Bieluń dziędzierzawa — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Bieluń dziędzierzawa — właściwości

Najważniejszymi składnikami odpowiedzialnymi za działanie bielunia pospolitego są alkaloidy tropanowe, takie jak skopolamina (inaczej hioscyna), atropina, apoatropina, skopolina, higryna, pseudotropina, hydroksytropany i acetoksytropany. Ich zawartość różni się w poszczególnych częściach rośliny. Może być różna także w zależności od stanowiska, na którym rośnie dany okaz oraz jego fazy rozwojowej. 

To właśnie alkaloidy tropanowe odpowiadają za właściwości trujące i halucynogenne rośliny.  

Oprócz tego w bieluniu znajdują się węglowodany, tłuszcze, związki fenolowe, taniny i flawonoidy. 

Bieluń dziędzierzawa — jak wygląda i skąd pochodzi?

Bieluń dziędzierzawa (łac. Datura stramonium) występuje prawie na całym świecie. 

Jest rośliną jednoroczną i osiąga do 1,2 metra wysokości. Łodyga ma kolor zielony lub fioletowy, jest gładka, nieowłosiona, o cylindrycznym kształcie. Liście mają 20 cm długości, osadzone są na długich ogonkach, mają ciemnozielony kolor. Brzeg liści jest ząbkowany. Kwiaty są pojedyncze, duże i białe, o lejkowatym kształcie. Mają słodki zapach, a ich dłuższe wąchanie może powodować oszołomienie. Owoc jest twardy, suchy i kolczasty. Ma jajowaty kształt, długość 5 cm i jest 4-komorowy. Wewnątrz owocu występują liczne nasiona o ciemnej barwie. To właśnie one najczęściej spożywane są w celach odurzenia. 

Jako surowiec leczniczy dawniej stosowane były nasiona oraz nadziemne części rośliny. 

Bieluń dziędzierzawa — działanie, wskazania do stosowania

W medycynie ludowej bieluń był stosowany do leczenia astmy, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, zapalenia stawów, bólów reumatycznych, skręceń stawów, bólów głowy, hemoroidów i ukąszeń grzechotnika.

Bieluń to narkotyk, który używany był także do obrzędów mistycznych i religijnych. Palono go w celu uzyskania efektów halucynogennych, euforycznych i odprężenia. 

Obecnie bieluń nie ma znaczenia leczniczego. Ewentualne korzyści z jego stosowania są mniejsze niż zagrożenia wynikające z działania toksycznego. 

Wykorzystuje się jednak wyizolowane alkaloidy zawarte w bieluniu — atropinę i skopolaminę. 

Bieluń dziędzierzawa na wywołanie halucynacji

Wszystkie części rośliny są trujące. Wynika to głównie z obecności alkaloidów tropanowych. Każda część rośliny oraz rośliny rosnące w różnych miejscach mogą mieć inną zawartość alkaloidów. Dlatego trudno jest ocenić toksyczność i ryzyko związane z rekreacyjnym używaniem bielunia.  

W literaturze istnieją doniesienia o nastolatkach spożywających nasiona bielunia dziędzierzawa w celach rekreacyjnych. 

W jednej z publikacji można znaleźć informacje o 15-letniej pacjentce, która trafiła na izbę przyjęć po spożyciu nasion bielunia w połączeniu z alkoholem. Była pobudzona i zdezorientowana, przeklinała i pluła na personel. Miała rozszerzone źrenice, przyspieszone tętno i oddech. Pojawiło się u niej zatrzymanie moczu. Konieczne było założenie cewnika w celu opróżnienia pęcherza. Pacjentka otrzymała leki uspokajające oraz przeciwpsychotyczne, aby zniwelować pobudzenie i halucynacje. Wypisano ją ze szpitala po 72 godzinach. Została również skierowana na konsultację psychiatryczną. 

W niektórych z takich przypadków pobudzenie i agresja wymagają unieruchomienia pacjenta. 

Co więcej, halucynacje, w celu których najczęściej spożywany jest bieluń dziędzierzawa, wcale nie muszą się pojawić. 

Bieluń dziędzierzawa na astmę

Atropina i skopolamina zawarte w bieluniu mają działanie rozszerzające oskrzela. 

