Lebiodka pospolita (oregano) — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Lebiodka pospolita — właściwości

Najcenniejszym składnikiem oregano jest pozyskiwany z niego olejek eteryczny — olejek tymolowy, w którego skład wchodzą tymol, karwakrol i seskwiterpeny. Związki te wykazują silne działanie bakteriobójcze i grzybobójcze, dlatego olejek z oregano stanowi przedmiot badań jako substancja do konserwacji żywności. Ponadto w liściach oregano obecne są kwasy organiczne (m.in. kwas rozmarynowy, kawowy, ursolowy), garbniki, flawonoidy oraz fitosterole, jak również pewne ilości witamin i związków mineralnych.

Lebiodka pospolita — jak wygląda i skąd pochodzi?

Oregano, a właściwie lebiodka pospolita (łac. Origanum vulgare) należy do roślin z rodziny jasnotowatych (łac. Lamiaceae). Można je spotkać w wielu krajach Europy (przede wszystkim basenu Morza Środziemnego) i Azji Środkowej, gdzie gęsto porasta dobrze nasłonecznione pagórki.  Nazwa oregano pochodzi od greckich słów „oros” (góra) i „ganos”, co można przetłumaczyć jako „ozdobę góry”, gdyż oregano często płoży się na zboczach greckich gór, rozsiewając swój intensywny zapach. W Polsce oregano nazywa się również dzikim majerankiem lub macierzanką wysoką.

Wyróżnia się kilka gatunków oregano, a każdy z nich charakteryzuje się innym zapachem. Roślina ta kwitnie od czerwca do września, dając drobne, różowoliliowe kwiaty. Oregano jest rośliną miododajną, w krajach śródziemnomorskich bardzo popularny jest miód z kwiatów oregano, który odznacza się mocno wyczuwalnym aromatem tej tego zioła.

Lebiodka pospolita — działanie, wskazania do stosowania

Lebiodkę pospolitą wykorzystywano do różnych celów jeszcze w starożytności. Stanowiła istotny element różnych obrządków rytualnych, gdyż była uznawana za symbol szczęścia, a także skuteczne ziele przeciwko czarom. Oregano wykorzystywano też do aromatyzowania wody, a także jako alternatywę dla dużo droższych i trudniej dostępnych herbaty i tytoniu. Ponadto liście i kwiaty lebiodki stosowano w barwieniu tkanin i wełny.

Przede wszystkim jednak oregano wykorzystywano jako przyprawę (a także konserwant do żywności) i roślinę leczniczą. Pomagało na dolegliwości żołądkowe, łagodziło choroby górnych dróg oddechowych, uśmierzało różne dolegliwości bólowe, a nawet miało być swego rodzaju antidotum na ukąszenia jadowitych zwierząt.

Co dzisiaj wiadomo na temat właściwości lebiodki? Przebadano przede wszystkim olejek z oregano, który odznacza się wysoką zawartością tymolu i karwakrolu. Badania dowodzą, że substancje te działają przeciwpasożytniczo, a także hamują wzrost licznych bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych (np. Escherichia Coli, Staphylococcus aureus, Listeria monocytogenes) oraz drożdżaków (np. Candida albicans) i pleśni (np. Aspergillus flavus). Badacze interesują się też potencjałem antyoksydacyjnym oregano, dzięki któremu może ono stanowić wsparcie w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych, w tym schorzeń sercowo-naczyniowych, cukrzycy czy nowotworów.

Lebiodka pospolita na infekcje dróg oddechowych

W ziołolecznictwie oregano stosowane jest jako środek na schorzenia dróg oddechowych, w celu złagodzenia odruchu kaszlowego oraz wspomagająco przy odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny. Zawarte w oregano substancji wzmagają wydzielanie śluzu m.in. przez błony śluzowe górnych dróg oddechowych, a także wykazują działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. W przypadku uciążliwego zapalenia zatok poleca się wykonanie inhalacji parowej z dodatkiem 2-3 kropli olejku z oregano.

WAŻNE!

W żadnym wypadku nie należy stosować nierozcieńczonego olejku z oregano bezpośrednio na błony śluzowe i skórę!

Lebiodka pospolita na trawienie

Liczne badania dowodzą, że lebiodka pospolita wzmaga wydzielanie śliny, a także soku żołądkowego i żółci, co ma korzystny wpływ na procesy trawienne. Dodana do obfitego lub tłustego dania usprawni trawienie i pomoże uniknąć uczucia ciężkości oraz innych nieprzyjemnych dolegliwości po zjedzonym posiłku.

Ponadto w olejku eterycznym obecne są substancje, które wykazują działanie spazmolityczne — działające rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Oregano może więc okazać się pomoce w schorzeniach przewodu pokarmowego, łagodząc wzdęcia, działając przeciwbiegunkowo, wiatropędnie i przeciwskurczowo.

W badaniach wykazano, że olejek z oregano jest skuteczny wobec bakterii Helicobacter pylori, a to za sprawną wysokiej zawartości fenoli.

Lebiodka pospolita na nieświeży oddech i afty

Olejek eteryczny pozyskiwany z oregano jest źródłem olejku tymolowego o silnych właściwościach bakterio- i grzybobójczych, dlatego może być pomocy w infekcjach jamy ustnej o podłożu bakteryjnym lub grzybiczym. Sprawdzi się też jako składnik płukanek do jamy ustnej, aby zwalczać stany zapalne dziąseł i bolesne afty.

