Cedr — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Cedr — właściwości

Surowcem leczniczym większości gatunków cedru jest olejek eteryczny, ale w przypadku cedru himalajskiego jest to również kora, drewno i nasiona, a w przypadku cedru syberyjskiego — owoc. Składy chemiczne poszczególnych roślin mogą różnić się, zarówno jakościowo, jak i ilościowo, biorąc pod uwagę takie czynniki, jak: gatunek, część rośliny, która jest surowcem, a także miejsce występowania i wiek drzewa.

Cedr bogaty jest w tujopsen, α-cedren, β-cedren i cedowanerenę. Sam olejek eteryczny zawiera seskwiterpeny: α-himachalen, β-himachalen i γ-himachalen. Co więcej, w olejku drzewa cedrowego znajdują się takie związki jak cedrol, cedryna, atlanton, himachalol i α-pinen. W przypadku cedru himalajskiego (łac. cedrus deodara), himachalol, atlanton, himachalen oraz cedryna, uznawane są za związki najbardziej aktywne farmakologicznie. 

Badania wykazują, że olejek cedrowy ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, antyoksydacyjne i przyspieszające gojenie ran. 

Cedr — jak wygląda i skąd pochodzi?

Cedr (łac. Cedrus), to określenie ogólne rodzaju drzew należących do rodziny sosnowatych (łac. Pinaceae). Występują różne gatunki cedru, takie jak: Cedr Atlaski (łac. Cedrus atlantica), Himalajski (łac. Cedrus deodara), Libański (łac. Cedrus libani) i Syberyjski (łac. Pinus pimula). Na Cyprze występuje również gatunek: Cedrus brevifolia. 

Drzewa cedrowe określane są jako drzewa długowieczne, ponieważ mogą żyć nawet 2-3 tysiące lat. Cedry pochodzą z epoki miocenu i pliocenu z południowej Europy, obecnie występują na terenach górskich Azji Zachodniej i Afryki Północnej. Cedr Syberyjski występuje w Azji Środkowej i Europie Wschodniej, czyli głównie na Syberii, skąd pochodzi jego nazwa. 

Drzewa cedrowe osiągają do 40-50 m wysokości, a gatunek himalajski nawet 76 m. W przekroju mogą osiągnąć nawet 2-3 m szerokości. 

Igły cedru są sztywne, zaostrzone i rombowate, żyją od 3 do 6 lat i osiągają około 5 cm długości. Drewno cedru jest czerwonobrązowe i stanowi ceniony surowiec w przemyśle meblarskim. Drzewo cedrowe ma żywiczny, balsamiczny zapach o lekko słodkiej nucie, dlatego też popularne jest jako składnik perfum.

Kwiatostany cedru mają formę szyszek różniących się wyglądem. Szyszki męskie są walcowate i wzniesione, a żeńskie — jajowate i wzniesione. Szyszki cedru uzyskują dojrzałość po około 2 latach i po zapłodnieniu są rozsypywane. 

Wszystkie gatunki cedru uznawane są za zagrożone lub narażone na wysokie ryzyko wyginięcia.

Cedr — działanie i wskazanie do stosowania

Obecnie jedynie nieliczne badania mówią o działaniu i wskazaniach do stosowania cedru w medycynie. Do tej pory wykazano silne i skuteczne działanie przeciwbakteryjne jego ekstraktów.

Dodatkowo cedr ma bardzo dobre właściwości antyoksydacyjne i przyspieszające proces gojenia ran oparzeniowych. W Chinach, Indiach, Korei czy Pakistanie cedr był tradycyjnie stosowany w leczeniu infekcji bakteryjnych, problemach skórnych, wrzodach, astmie, kamieniach nerkowych, chorobach stawów czy zaburzeniach immunologicznych. Stosowano go nie tylko w formie olejku, ale także jako syropy, wywary, proszki, ekstrakty i jako składnik mieszanek. 

Istnieją także badania, w których cedr himalajski wykazywał następujące działanie:

• przeciwzapalne,
• przeciwbakteryjne,
• przeciwwirusowe,
• przeciwgrzybicze,
• przeciwartretyczne,
• przeciwkamicowe,
• przeciwbólowe, 
• neuroprotekcyjne,
• przeciwcukrzycowe
• przeciwastmatyczne.

Cedr a działanie przeciwbakteryjne

Badania wykazały potencjał przeciwbakteryjny przeciwko Escherichia coli i Staphylococcus aureus ekstraktów z igieł, gałęzi i kory cedrus brevifolia. Ekstrakty z kory tego gatunku posiadały dodatkowo właściwości antyoksydacyjne. Mimo to brakuje większej ilości informacji na temat działania przeciwbakteryjnego cedru. Są to jednak dane niewystarczające, aby ekstrakty cedru mogły być stosowane w medycynie.

