Propolis – właściwości i zastosowanie

Jak powstaje kit pszczeli?

Propolis, czyli kit pszczeli, jest balsamiczno-żywiczną substancją, która powstaje dzięki pszczołom miodnym. Pszczoła produkuje propolis z żywiczno-woskowatych wydzielin pączków roślin – najbardziej aktywny propolis ma pochodzić z topoli i brzozy. Po przyniesieniu do gniazda substancje te są mieszane z woskiem, pyłkiem i śliną – w ten sposób powstaje aromatyczna masa, którą znamy jako propolis.

Podstawowymi zastosowaniami kitu pszczelego są uszczelnianie ula, łączenie ramek z plastrami, dezynfekcja gniazda i ochrona przed chorobami. Pszczoły używają propolisu również do mumifikacji zwłok szkodników, które wtargną do ich gniazda – niewielkie insekty nie są w stanie pozbyć się myszy czy jaszczurki z ula, dlatego po unieszkodliwieniu intruza mumifikują jego ciało, aby nie zaczęło gnić.

Co zawiera propolis?

Do tej pory wyodrębniono ok. 300 substancji aktywnych, które mają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Skład propolisu może być jednak zmienny i zależny m.in. od regionu pochodzenia, pory roku, stopnia zanieczyszczenia środowiska czy rodzaju roślin, z których jest czerpany. Kit pszczeli zawiera:

• 41% substancji żywicznych,
• 15% wosku pszczelego,
• 14% substancji lotnych,
• 14% domieszek mechanicznych (m.in. pyłku kwiatowego),
• 10% substancji garbnikowych,
• 6% wosku roślinnego,
• inne substancje: m.in. polisacharydy, flawonoidy, estry, aldehydy, kumaryny, terpeny, sterole, witaminy (A, E, D, B1, B2, B3, B5, B6) i biopierwiastki (m.in. wapń, mangan, miedź, kobalt, cynk, krzem, chrom, nikiel).

Barwa propolisu może być różnorodna – od brązowej przez szarą aż po brunatną i czarną. Częste są też domieszki koloru żółtego i zielonego. Smak kitu pszczelego jest kwaskowy i gorzkawy.

Właściwości kitu pszczelego

Noskowicz-Bieroniowa (2009) twierdzi, że odkrycie propolisu jest dla medycyny tak znaczące, jak odkrycie penicyliny, a wielu badaczy uznaje kit pszczeli za naturalny antybiotyk XXI wieku. Przypisuje mu się ponad 70 właściwości prozdrowotnych, a stosowany wraz z witaminą C zwiększa swoją aktywność, gdyż preferuje środowisko kwaśne.

Wybrane właściwości propolisu:

• niszczy drobnoustroje, takie jak bakterie, wirusy, grzyby czy pierwotniaki,
• zwalcza gronkowca złocistego i pleśniawki,
• wzmacnia odporność organizmu,
• wychwytuje wolne rodniki,
• hamuje wzrost komórek nowotworowych oraz zmniejsza skutki uboczne chemio- i radioterapii,
• wspiera leczenie nieżytów i chorób wrzodowych przewodu pokarmowego,
• działa w stanach zapalnych nerek, wątroby, jamy ustnej, gardła, jelita grubego,
• reguluje ciśnienie krwi,
• działa znieczulająco i przeciwbólowo,
• wspiera leczenie żylaków odbytu,
• odtruwa wątrobę w przypadku zatruć metalami ciężkimi,
• leczy zmiany skórne, rany i ropne choroby skóry,
• chroni skórę przed infekcjami,
• wspiera leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów,
• pomaga kurację stanów zapalnych dróg oddechowych,
• wspomaga leczenie zębów i paradontozy.

Propolis często wykorzystuje się jako element apiterapii, można go stosować zarówno niezależnie, jak i wraz z miodem oraz pyłkiem kwiatowym.

W jakiej formie stosować propolis?

Propolis jest praktycznie nierozpuszczalny w wodzie, lecz rozpuszcza się w alkoholu etylowym, 60–70-procentowym spirytusie, eterze, amoniaku, acetonie, benzenie, chloroformie i innych rozpuszczalnikach organicznych. Z tego względu dużym zainteresowaniem cieszy się nalewka propolisowa, którą wiele osób przyrządza w domu.

Propolis jest dostępny pod wieloma postaciami – m.in. kropli, tabletek, kapsułek, drażetek, wyciągów, roztworów, aerozoli, inhalacji, płukanek, ampułek do podawania doustnego, czopków, emulsji czy kremów. Dużą popularnością cieszy się propolis w kapsułkach, który wyróżnia się łatwym dawkowaniem. Warto sięgnąć po kapsułki z propolisem wzbogacone o witaminę C, która zwiększa aktywność kitu pszczelego. Taki suplement jest szczególnie polecany jako wsparcie w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym.

Kit pszczeli – przeciwwskazania

Propolisu nie powinny stosować osoby uczulone na produkty pszczele, jad pszczeli i balsam peruwiański. Nie jest on również zalecany kobietom ciężarnym. Zanim zastosujesz propolis, wykonaj próbę uczuleniową – np. poprzez przyłożenie chusteczki z wyciągiem propolisowym do zgięcia w łokciu, wtarcie maści za uchem lub spożycie jednej kapsułki zawierającej propolis. Odczyn alergiczny pojawia się zwykle po kilku godzinach i objawia się zaczerwienieniem, swędzeniem oraz wypryskami.

Bibliografia:

1. Gala J. (1994). Miód i produkty pszczele w profilaktyce i leczeniu. INTERMEDLEX, str. 81-134.
2. Noskowicz-Bieroniowa H. (2009). Co może miód? Agencja Wydawniczo-Usługowa “Emilia”, str. 110-116.
3. Walerowicz M. (2019) Propolis [w:] 365 faktów o pszczołach. Dostępne na: https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/biblioteczka-pszczelarza-z-pasja-ksiazki-pasieki/220-365-faktow-o-pszczolach/2792-propolis (Dostęp: 07.2023).

Autor