Dąbrówka rozłogowa — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Dąbrówka rozłogowa — właściwości

Dąbrówka rozłogowa posiada bogaty skład, w który wchodzą m.in. irydoidy, takie jak harpagid, reptozyd czy 6-deoksyharpagid. Ponadto w skład dąbrówki rozłogowej wchodzą flawonoidy, fenole, fitoekdysteroidy, sterole, witanolidy: bracteozyna A i B, ajugina 1, C, D, E, witaferyna A, a także terpenoidy neoklerodanu oraz liczne kwasy, w tym kwasy polifenolokarboksylowe. 

Flawonoidy to związki o działaniu przeciwutleniającym, ale także wzmacniającym ściany drobnych naczyń krwionośnych. Irydoidy mają właściwości przeciwzapalne, hepatoprotekcyjne i immunomodulujące. Fitoekdysteroidy cieszą się w ostatnich latach wzrostem zainteresowania. Związki te są naturalnymi środkami anabolicznymi i adaptogenami. Dzięki bogatemu składowi chemicznemu dąbrówki, roślinie tej zawdzięczamy wysoki potencjał terapeutyczny. W każdej części rośliny, skład ilościowy wspomnianych substancji jest podobny, dlatego też surowcem leczniczym jest cała roślina.

Dąbrówka rozłogowa — jak wygląda i skąd pochodzi?

Dąbrówka rozłogowa (łac. Ajuga reptans) należy do rodziny jasnotowatych (łac. Lamiaceae). Roślina ta dziko występuje w Europie, północnej Afryce, Azji Zachodniej (głównie w Turcji i Iranie) i na Kaukazie (w Gruzji i Azerbejdżanie). W Polsce jest ona także powszechnie spotykana.

Dąbrówka osiąga do 30 centymetrów wysokości. Jak sama nazwa wskazuje, tworzy rozłogi i występuje w skupiskach. Posiada czerwonopurpurowe liście, które ułożone są w rozetę. Są one małe, krótkoogonkowe i ząbkowane. Kwitnie od maja do sierpnia. Kwiaty o kolorze fioletowym lub niebieskim, zebrane są w grono. Dąbrówka posiada krótkie korzenie, natomiast owocami są brązowe, pomarszczone rozłupki. Roślina ta jest określana jako bylina, ponadto jest uznawana za miododajną. Do rozsiania dąbrówki dochodzi wskutek myrmekochorii, czyli roznoszenia nasion przez mrówki. 

Dąbrówka rozłogowa — działanie, wskazania do stosowania

Tak, jak wcześniej wspomniano, dąbrówka rozłogowa dzięki bogatemu składowi chemicznemu, posiada wysoki potencjał terapeutyczny. Ajuga reptans ma działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwgrzybicze, neuroprotekcyjne, odstraszające szkodniki, androgenne, adaptogenne, żółciopędne i ściągające. Jednak mimo szerokiego profilu działania rzadko się po nią sięga.

Dąbrówka rozłogowa na stany zapalne jamy ustnej

Dąbrówka rozłogowa jest idealnym rozwiązaniem w przypadku stanów zapalnych jamy ustnej, takich jak drobne skaleczenia, podrażnienia np. wynikające z silnego szczotkowania zębów, a także inne zmiany błony śluzowej jamy ustnej. Napary przygotowywane z ziela dąbrówki służą jako płukanki i przyniosą ulgę, działając przeciwzapalnie i ściągająco. Aby przygotować taki napar, należy niewielką ilość suszonego ziela zalać gorącą wodą i pozostawić do wystygnięcia. Stosuje się go kilka razy dziennie.

