Czy stewia to zdrowsza alternatywa cukru?
Nie jest tajemnicą, że nadmierne spożywanie węglowodanów prostych jest jedną z głównych przyczyn epidemii otyłości na całym świecie. Jedynym wyjściem z tego impasu jest ograniczenie spożycia cukrów, jednak dla wielu osób jest to ogromne wyzwanie. Z tego powodu szukamy zdrowszych zamienników cukru, które pozwolą cieszyć się słodkim smakiem bez wyrzeczeń. Stewia jest stawiana jako przykład idealnego zamiennika dla białego cukru. Czy słusznie?
Skąd się wzięła stewia?
Stewia (łac. Stevia rebaudiana) jest rośliną pochodzącą z terenów Ameryki Południowej (głównie Paragwaju i Brazylii), gdzie od wieków była wykorzystywana jako ludowy środek leczniczy i naturalny słodzik. W Europie i Stanach Zjednoczonych została dopuszczona do spożycia stosunkowo niedawno. Wcześniej uważano, że zawarte w niej glikozydy stewiolowe mogą przyczyniać się do rozwoju nowotworów, jednak dzięki badaniom obalono to twierdzenie. Jako stewię należy rozumieć zarówno roślinę, jak i uzyskane z niej preparaty słodzące.
Istnieją w sumie 154 rodzaje stewii, ale tylko dwa z nich charakteryzują się słodkim smakiem. Stosuje się je pod postacią świeżych lub suszonych liści, a także ekstraktów w formie tabletek, proszku lub płynu. Największą popularnością stewia cieszy się w Japonii.
Glikozydy stewiolowe - co to takiego?
Za słodki smak stewii odpowiadają glikozydy stewiolowe, głównie stewiozyd oraz rebaudiozyd A. Stanowią one około 4-20% suchej masy liści, a ich stężenie jest uzależnione od warunków uprawy. Same liście stewii są słodsze od białego cukru blisko 20-30 razy, zaś glikozydy stewiolowe mogą być słodsze nawet 300-krotnie1. Pozyskuje się je z liści stewii za pomocą ekstrakcji. Glikozydy stewiolowe są odporne na wysokie temperatury i nie ulegają fermentacji, dzięki czemu są z powodzeniem wykorzystywane w przemyśle spożywczym. Wykorzystuje się ją m.in. w napojach, produktach piekarskich, przetworach, a także gumach do żucia czy pastach do zębów.
W Unii Europejskiej glikozydy stewiolowe w żywności oznaczane są symbolem E960.
Właściwości stewii
Największą zaletą stewii jest jej bezkaloryczność. Glikozydy stewiolowe w ludzkim organizmie rozkładane są dopiero w jelicie grubym, zatem uwalniana wówczas glukoza nie wchłania się i zostaje spożytkowana przez bakterie jelitowe. Dzięki temu stewia stanowi poważna konkurencję dla sacharozy, a także innych słodzików, jak chociażby ksylitol. Dodatkowo stewia ma praktycznie zerowy indeks glikemiczny, nie przyczynia się zatem do gwałtownych skoków poziomu glukozy we krwi, a nawet ją obniża. Dostępne badania dowodzą także, że spożywanie glikozydów stewiolowych nie wpływa na zmiany ciśnienia tętniczego u osób z prawidłowym ciśnieniem. Jednak u osób z nadciśnieniem tętniczym może je lekko obniżać2.
Jak wspomniano wcześniej, glikozydy stewiolowe nie ulegają fermentacji, nie stanowią zatem pożywki dla bakterii wywołujących próchnicę zębów. Co więcej, dzięki działaniu przeciwbakteryjnemu, spożywanie stewii może ograniczać ryzyko rozwoju próchnicy. Nic zatem dziwnego, że coraz częściej dodaje się ją do past do zębów. Stewia wykazuje także działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz stymulujące układ immunologiczny.
Czy stewia może szkodzić?
Przy takiej liczbie pozytywnych właściwości można się zacząć zastanawiać, czy stewia posiada jakiekolwiek wady? Do tej pory nie opublikowano żadnych badań, które mogłyby świadczyć o szkodliwości stewii dla naszego zdrowia. We wszystkim jednak należy zachować umiar. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności określił dopuszczalne dzienne spożycie stewii, wyrażoną jako ekwiwalent stewiolu, na dziennym poziomie 4 mg/kg masy ciała3.
Stewia – jak stosować?
Ciesząca się coraz większą popularnością stewia jest dostępna w różnych formach. Można zakupić ją w postaci suszonych liści (w całości lub rozdrobnionych), jak również w pod postacią proszku (Stewia Gold, Stevia Sussina), tabletek (Stevia Sussina, Stevia Zero, Stevigold) lub płynu (Stevigold). Stewię w takiej formie można dodawać do napojów, produktów mlecznych i deserów. Dostępność wskazanych produktów w pobliskich aptekach można sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl
Pasjonaci ogrodnictwa mogą spróbować wyhodować świeżą stewię w swoim ogródku i dodawać ją do napojów lub sałatek.
1. W.Kolanowski, "Glikozydy stewiolowe - właściwości i zastosowanie w żywności", Bromatologia i Chemia Toksykologiczna,2013 (XLVI).
2. B.Bugaj, T.Leszczyńska, M.Pysz, A.Kopeć, J.Pacholarz, K.Pysz-Izdebska, "Charakterystyka i prozdrowotne właściwości Stevia rebaudiana bertoni", ŻYWNOŚĆ. Nauka, Technologia, Jakość, 2013 (3)
3. EFSA, "Scientific Opinion on the safety of steviol glycosides for the proposed uses as a food additive", http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2010.1537/epdf