Za skurcz oskrzeli odpowiadają receptory muskarynowe M2. Atropina i skopolamina blokują pobudzenie tych receptorów, co łagodzi napady astmatyczne. Palenie ziela bielunia jest efektywne podczas łagodnych ataków astmy. 

Jednak podczas badań leczenia astmy za pomocą ziela bielunia zauważono też, że u kobiet w ciąży prowadzi on do uszkodzenia płodu.

Bieluń dziędzierzawa na zatrucie fosforem

Na zwierzętach badano przydatność bielunia do leczenia zatrucia związkami fosforoorganicznymi. 

Związki fosforoorganiczne zawarte są w niektórych środkach ochrony roślin. Związki fosforu powodują nasilenie działania serotoniny w układzie nerwowym. Atropina zawarta w bieluniu pozwala odwrócić ich działanie. Zwierzęta, którym podano atropinę miały znacznie większe szanse na przeżycie zatrucia związkami fosforu. 

Badania te mogą być jedynie drobną wskazówką w poszukiwaniu metod leczenia zatrucia środkami ochrony roślin. 

Bieluń dziędzierzawa — jak dawkować?

Bieluń dziędzierzawa obecnie nie ma zastosowania w lecznictwie i jest uznawany za roślinę trującą. Stosowane są jedynie pojedyncze związki zawarte w bieluniu, takie jak atropina czy skopolamina. 

Leki i suplementy zawierające bieluń dziędzierzawę

Dostępne są produkty o działaniu rozkurczowym zawierające skopolaminę. 

Bieluń dziędzierzawa w ciąży

Stosowanie bielunia dziędzierzawa przez kobiety ciężarne prowadzi do trwałego uszkodzenia płodu. 

Bieluń dziędzierzawa — przeciwwskazania i środki ostrożności

Bieluń jest rośliną toksyczną i nie powinno się go przyjmować. Szczególnie zagrożone są osoby chorujące na jaskrę, porażenną niedrożność jelit, zwężenie odźwiernika, powiększenie gruczołu krokowego, tachykardię oraz obrzęk płuc. 

Bieluń dziędzierzawa — możliwe działania niepożądane

Najczęściej pojawiającymi się działaniami niepożądanymi po przyjęciu bielunia są halucynacje i urojenia (około 60% pacjentów), tachykardia, pobudzenie i drażliwość, splątanie, rozszerzenie źrenic, senność, wymioty, gorączka, bełkotliwa mowa, nadciśnienie. 

W rzadkich przypadkach mogą pojawić się cięższe działania niepożądane takie jak śpiączka, wzrost kinazy kreatynowej, omdlenia, ból w klatce piersiowej, zatrzymanie moczu i drgawki. 

Bieluń dziędzierzawa — interakcje z lekami i innymi ziołami

Obecnie bieluń dziędzierzawa ze względu na swoją toksyczność nie ma zastosowania w lecznictwie, dlatego też brak danych na temat jego interakcji z innymi lekami. 

Bieluń dziędzierzawa w Ziołopedii — podsumowanie

Bieluń dziędzierzawa jest rośliną toksyczną. Stosowanie nasion bielunia w celach rekreacyjnych niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji. Roślina obecnie nie ma zastosowania w medycynie. Nie są dostępne także preparaty zawierające bieluń.

Bibliografia

1. Al-Snafi, Ali. (2017). Medical importance of Datura fastuosa (syn: Datura metel) and Datura stramonium -A review. IOSR Journal of Pharmacy. 7. 43-58. https://doi.org/10.9790/3013-0702014358.
2. Gaire, B. P., & Subedi, L. (2013). A review on the pharmacological and toxicological aspects of Datura stramonium L. Journal of integrative medicine, 11(2), 73–79. https://doi.org/10.3736/jintegrmed2013016
3. Mathias B. Forrester (2006): Jimsonweed (Datura stramonium) Exposures in Texas, 1998–2004, Journal of Toxicology and Environmental Health, Part A: Current Issues, 69:19, 1757-1762
4. Spina SP, Taddei A. Teenagers with Jimson weed (Datura stramonium) poisoning. Canadian Journal of Emergency Medicine. 2007;9(6):467-469. https://doi.org/10.1017/S1481803500015530 

Autor