Dąbrówka rozłogowa na powierzchowne skaleczenia

Dąbrówka rozłogowa nada się nie tylko w przypadku leczenia drobnych ran w jamie ustnej, ale także przy powierzchownych skaleczeniach na skórze. W medycynie ludowej dąbrówkę stosowano jako okłady na wspomniane rany skórne. W tym przypadku również jest to zasługa jej działania przeciwzapalnego i ściągającego. Dodatkowo dąbrówka wykazuje właściwości przeciwdrobnoustrojowe, co jest bardzo przydatne przy ranach i skaleczeniach, które są podatne na różnego rodzaju infekcje. 

Dąbrówka rozłogowa na kamicę żółciową

Niektóre badania wykazały obiecujące działanie terapeutyczne dąbrówki rozłogowej w chorobach dróg żółciowych, takich jak kamica żółciowa czy kamica pęcherzyka żółciowego. Ajuga reptans ma działanie żółciopędne, co jest istotne przy tego rodzaju schorzeniach. Mimo to obecnie dostępna jest nieliczna ilość danych oraz badań na ten temat.

Dąbrówka rozłogowa — jak dawkować?

Brakuje danych dotyczących dawkowania ziela dąbrówki rozłogowej. 

Leki i suplementy diety zawierające dąbrówkę rozłogową

Obecnie w Polsce nie ma możliwości zakupienia ziela dąbrówki rozłogowej. Ponadto brakuje informacji na temat zastosowania ekstraktów z Ajuga reptans w produkcji suplementów diety. 

Dąbrówka rozłogowa w ciąży

Brakuje danych dotyczących wpływu dąbrówki rozłogowej na płód, a także zdrowie matki, dlatego kobiety w ciąży, a także kobiety karmiące nie powinny przyjmować dąbrówki rozłogowej.

Dąbrówka rozłogowa — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania dąbrówki rozłogowej jest nadwrażliwość na którąkolwiek  zawartą w niej substancję czynną. Ponadto nie powinny jej przyjmować osoby z chorobami układu pokarmowego, ponieważ Ajuga reptans może podrażniać żołądek.

Dąbrówka rozłogowa — możliwe działania niepożądane

Istnieją doniesienia na temat obniżania poziomu cukru we krwi przez dąbrówkę rozłogową. Z tego powodu nie powinny przyjmować jej osoby chore na cukrzycę. Kolejnym przeciwwskazaniem do stosowania jest niedoczynność tarczycy, a także wspomniana wcześniej nadwrażliwość na substancje zawarte w dąbrówce.

Dąbrówka rozłogowa — interakcje z lekami i innymi ziołami

Do możliwych interakcji może dojść podczas stosowania dąbrówki wraz z lekami przeciwcukrzycowymi, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo nasilenia działania obniżającego poziom cukru we krwi. 

Dąbrówka rozłogowa w Ziołopedii — podsumowanie

Dąbrówka rozłogowa to niepozorna roślina lecznicza, która znana jest w Polsce jako roślina ozdobna lub jako chwast. Ma liczne właściwości lecznicze; od działania przeciwzapalnego, żółciopędnego, przeciwdrobnoustrojowe po działanie adaptogenne. Obecnie nadal brakuje badań na temat możliwości włączenia tej rośliny do fitoterapii. Jednak, ze względu na szerokie spektrum działania, jest to roślina godna zainteresowania.

Bibliografia

1. Popova, E., Titova, M., Tynykulov, M., Zakirova, R. P., Kulichenko, I., Prudnikova, O., & Nosov, A. (2023). Sustainable Production of Ajuga Bioactive Metabolites Using Cell Culture Technologies: A Review. Nutrients, 15(5), 1246. https://doi.org/10.3390/nu15051246
2. Göger, G., Köse, Y. B., Demirci, F., & Göger, F. (2021). Phytochemical Characterization of Phenolic Compounds by LC-MS/MS and Biological Activities of Ajuga reptans L., Ajuga salicifolia (L.) Schreber and Ajuga genevensis L. from Turkey. Turkish journal of pharmaceutical sciences, 18(5), 616–627. https://doi.org/10.4274/tjps.galenos.2021.33958

Autor