Zespół Gilberta (hiperbilirubinemia) – co to za choroba?

Zespół Gilberta – co go powoduje?

Zespół Gilberta jest chorobą uwarunkowaną genetycznie dziedziczoną autosomalnie recesywnie, wyjątkowo wśród przedstawicieli rasy azjatyckiej może być dziedziczona dominująco. Po raz pierwszy został opisany w 1901 r. przez Augustina Gilberta i Pierre’a Lereboulleta. Do powstania choroby Gilberta prowadzi mutacja genu UGT1A1 znajdującego się na drugim chromosomie. Zadaniem tego genu jest kodowanie UDP-glukuronylotransferazy (UGT). Związek ten odgrywa istotną rolę w procesach detoksykacyjnych. W konsekwencji tego typu nieprawidłowości zaburzony zostaje nawet o 60–70% proces sprzęgania bilirubiny z kwasem glukuronowym w komórkach wątrobowych (tzw. hepatocytach) i wydalania jej do żółci.

Szacuje się, że zaburzenia metabolizmu bilirubiny w wątrobie w przebiegu zespołu Gilberta dotyczą około 3–12% populacji, ale faktyczna częstość choroby jest trudna do ocenienia. Przy czym częściej objawy obserwowane są wśród mężczyzn niż u kobiet (4:1). Z chorobą tą zmagali się Napoleon Bonaparte czy Ołeksandr Dołhopołow.

Jakie są objawy zespołu Gilberta?

Nieprawidłowe stężenie bilirubiny jest zazwyczaj stwierdzane przy okazji niezwiązanych z zespołem Gilberta badań. W około 1/3 przypadków choroba Gilberta ma bezobjawowy przebieg. U blisko połowy chorych pierwsze objawy dają o sobie znać w okresie dojrzewania. W badaniach laboratoryjnych obserwuje się okresowy wzrost poziomu bilirubiny całkowitej (zazwyczaj poniżej 5 mg/dl), a wartości bilirubiny bezpośredniej są w normie (<1.0 mg/dl) [1]. W przebiegu choroby może rozwinąć się okresowo żółtaczka. Dochodzi wówczas do zażółcenia skóry, błon śluzowych i białkówki oczu. Mogą jej towarzyszyć objawy grypopodobne, bóle brzucha, nudności, wymioty i/lub osłabienie. W badaniu fizykalnym poza niewielkim zażółceniem nie stwierdza się odchyleń od normy.

Na czym polega rozpoznanie i leczenie zespołu Gilberta?

Rozpoznanie zespołu Gilberta opiera się na szczegółowo przeprowadzonym badaniu podmiotowym, czyli wywiadzie, oraz badaniu przedmiotowym, czyli ocenie objawów. Wykonuje się badania laboratoryjne, jak badanie biochemiczne krwi (oznaczenie stężenia bilirubiny i inne próby wątrobowe), próby czynnościowe (test z fenobarbitalem – obserwuje się spadek stężenia bilirubiny; test z kwasem nikotynowym – obserwuje się wzrost stężenia bilirubiny; test głodowy – obserwuje się wzrost stężenia bilirubiny), badanie genetyczne na mutację genu UGT1.

Choroba nie wymaga leczenia. Chory powinien unikać czynników, które mogą wywołać żółtaczkę. Wymienia się wśród nich m.in. takie jak:

• dieta wysokotłuszczowa,
• spożywanie alkoholu,
• odwodnienie organizmu,
• długoterminowe głodówki,
• stosowanie niektórych leków,
• nadmierny wysiłek fizyczny.

Dodatkowo nasilenie stanu może spowodować narażenie na silny stres, infekcje i gorączka, miesiączka, zabieg operacyjny.

S. Więcek, I. Jankowska, J. Kwiecień i wsp., Zespół Gilberta – standard diagnostyczno-terapeutyczny, „Standardy Medyczne/Pediatria” 2019, t. 16, nr XXX, s. 50–55.

Autor