Bezpłatne szczepienie przeciwko HPV — co warto wiedzieć?

Wirus HPV – bagatelizowane zagrożenie

Wirus brodawczaka ludzkiego (ang. Human Papilloma Virus, HPV) należy do rodzaju Papillomavirus i rodziny Papovaviriade. Istnieje ich przeszło 150 typów, które różnią się między sobą zdolnością do wywoływania rozmaitych schorzeń. Wśród nich wyróżnia się:

• typy nieonkogenne (typy wirusa niskiego ryzyka) – m.in. HPV typu 1 i 2 odpowiedzialne za powstawanie na skórze brodawek i kurzajek czy typy 6, 11, 42, 43, 44, które przyczyniają się do powstawania kłykcin kończystych;
• typy onkogenne (genotypy wysokiego ryzyka rozwoju zmian nowotworowych) – HPV 16 i 18 (odpowiadają za około 70% przypadków raka szyjki macicy), a także 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68 (związane z rozwojem m.in. raka pochwy i sromu, raka odbytu, raka gardła, a także okolic głowy i szyi).

Główną drogą zakażenia wirusem HPV są kontakty seksualne (penetracyjne i niepenetracyjne, w tym także oralne i analne), gdyż przenosi się on przez kontakt skórny. Użycie prezerwatywy podczas stosunku zmniejsza ryzyko zakażenia, lecz nie stanowi pełnej ochrony przed wirusem. 

Do zakażenia wirusem HPV najczęściej dochodzi krótko po rozpoczęciu aktywności seksualnej. Szacuje się, że nawet 50% – 70% kobiet aktywnych seksualnie zarazi się onkogennym typem wirusa HPV.

Rak szyjki macicy a zakażenie wirusem HPV

Wirus HPV jest uznawany za główną przyczynę rozwoju raka szyjki macicy – czwartego co do częstości występowania nowotworu u kobiet. W Polsce każdego roku około 3 tysięcy kobiet dowiaduje się o chorobie.

Za większość zachorowań odpowiadają typy HPV-17, HPV-18 i HPV-45 – odpowiadają za 70% zachorowań na raka płaskonabłonkowego macicy i nawet 90% przypadków raka gruczołowego szyjki macicy, a także większość zmian przednowotworowych. Ponadto typy HPV-16 i HPV-18 odpowiadają za większość przypadków raka odbytu i raka płaskonabłonkowego sromu i pochwy.

Zakażenie wirusem HPV jest powszechne, lecz w wielu przypadkach nie daje żadnych objawów i przemija samoistnie dzięki skutecznej odpowiedzi układu odpornościowego organizmu. Nie jest to jednak regułą – przetrwałe zakażenie HPV może doprowadzić do rozwoju nowotworu.

Refundowane szczepienia przeciwko HPV w Polsce

Choć szczepienia przeciwko HPV od lat rekomendowane są jako skuteczna metoda profilaktyki raka szyjki macicy, dopiero niedawno poczyniono kroki, aby zwiększyć ich dostępność. W 2021 roku refundacją objęto 2-walentną szczepionkę Cervarix przeciwko typom HPV-16 i HPV-18. Szczepionka 2-walentna służy profilaktyce przednowotworowych zmian narządów płciowych i odbytu (szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytu) oraz raka szyjki macicy i raka odbytu wywołanych onkogennymi typami HPV. Odpłatność wynosi 50% we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach, lecz wysokość dopłaty nadal może stanowić barierę dla wielu pacjentów.

Od 1 czerwca 2023 r. w ruszył powszechny program bezpłatnych szczepień przeciwko HPV, z którego mogą skorzystać zarówno dziewczynki, jak i chłopcy. W ramach tego programu dostępne są dwie szczepionki – 2-walentna szczepionka Cervarix oraz 9-walentna szczepionka Gardasil 9 i to rodzic podejmuje decyzję o tym, którym preparatem chce zaszczepić dziecko. Szczepionka 9-walentna skierowana przeciw typom HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58. Jest stosowana jako ochrona przed zmianami przednowotworowymi i rakiem szyjki macicy, sromu, pochwy i odbytu oraz brodawkami narządów płciowych (kłykciny kończyste) wywołanych poszczególnymi typami HPV.

Szczepienia przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka są szczepieniami zalecanymi.

Warto wiedzieć, że niektóre miasta realizują samorządowe programy zdrowotne dotyczące szczepień przeciw HPV. Ich zakres bywa różny – część programów skierowana jest wyłącznie do dziewczynek, pozostałe dostępne są dla dzieci obu płci.

Darmowe szczepienia przeciwko HPV – kto może skorzystać?

Największą skuteczność szczepionek przeciwko HPV obserwuje się w grupach dziewcząt przed inicjacją seksualną, a więc u osób, które przed szczepieniem nie były zakażone wirusem HPV. Z tego powodu większość programów szczepień dotyczy nastolatków w wieku 11-13 lat.

Ze szczepień przeciwko HPV mogą korzystać dzieci od 9. roku życia, lecz w tym momencie w Polsce bezpłatne szczepienia przysługują dziewczętom i chłopcom w wieku 12-13 lat (w roku 2023 są to dzieci urodzone w latach 2010 i 2011).

Refundacja obejmuje również te dzieci, które zdążyły już przyjąć pierwszą dawkę szczepionki – drugą dawkę mogą otrzymać w ramach programu.

Jak zapisać dziecko na szczepienie?

Jeżeli chcemy zapisać dziecko na szczepienie, możemy to zrobić na trzy sposoby:

• skontaktować się ze swoją przychodnią Podstawowej Opieki Zdrowotnej;
• dokonać zapisu poprzez Internetowe Konto Pacjenta (IKP);
• skorzystać z oferowanej przez Ministerstwo Zdrowia infolinii pod numerem: 989.

Schemat szczepień przeciwko HPV

Szczepionki dostępne w ramach programu bezpłatnych szczepień przeciw HPV (zarówno 2- jak i 9-walentną) podaje się w schemacie dwudawkowym. Drugą dawkę szczepionki podaje się w odstępnie od 5 do 13 miesięcy po podaniu pierwszej.

Bibliografia:

1. Szczepionka przeciw HPV, E. Augystynowicz, https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/ 
2. Szczepienie, które chroni przed rakiem, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/szczepienie-ktore-chroni-przed-rakiem
3. Szczepienia przeciw HPV, https://www.gov.pl/web/zdrowie/hpv
4. Szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) – czy jest skuteczne i bezpieczne?, dr hab. med. Ernest Kuchar, https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/szczepienia-i-szczepionki/65352,szczepienie-przeciwko-wirusowi-brodawczaka-ludzkiego-hpv