Arcydzięgiel litwor — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Arcydzięgiel litwor — właściwości

Arcydzięgiel litwor jest bardzo cenioną rośliną ze względu na swoje liczne właściwości zdrowotne. Korzeń arcydzięgla jest przede wszystkim bogaty w olejek eteryczny, którego składnikiem jest głównie α-pinen. Dodatkowo w surowcu obecne są kumaryny (angelicyna), garbniki i flawonoidy. Wszystkie te związki odpowiadają za działanie:

• uspokajające i nasenne,
• przeciwdrgawkowe,
• hepatoprotekcyjne,
• żółciopędne i żółciotwórcze,
• moczopędne,
• rozkurczowe,
• neuroprotekcyjne;
• hipotensyjne.

Dodatkowo arcydzięglowi przypisuje się też działanie przeciwdrobnoustrojowe i aromatyzujące. Dzięki swoim walorom smakowym korzeń arcydzięgla znalazł również zastosowanie w kuchni jako dodatek do potraw i ciast.

Arcydzięgiel litwor — jak wygląda i skąd pochodzi?

Arcydzięgiel litwor (łac. Archangelica officinalis, Angelica archangelica L.) to roślina z rodziny selerowatych (łac. Apiaceae), naturalnie występująca w Polsce na terenach górskich, głównie w Sudetach i Karpatach, oraz w dolinach rzek i na terenach przybrzeżnych. Obecnie jest objęta częściową ochroną ze względu na częste pozyskiwanie jej ze stanowisk naturalnych do celów leczniczych. Dorasta do 2,5 m wysokości, a jej kwiaty to okazałe baldachy o żółto-zielonej lub biało-zielonej barwie. Arcydzięgiel wydziela silny, charakterystyczny zapach. Pokrojem może przypominać narszcz sosnowskiego, zwłaszcza jego młode rośliny. 

Arcydzięgiel litwor funkcjonuje pod wieloma ludowymi i zwyczajowymi nazwami. Nazywa się go anielskim zielem lub anielskim korzeniem, archangielskim korzeniem, angeliką, ziołem św. Ducha, dzięglem lekarskim czy dzięglem wielkim.

Surowcem pozyskiwanym z tej rośliny jest korzeń arcydzięgla (łac. Angelicae Archangelicae radix), suszony w odpowiednich warunkach. Gotowy surowiec można zakupić w aptekach, a także zebrać samemu z przydomowego ogródka. Zabronione jest natomiast pozyskiwanie surowca ze stanowisk naturalnych.

Arcydzięgiel litwor — działanie, wskazania do stosowania

Korzeń arcydzięgla znajduje szerokie zastosowanie w medycynie ludowej. Stosowany jest w postaci naparów, nalewek czy preparatów złożonych. Może być on stosowany w:

• schorzeniach przewodu pokarmowego – zaburzeniach trawienia, dyspepsji, wzdęciach, nieregularnym wypróżnianiu, stanach skurczowych jelit,
• chorobach dróg moczowych,
• stanach pobudzenia i niepokoju,
• trudnościach z zasypianiem,
• bólach reumatycznych,
• nerwobólach,
• kosmetologii.

Arcydzięgiel litwor na choroby przewodu pokarmowego

Głównym zastosowaniem korzenia arcydzięgla jest łagodzenie dolegliwości związanych z zaburzeniami trawienia, spowodowanymi zmniejszonym wydzielaniem soków trawiennych czy stanami skurczowymi przewodu pokarmowego. Jako tradycyjny produkt leczniczy jest wykorzystywany do łagodzenia wzdęć, przy braku łaknienia, w bólach brzucha, a także w nieregularnym wypróżnianiu. W tym celu można zastosować napar z korzenia arcydzięgla lub skorzystać z gotowych preparatów dostępnych w aptekach.

Arcydzięgiel litwor na drogi moczowe

Związki czynne zawarte w korzeniu arcydzięgla działają moczopędnie i rozkurczowo, z tego względu stosowany jest on jako środek działający wspomagająco przy stanach skurczowych dróg moczowych, przy skąpomoczu, a także niewielkich obrzękach.

Arcydzięgiel litwor na bóle reumatyczne i nerwobóle

Olejek eteryczny zawarty w korzeniu arcydzięgla działa delikatnie przeciwbólowo i rozgrzewająco poprzez miejscowe zwiększenie przekrwienia skóry, dlatego wykorzystywany jest do nacierania w łagodzeniu dolegliwości reumatycznych i nerwobóli. Świetnie sprawdzą się tu nalewki z arcydzięglem, olejek eteryczny czy gotowe preparaty z apteki.

Olejek z arcydzięgla znalazł też zastosowanie w kosmetologii jako surowiec zapachowy i nawilżający skórę.

