem pierwszego wyboru jest kwas ursodeoksycholowy.

Przyczyny podwyższonego poziomu bilirubiny

Poziom bilirubiny w osoczu może być podwyższony z rozmaitych powodów. Wśród licznych przyczyn hiperbilirubinemii wymienia się:

• schorzenia dróg żółciowych (kamica żółciowa, zapalenie dróg żółciowych, nowotwory dróg żółciowych, rak trzustki);
• schorzenia wątroby (marskość wątroby, wirusowe zapalenie wątroby, toksyczne uszkodzenie miąższu wątroby, nowotwory wątroby);
• hiperbilirubinemie uwarunkowane genetycznie (zespół Gilberta, zespół Dubina-Johnsona, zespół Criglera-Najjara, zespół Rotora);
• hemoliza, czyli nieprawidłowy rozpad erytrocytów spowodowany m.in. czynnikami mechanicznymi, zakażeniem bakteryjnym bądź pasożytniczym, czynnikami autoimmunologicznymi, kontaktem z toksynami.