Paluch sztywny - objawy, powody i sposoby leczenia

Czym jest sztywny paluch? 

Pod pojęciem sztywnego palucha (łac. hallux rigidus) kryje się zaburzenie zwyrodnieniowe w obrębie stawu śródstopno-paliczkowego, zlokalizowanego u podstawy dużego palca. Pacjenci cierpiący na tę przypadłość skarżą się na sztywność i dyskomfort w obrębie stopy. Warto wspomnieć, że choroba ma postępujący charakter. Początkowo sztywność palucha nie jest bardzo wyrażona, a zakres ruchów ulega ograniczeniu wyłącznie w niewielkim stopniu. Bardzo ważne jest, by pacjenci szukali pomocy na wczesnym etapie choroby, dlatego że wtedy szanse na wyleczenie są znacząco większe, niż wtedy gdy zwyrodnienie będzie bardzo zaawansowane. Paluch sztywny jest rozpoznawany zwykle u osób dorosłych, częściej u kobiet. Zaobserwowano, że istnieją pewne predyspozycje rodzinne do dziedziczenia tej choroby, zwłaszcza jeśli deformacja występuje na obu stopach. Paluch sztywny jest drugim co do częstości (zaraz po haluksach) zwyrodnieniem dotykającym staw w paluchu.

Przyczyny palucha sztywnego

Istnieje kilka przyczyn występowania palucha sztywnego; do najczęstszy z nich, zalicza się: 

• mikrourazy ulegające nakładaniu;
• otyłość skutkującą nadmiernym obciążeniem stawu śródstopno-paliczkowego;
• uraz w obrębie stawu;
• przykurcz mięśnia brzuchatego łydki;
• inne choroby stopy: płaskostopie podłużne, haluksy, wydłużona pierwsza kość śródstopia;
• choroby układowe (np. reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa); 
• nadmierna pronacja kostek;
• chodzenie w niewygodnym obuwiu o zwężonych czubkach;
• uszkodzenia chrząstki stawowej stawu. 

Zaburzenia biomechaniczne stopy mogą skutkować zapaleniem stawu palucha.  Nie bez znaczenia dla powstawania zwyrodnień jest także rodzaj wykonywanej pracy. Dowiedziono, że osoby, których obowiązki zawodowe związane są z częstym kucaniem i podnoszeniem ciężkich przedmiotów, częściej niż reszta społeczeństwa cierpią z powodu deformacji w stawach stopy.

Objawy palucha sztywnego

W początkowej fazie choroby pacjenci odczuwają nieznaczny ból i sztywność w obrębie dużego palca stopy. Dolegliwości wzmagają się podczas chodzenia i w pozycji stojącej. Wraz z postępem zwyrodnienia i wytworzeniem się stanu zapalnego, któremu towarzyszą ból i obrzęk, zaczynają występować kolejne objawy, takie jak: ból w spoczynku, trzeszczenie w jamie stawu, utykanie, trudności w zakładaniu obuwia spowodowane pojawieniem się przerostów kostnych, a także dyskomfort w biodrze lub kolanie, sprowokowany przez zmianę sposobu poruszania się. U niektórych pacjentów występują parestezje spowodowane podrażnieniem nerwu grzbietowego przyśrodkowego palucha.

Jak diagnozuje się paluch sztywny?

Właściwe zdiagnozowanie palucha sztywnego, wymaga wizyty u specjalisty. Rozpoznanie zazwyczaj jest stawiane na podstawie wywiadu z pacjentem i badania fizykalnego. Ortopedzi często zlecają swoim pacjentom wykonanie badań obrazowych, z których najbardziej typowym jest RTG stopy w projekcji przednio-tylnej, bocznej i skośnej. Badanie pozwala uwidocznić ewentualne osteofity (charakterystyczne dla palucha sztywnego są osteofity w kształcie dziobu) i zwężenia szpary stawowej, a także wszelkie złamania. Na podstawie przeprowadzonych badań, lekarz jest w stanie odróżnić paluch sztywny od haluksa. W paluchu koślawym najczęściej nie występują grzbietowe osteofity i znaczne ograniczenie zgięcia grzbietowego stawu- typowe dla palucha sztywnego.

Leczenie palucha sztywnego

W pierwszej kolejności w leczeniu palucha sztywnego stosuje się metody zachowawcze, takie jak: terapia manualna, kinesiotaping, falę uderzeniową, laser wysokoenergetyczny, a także ćwiczenia rozluźniające. Leczenie zachowawcze ma na celu, wywrzeć działanie przeciwbólowe, zwiększenie produkcji kolagenu i pobudzenie mikrokrążenia. Niezwykle istotne jest, by leczenie zachowawcze przebiegało pod okiem wykwalifikowanego lekarza i fizjoterapeuty, ponieważ nieodpowiednio przeprowadzona rehabilitacja, może doprowadzić do pogłębienia zwyrodnienia i pogorszenia stanu zdrowia.

Operacja palucha sztywnego

Ze względu na postępujący charakter schorzenia i to, że leczenie zachowawcze u wielu pacjentów okazuje się nieskuteczne, lekarze rekomendują przeprowadzenie operacji palucha sztywnego. Do najczęściej stosowanych metod operacyjnych należą:

• Zabieg wg Kellera-Brandesa- czyli fragmentaryczne usunięcie podstawnego paliczka palucha;
• Cheilektomia – zabieg, polegający na usunięciu wyrośli kostnych po stronie grzbietowej stawu śródstopno-podeszwowego; 
• Artrodeza- czyli usztywnienie stawu podstawno-paliczkowego;
• Endoprotezoplastyka stawu podstawno-paliczkowego palucha.