Arcydzięgiel litwor na stany niepokoju

Preparaty z korzenia arcydzięgla są również stosowane w stanach wzmożonego napięcia i niepokoju. Ułatwiają zasypianie, redukują stres i poprawiają ogólne samopoczucie.

Arcydzięgiel litwor — jak dawkować?

Korzeń arcydzięgla dostępny jest w formie suszu do zaparzania. Stosuje się go w leczeniu wspomagającym brak łaknienia, a także w niestrawności objawiającej się uczuciem pełności i wzdęciami. Jak przygotować napar z arcydzięgla? Wystarczy łyżeczkę suszu (około 1,5 grama) zalać 200 ml wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez 15 minut. Tak przygotowaną herbatkę z arcydzięgla można pić do 3 razy dziennie – przed jedzeniem w przypadku braku łaknienia lub po jedzeniu w przypadku niestrawności.

Dawka dobowa stosowana doustnie w formie naparu nie powinna przekraczać 4,5 grama.

Leki oraz suplementy diety zawierające w składzie korzęń arcydzięgla należy dawkować zgodnie z zaleceniami producenta, nieprzekraczając rekomendowanej dawki.

Leki i suplementy zawierające arcydzięgiel litwor

Arcydzięgiel litwor dostępny jest w aptekach pod postacią różnych produktów, zarówno tych o statusie leku, jak i suplementów diety. Korzeń arcydzięgla dostaniemy w postaci ziół do zaparzania – wygodnych saszetek lub sypkiego suszu. Korzeń arcydzięgla jest również składnikiem mieszanek ziołowych wspomagających pracę przewodu pokarmowego. Ponadto arcydzięgiel znalazł zastosowanie w syropach i tabletkach na uspokojenie i wspomagających zasypianie.

Arcydzięgiel litwor w ciąży

Nie należy stosować korzenia arcydzięgla u kobiet karmiących i w ciąży. 

Regularne stosowanie surowca może się wiązać również z wywołaniem krwawienia menstruacyjnego, ponieważ pobudza on krążenie w macicy.

Arcydzięgiel litwor — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przy stosowaniu preparatów czy naparów z korzenia arcydzięgla należy pamiętać, że surowiec może powodować nadwrażliwość skóry na słońce, gdyż zawiera on furanokumaryny zwiększające wrażliwość skóry na działanie promieni słonecznych. W okresie stosowania arcydzięgla wskazane jest unikanie dłuższej ekspozycji na słońce oraz intensywnego naświetlania promieniami UV.

Arcydzięgiel litwor — możliwe działania niepożądane

Nadmierne stosowanie arcydzięgla może wywołać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – nudności, bóle brzucha, wymioty. Roślina ta może również spowodować wystąpienie reakcji alergicznej pod postacią świądu i zaczerwienienia skóry.

W przypadku nadwrażliwości na promieniowanie UV podczas stosowania arcydzięgla mogą wystąpić zmiany skórne – świąd, pieczenie, a nawet wysypka i pęcherze. 

Arcydzięgiel litwor — interakcje z lekami i innymi ziołami

Arcydzięgiel litwor zawiera furanokumaryny, które mogą nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych.

Arcydzięgiel litwor w Ziołopedii — podsumowanie

Arcydzięgiel litwor od wieków stosowany był w celach leczniczych, a współcześnie jego działanie zostało potwierdzone badaniami. Korzeń arcydzięgla skutecznie wspiera pracę układu trawiennego i wydalniczego, łagodzi dolegliwości bólowe, a także korzystnie wpływa na samopoczucie, redukując stres i ułatwiając zasypianie. Warto rozważyć stosowanie tego wszechstronnego zioła, pamiętając jednak, aby robić to z umiarem. Jeśli mamy wątpliwości dotyczące przyjmowania preparatów z arcydzięglem, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. B. Bacler-Żbikowska, A. Stebel. "Katalog roślin leczniczych aktualnie dopuszczonych do stosowania w medycynie konwencjonalnej w Polsce : różnorodność gatunkowa, pochodzenie, zastosowanie, problemy zrównoważonego pozyskiwania i ochrona". Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Katowice 2023. 
2. A. Ściborowicz. "Arcydzięgiel litwor – właściwości i zastosowanie". HERBALISM 2022, T. 5, nr 1, s. 50–62.
3. E. Zalewska, R. Nurzyńska-Wierdak. "Rośliny z rodziny Apiaceae źródłem surowca farmakopealnego". Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio EEE: Horticultura 2016/26/2.
4. B. Jabłoński. "Arcydziegiel litwor - roslina lecznicza i miododajna". Pszczelarstwo 2002, T. 53, nr 06, s. 4.

Autor