Wrzos zwyczajny – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Wrzos zwyczajny – właściwości

Wrzos zwyczajny zawiera w swoim składzie wiele związków aktywnych wpływających na jego właściwości i możliwe zastosowanie w medycynie. Należą do nich przede wszystkim kwercetyna, garbniki oraz kwasy: kwas krzemowy i chlorogenowy. Ich obecność powoduje, że wrzos zwyczajny wykazuje właściwości diuretyczne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz poprawiające trawienie.

Wrzos zwyczajny  – jak wygląda i skąd pochodzi?

Wrzos zwyczajny (łac. Calluna vulgaris) jest krzewem, który w zależności od odmiany może różnić się rozmiarami oraz barwą liści i kwiatów. Zwykle osiąga wysokość do 60 centymetrów, można jednak spotkać odmiany większe, osiągające ponad metr. Posiada drobne liście, kształtem przypominające igły. 

Kwiaty wrzosu zwyczajnego są koloru od jasnoróżowego po fioletowy i są zebrane w grono na szczycie pędu. Jego owocami są kuliste torebki posiadające włoski. Pomimo niewielkich rozmiarów, sięgających do 2,5 milimetra długości, wewnątrz torebki znajdują się liczne nasiona. 

Wrzos zwyczajny naturalnie występuje na terenach niemal całej Europy oraz w zachodniej części Azji i północnej Afryki. Na pozostałych kontynentach jest spotykany jako roślina zawleczona wraz z migracją ludności. W Polsce wrzos zwyczajny występuje pospolicie na całym obszarze kraju poza Mierzeją Wiślaną oraz Równiną Pyrzycką.

W medycynie wykorzystywane są dwa surowce — ziele wrzosu (łac. Herba Callunae) oraz kwiaty wrzosu (łac. Flos Callunae).

Wrzos zwyczajny – działanie, wskazania do stosowania

Wrzos zwyczajny działa moczopędnie, przeciwbakteryjnie oraz przeciwzapalnie, dzięki czemu zaleca się go do stosowania w infekcjach dróg moczowych. Zwiększając wydzielanie enzymów trawiennych, wpływa również pozytywnie na pracę przewodu pokarmowego. Jego działanie wyciszające znane z medycyny ludowej znalazło zastosowanie w przypadku problemów z zasypianiem.

Wrzos zwyczajny w chorobach układu moczowego

Wrzos zwyczajny może być stosowany w chorobach układu moczowego. Działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne tej rośliny skutecznie wspomaga leczenie infekcji dróg moczowych. Właściwości diuretyczne natomiast powodują zwiększenie wydzielania moczu, co również przyczynia się do szybszego uzyskania efektu terapeutycznego. Wrzos zwyczajny może być stosowany przy zapaleniu cewki moczowej lub pęcherza, kamicy moczowej lub infekcji bakteryjnej przewodów moczowych.

Wrzos zwyczajny w dolegliwościach trawiennych

Wrzos zwyczajny i substancje w nim zawarte powodują zwiększenie wydzielania enzymów trawiennych. Dzięki temu może być wykorzystywany w leczeniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego związanych z niestrawnością. Większa ilość enzymów powoduje przyspieszenie trawienia, pozytywnie wpływając na funkcjonowanie całego układu pokarmowego. 

Wrzos zwyczajny, dzięki zawartości garbników, skutecznie leczy również biegunki, a dzięki właściwościom przeciwbakteryjnym sprawdzi się również w biegunkach bakteryjnych.

Wrzos zwyczajny w bezsenności

Wrzos zwyczajny w medycynie ludowej wykorzystywany jest także do leczenia bezsenności. Nie jest dokładnie znany mechanizm tego działania, jednak tradycyjnie od wielu lat napar z wrzosu stosowany przed snem u osób borykających się z bezsennością, ułatwiał zasypianie. 

Wrzos zwyczajny – jak dawkować?

Odwar z kwiatów wrzosu zwyczajnego

Odwar z kwiatów wrzosu zwyczajnego przygotowuje się poprzez zalanie 1-1,5 łyżeczek surowca roślinnego letnią wodą oraz doprowadzenie całości do wrzenia. Po 5 minutach odwar należy przesączyć, ostudzić i w tej postaci jest gotowy do spożycia.