Cedr na oparzenia

W innym badaniu sprawdzono potencjał Cedrus deodara w leczeniu ran oparzeniowych. Wyniki okazały się obiecujące. Zastosowany w badaniu metanolowy ekstrakt z cedru himalajskiego, sukcesywnie obkurczał rany oparzeniowe, dzięki czemu szybciej się one goiły. Mimo to wciąż brakuje badań na temat tych właściwości cedru, aby surowce z niego pozyskane mogły być zastosowane w medycynie. 

Cedr — jak dawkować?

Olejek z drzewa cedrowego należy stosować zgodnie z instrukcją producenta. Dostępne olejki nadają się do używania w aromaterapii.

Leki i suplementy diety zawierające cedr

Tak, jak wcześniej wspomniano, na rynku dostępne są olejki eteryczne z drzewa cedrowego. Ponadto olejek cedrowy wchodzi w skład niektórych maści o działaniu rozgrzewającym i przeciwbólowym, a także pastylek, służących do nawilżania gardła.

Cedr w ciąży 

Nie należy stosować olejku cedrowego w trakcie ciąży, ponieważ może on wywołać podrażnienia skóry, a także reakcje alergiczne.

Cedr — przeciwwskazania i środki ostrożności

Olejek cedrowy może wywołać reakcje alergiczne, a także podrażnienia skóry w miejscu użycia. Należy zachować ostrożność podczas jego używania. Osoby wrażliwe powinny unikać jego stosowania. Należy również pamiętać o rozcieńczeniu olejku cedrowego w innym oleju, stosując go zewnętrznie.

Cedr — możliwe działania niepożądane

Olejek cedrowy, który występuje w kosmetykach i wyrobach medycznych, uznawany jest przez FDA za bezpieczny. Natomiast, tak jak wyżej wspomniano, u osób wrażliwych na ten olejek może wystąpić reakcja alergiczna, bądź podrażnienie skóry. 

Cedr — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brakuje informacji, dotyczących możliwych interakcji cedru z lekami i innymi ziołami.

Cedr w Ziołopedii — podsumowanie

Cedr to ogólna nazwa, określająca kilka gatunków cedru. Jest to wieloletnie drzewo, cieszące się popularnością w przemyśle meblarskim. Najbogatszym pod względem składu jest olejek z drzewa cedrowego, który wykazuje wiele właściwości leczniczych, od działania przeciwzapalnego, przeciwdrobnoustrojowego, po wspomagające w leczeniu ran. Z tego powodu, istnieje potrzeba zwiększenia badań dotyczących składu i działania tej rośliny, a także jej licznych właściwości leczniczych, które w przyszłości mogą pomóc medycynie i farmacji.

Bibliografia

1. Ez-Zriouli, R., ElYacoubi, H., Imtara, H., Mesfioui, A., ElHessni, A., Al Kamaly, O., Zuhair Alshawwa, S., Nasr, F. A., Benziane Ouaritini, Z., & Rochdi, A. (2023). Chemical Composition, Antioxidant and Antibacterial Activities and Acute Toxicity of Cedrus atlantica, Chenopodium ambrosioides and Eucalyptus camaldulensis Essential Oils. Molecules (Basel, Switzerland), 28(7), 2974. https://doi.org/10.3390/molecules28072974 
2. Charalambous, D., Eliades, N. H., Christoforou, M., Kakouri, E., Kanakis, C., Tarantilis, P. A., & Pantelidou, M. (2022). Chemical Characterization, Antioxidant and Antimicrobial Properties of Different Types of Tissue of Cedrus brevifolia Henry Extracts. Molecules (Basel, Switzerland), 27(9), 2717. https://doi.org/10.3390/molecules27092717 
3. Rastegari, A., Manayi, A., Akbarzadeh, T., Hojjatifard, R., Samadi, N., Khanavi, M., Niknam, S., & Saeedi, M. (2023). Cedrus deodara: In Vivo Investigation of Burn Wound Healing Properties. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2023, 5596964. https://doi.org/10.1155/2023/5596964
4. Bisht, A., Jain, S., Misra, A., Dwivedi, J., Paliwal, S., & Sharma, S. (2021). Cedrus deodara (Roxb. ex D.Don) G.Don: A review of traditional use, phytochemical composition and pharmacology. Journal of ethnopharmacology, 279, 114361. https://doi.org/10.1016/j.jep.2021.114361
5. Saab, A. M., Gambari, R., Sacchetti, G., Guerrini, A., Lampronti, I., Tacchini, M., El Samrani, A., Medawar, S., Makhlouf, H., Tannoury, M., Abboud, J., Diab-Assaf, M., Kijjoa, A., Tundis, R., Aoun, J., & Efferth, T. (2018). Phytochemical and pharmacological properties of essential oils from Cedrus species. Natural product research, 32(12), 1415–1427. https://doi.org/10.1080/14786419.2017.1346648

Autor