Borówka brusznica — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Borówka brusznica — właściwości

Właściwości zdrowotne borówki brusznicy wynikają z zawartości licznych substancji aktywnych, zawartych w jej liściach i owocach. Surowce te są źródłem kwasów organicznych, antocyjanów (barwników), glikozydów, np. arbutyny, metyloarbutyny, hydrochinonu czy erykoliny oraz garbników katechinowych. Ponadto borówka brusznica jest źródłem wielu witamin z grupy B oraz witaminy C. Liście borówki zawierają także liczne flawonoidy, m.in. kwercetynę i mirycetynę. 

Glikozydy, takie jak arbutyna odpowiadają za działanie dezynfekujące w obrębie dróg moczowych, z kolei zawartość garbników wiąże się z działaniem przeciwbiegunkowym. Kwercetyna oraz mirycetyna są flawonoidami, wykazującymi działanie przeciwzapalne oraz moczopędne. 

Borówka brusznica — jak wygląda i skąd pochodzi?

Borówka brusznica (łac. Vaccinium vitis-idaea) inaczej nazywana borówką czerwoną jest gatunkiem zimozielonej krzewinki, należącej do rodziny wrzosowatych (łac. Ericaceae).

Występuje pospolicie na półkuli północnej od granicy podbiegunowej po cieplejsze regiony. Borówka czerwona porasta zarówno tereny suche, jak i podmokłe torfowiska. Dorasta do 25 centymetrów wysokości. 

Gałązki borówki są delikatnie omszone, a liście mają charakter skórzasty i są osadzone na krótkim ogonku. Kwiaty borówki brusznicy są zebrane w kwiatostan o barwie od białej po jasnoróżową. Owoce z kolei w początkowym okresie mają barwę białą, a wraz z dojrzewaniem czerwienieją. 

Borówka brusznica — działanie, wskazania do stosowania

Głównym wskazaniem do stosowania liści borówki brusznicy są zakażenia oraz łagodne stany zapalne układu moczowego. Ponadto w ograniczonym stopniu może ona działać przeciwbiegunkowo. W lecznictwie zastosowanie znalazły zarówno wyciągi suche z liści, jak i sproszkowany surowiec do zaparzania. Liście borówki brusznicy są też składnikiem kosmetyków o działaniu depigmentacyjnym. 

Jagody brusznicy są jadalne i wykorzystuje się je w celach kulinarnych.

Borówka brusznica w leczeniu zapalenia dróg moczowych

Liść borówki brusznicy wykazuje działanie dezynfekujące na drogi moczowe oraz moczopędne i przeciwzapalne. Jest źródłem glikozydu — arbutyny, która w środowisku zasadowym przekształca się do hydrochinonu, będącego związkiem aktywnym. To właśnie hydrochinon wykazuje działanie dezynfekcyjne w obrębie dróg moczowych. Działanie moczopędne i przeciwzapalne jest związane z kolei z obecnością flawonoidów. Surowiec może być stosowany także pomocniczo w leczeniu kamicy dróg moczowych. Liść borówki brusznicy jest częstym składnikiem leków i suplementów diety wpływających na układ moczowy. 

Borówka brusznica na układ trawienny 

Borówka brusznica dzięki obecności garbników o działaniu ściągającym oraz zmniejszającym przepuszczalność błon śluzowych jelit może wykazywać lekki efekt przeciwbiegunkowy. Nie jest jednak preparatem pierwszego rzutu. 

Stosowanie owoców borówki to jedna z domowych metod leczenia biegunki u dzieci. Nie jest to jednak zalecane postępowanie. Najważniejsze w takim przypadku jest stosowanie preparatów nawadniających oraz probiotyków, a w przypadku ostrej, niepokojącej biegunki skontaktowanie się z pediatrą. 

Borówka brusznica w kosmetyce

Liść borówki brusznicy znalazł zastosowanie w kosmetyce ze względu na właściwości wybielające. Niegdyś w kosmetykach był stosowany czysty 2% hydrochinon, jednak ze względu na jego toksyczność w wielu krajach został wycofany. 

Obecnie w kremach o działaniu zmniejszającym widoczność przebarwień używa się wyciągów z liści borówki. Hamują one syntezę melaniny — barwnika występującego w skórze.  

Borówka brusznica — jak dawkować?

Dawkowanie borówki brusznicy zależy od celu, w jakim ma ona zostać zastosowana. 

Gotowe saszetki do zaparzania z liściem borówki stosuje się 3 razy dziennie, zalewając dwie saszetki 250 ml wrzątku. Takie dawkowanie przyjmuje się w leczeniu łagodnych zaburzeń układu moczowego. 

Dawkowanie tabletek z suchym wyciągiem z liści borówki zależy od konkretnego preparatu.

Leki i suplementy zawierające borówkę brusznicę 

Liść borówki brusznicy wchodzi w skład wielu ziołowych leków złożonych i suplementów diety o działaniu wspomagającym pracę układu moczowego oraz wykazującym działanie dezynfekcyjne na drogi moczowe. Często jest łączony z surowcami takimi, jak ziele skrzypu, liść brzozy, korzeń pietruszki czy naowocnia fasoli. Są to zioła, które także wykazują działanie moczopędne. 

Dodatkowo wyciągi z liścia borówki znajdują się w kosmetykach, redukujących przebarwienia. 

Borówka brusznica w ciąży

Nie zaleca się stosowania borówki brusznicy kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią ze względu na ograniczone dane dotyczące bezpieczeństwa. W przypadku objawów zapalenia dróg moczowych najlepiej skontaktować się z lekarzem. 

Borówka brusznica — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z borówką brusznicą jest okres ciąży. Liści borówki nie należy także stosować u dzieci poniżej 12. roku życia. 

Nie zaleca się stosowania leków z liściem borówki wraz ze środkami zakwaszającymi mocz, ze względu na osłabienie działania dezynfekującego. 

Borówka brusznica — możliwe działania niepożądane

Ze względu na obecność garbników, przedawkowanie borówki brusznicy może wiązać się z wystąpieniem zaparć oraz podrażnień błony śluzowej żołądka.  

Borówka brusznica — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje borówki brusznicy z innymi lekami oraz żywnością, oprócz wspomnianego wyżej osłabienia jej działania przez środki zwiększające kwasowość moczu.

Borówka brusznica  w Ziołopedii — podsumowanie

Zarówno liście, jak i owoce borówki brusznicy mają właściwości zdrowotne. Liść borówki brusznicy jest często stosowany jako środek pomocny w łagodnych zapaleniach układu moczowego, ale jest także składnikiem kosmetyków o działaniu rozjaśniającym przebarwienia. Jagody borówki brusznicy są używane w sztuce kulinarnej. 

Bibliografia

1. Charakterystyka produktu leczniczego Urosan fix, zioła do zaparzania w saszetkach, dostepne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/9003/characteristic Dostęp 11.03.2024.
2. Bilek J., Bilek M. "Las Polski 7/2021, Dary lasu. Borówka brusznica".
3. Witkowska A., Zujko M. E. "Aktywność antyoksydacyjna owoców leśnych". Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2009, t. 42, nr 03: s. 900-903.
4. Ciołkowska-Paluch G. "Borowka brusznica - surowiec o wlasciwosciach leczniczych i odzywczych". Wiadomości Zielarskie 2000, t. 72, nr 04: s. 10.

Autor