Mianem halitozy określa się przewlekle nieświeży oddech, a źródła tego problemu są naprawdę zróżnicowane. Najczęściej wskazuje się na brak należytej higieny jamy ustnej, infekcje grzybicze, stany zapalne języka i jamy ustnej. W jednym z badań sprawdzono, czy płyn do płukania jamy ustnej z dodatkiem olejku z oregano pomoże ograniczyć problem. Dowiedziono, że ma on podobną skuteczność do chlorheksydyny i wody utlenionej – spowodował redukcję nieprzyjemnego zapachu z ust.

Lebiodka pospolita w kosmetyce

Intensywny aromat olejku z oregano chętnie wykorzystuje się w kosmetyce. Zapach ten działa kojąco i odprężająco, dlatego jest częstym dodatkiem do kosmetyków do kąpieli (mydeł, żeli pod prysznic, płynów do kąpieli) i pielęgnacji skóry, a także wód kolońskich.

Olejek z oregano działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, co znalazło zastosowanie w preparatach przeciwtrądzikowych. Należy też wspomnieć o silnych właściwościach antyoksydacyjnych, co z kolei zostało dostrzeżone przez producentów kosmetyków przeciwstarzeniowych.

Lebiodka pospolita — jak dawkować?

Chcąc wykorzystać właściwości oregano najlepiej zastosować je w kuchni. Do tego celu można użyć suszu dostępnego w sklepach lub świeżego ziela, które z powodzeniem można uprawiać w przydomowym ogródku lub w doniczce na okiennym parapecie. Oregano stanowi świetny dodatek aromatyzujący do sosów, zup, dań mięsnych, makaronów, past oraz flagowego dania kuchni włoskiej – pizzy.

Napar z oregano może służyć jako płukanka w przebiegu stanów zapalnych śluzówki jamy ustnej i gardła. Tak przygotowaną herbatę z oregano można też pić jako element wspomagający leczenie infekcji górnych dróg oddechowych.  Można skorzystać również z gotowych preparatów dostępnych w aptekach.

Leki i suplementy zawierające lebiodkę pospolitą

W aptekach lebiodka pospolita jest dostępna pod różnymi postaciami. Jest ona jednym ze składników wielu suplementów diety wspierających pracę układu trawiennego. Dostępny jest również olej z oregano (w formie płynnej lub kapsułek).

Lebiodka pospolita w ciąży 

Choć oregano wydaje się niezwykle zdrowe, w nadmiarze może szkodzić. Z jego stosowaniem powinny uważać kobiety w ciąży, gdyż może ono działać rozkurczowo na mięśnie macicy. Ostrożność powinny też zachować kobiety karmiące piersią.

Stosowanie oregano w niewielkich ilościach jako przyprawę jest dozwolone i uznawane za bezpieczne.

Lebiodka pospolita — przeciwwskazania i środki ostrożności 

Przeciwwskazaniem do stosowania oregano, czyli lebiodki pospolitej jest alergia na rośliny z rodziny jasnotowatych. Ostrożność powinny zachować osoby zmagające się z chorobami układu pokarmowego, gdyż oregano może podrażniać.

Lebiodka pospolita — możliwe działania niepożądane 

Stosowanie lebiodki pospolitej w nadmiernych ilościach może spowodować wystąpienie zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Zastosowanie nierozcieńczonego olejku z oregano na skórę może skończyć się silnym podrażnieniem i wystąpieniem reakcji alergicznej.

Lebiodka pospolita — interakcje z lekami i innymi ziołami

Spożywanie dużych ilości olejku z oregano może zaburzać wchłanianie żelaza. Ponadto olejek z lebiodki może wchodzić w interakcje z:

• lekami przeciwcukrzycowymi, nasilając ich działanie i zwiększając ryzyko hipoglikemii;
• lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwpłytkowymi, gdyż może osłabiać ich działanie.

Lebiodka pospolita w Ziołopedii — podsumowanie 

Lebiodka pospolita, czyli oregano to popularna roślina przyprawowa o licznych właściwościach zdrowotnych. Zawarty w niej olejek eteryczny jest źródłem licznych substancji o działaniu antyoksydacyjnym, przeciwzapalnym i przeciwdrobnoustrojowym. Lebiodką warto doprawiać codzienne posiłki, wzbogacając je nie tylko o przyjemny smak, lecz również w celu wspierania pracy przewodu pokarmowego.

Bibliografia

1. Mścisz A., Czosnowska E. "Oregano – fascynująca przyprawa, ale czy tylko? Możliwe zastosowania, substancje aktywne, właściwości terapeutyczne". Postępy Fitoterapii 4/2008: s. 233-239.
2. Glenc-Ambroży M., Piejko L. "Rola olejków eterycznych w terapii grzybicy skóry i jej przydatków". Postępy Fitoterapii 4/2020: s. 236-240.
3. Nurzyńska-Wierdak R. "Lebiodka pospolita (Origanum vulgare L.) – dziko rosnąca i uprawiana roślina zielarska". ANNALES UNIVERSITATIS MARIA CURIE-SKŁODOWSKA, LUBLIN-POLONIA 2012. Vol. 22 (4).
4. Orkusz A., Bogacz-Radomska L. "Znaczenie przypraw w żywieniu człowieka". NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES, 4(27), 2017.
5. Hać-Szymańczuk E., Lipińska E., Grzegrzółka O. "Ocena aktywności przeciwbakteryjnej oregano (Origanum vulgare L.)". Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2012, 45(03): s. 308-314.
6. Bendini A., Gallina Toschi T., Lercker G. "Antioxidant activity of oregano (Origanum vulgare L.) leaves". Italian Journal of Food Science, n. 1, vol. 14 - 2002.

Autor