Odwar z kwiatów wrzosu zwyczajnego w dolegliwościach układu moczowego należy spożywać trzy razy dziennie po 100 mililitrów. W tej samej ilości, ale stosowany przed posiłkiem odwar będzie wpływał pozytywnie na trawienie w przypadku dolegliwości pokarmowych.

Miód wrzosowy

Miód wrzosowy może być wykorzystywany przy przeziębieniu z towarzyszącym kaszlem. Powlekające właściwości miodu złagodzą kaszel, a działanie przeciwzapalne uśmierzy ból gardła. Miód należy dodawać do gorącej wody, herbaty lub innego ciepłego napoju po 1 łyżeczce i taki napój pić od 3 do 4 razy dziennie.

Leki i suplementy zawierające wrzos zwyczajny

Wrzos zwyczajny dostępny jest w Polsce w postaci suszonych koszyczków kwiatowych do samodzielnego przygotowania odwaru. W postaci ekstraktów występuje również w kosmetykach nawilżających opartych na składnikach naturalnego pochodzenia.

Wrzos zwyczajny w ciąży

Wrzos zwyczajny uznawany jest za bezpieczną roślinę do przyjmowania zarówno w trakcie trwania ciąży, jak i okresu karmienia piersią. Należy jednak pamiętać, żeby stosowanie wszystkich leków, ziół oraz suplementów diety w trakcie trwania ciąży oraz podczas karmienia piersią skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę.

Wrzos zwyczajny – przeciwwskazania i środki ostrożności

Brak obecnych dowodów naukowych na występowanie jakichkolwiek przeciwwskazań do stosowania wrzosu zwyczajnego. Należy zachować ostrożność w stosowaniu, jeżeli w przeszłości wystąpiła reakcja alergiczna na wrzos lub inną roślinę z rodziny wrzosowatych.

Wrzos zwyczajny – możliwe działania niepożądane

Wrzos zwyczajny stosowany w nadmiarze, jak każda inna roślina, może spowodować wystąpienie działań niepożądanych. Do najczęściej występujących należy zaliczyć pojawiające się zaparcia. Wrzos może również wywoływać reakcję alergiczną niezależnie od zastosowanej dawki w przypadku uczulenia na roślinę lub któryś ze składników w niej występujący.

Wrzos zwyczajny – interakcje z lekami i innymi ziołami

Wrzos zwyczajny nasila diurezę, w związku z czym nie powinien być stosowany z innymi lekami oraz ziołami o podobnym działaniu. Ich wzajemne stosowanie może nadmiernie nasilać oddawanie moczu, powodując odwodnienie organizmu. 

Wrzos zwyczajny w Ziołopedii – podsumowanie

Wrzos zwyczajny jest powszechnie występującą rośliną ozdobną. Poza walorami estetycznymi jest również wykorzystywany do pozyskiwania miodu wrzosowego z jego kwiatów. Jako roślina lecznicza z kolei wykorzystywany był już od XV wieku. Jest bezpieczny w stosowaniu i w postaci odwaru może być używany w zakażeniach układu moczowego, dolegliwościach układu pokarmowego, czy wspomagająco w bezsenności.

Bibliografia

1. Cucu, A.-A.; Baci, G.-M.; Cucu, A.-B.; Dezsi, Ş.; Lujerdean, C.; Hegeduş, I.C.; Bobiş, O.; Moise, A.R.; Dezmirean, D.S. Calluna vulgaris as a Valuable Source of Bioactive Compounds: Exploring Its Phytochemical Profile, Biological Activities and Apitherapeutic Potential. Plants 2022, 1, 1993.
2. Deliorman-Orhan, D., Senol, S., Kartal, M., Orhan, I. Assessment of antiradical potential of Calluna vulgaris (L.) Hull and its major flavonoid.Journal of the Science of Food and Agriculture,89(5). 2009. str.: 809-814 
3. Braghiroli, L., Mazzanti, G., Manganaro, M., Mascellino, T., Vespertilli, T. Antimicrobial Activity of Calluna Vulgasris. Phytotherapy Research,10. 1996. str.: 586-588

Autor