Fiołek trójbarwny — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie
Dobrze wszystkim znana roślina, o charakterystycznym wyglądzie kwiatów, których nie da się pomylić z żadnym innym gatunkiem. Okazuje się, że jej widok na łące czy przydomowej rabacie nie tylko cieszy oko — jest znanym i cenionym roślinnym surowcem leczniczym. Jakie korzystne właściwości dla zdrowia i urody posiada popularne ziele fiołka trójbarwnego, zwanego bratkiem?
Fiołek trójbarwny — właściwości
W składzie chemicznym ziela bratka dominują flawonoidy — rutozyd, kwercetyna, luteolina, saponaryna, wiolutozyd, witeksyna. Do innych związków czynnych należą m.in. antocyjany, śluzy, kwasy fenolowe (m.in. salicylowy, kawowy, protokatechowy, wanilinowy), garbniki, kumaryny, olejek eteryczny, saponiny triterpenowe, sole mineralne oraz witaminy C i E.
Te liczne związki wykazują działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, a także moczopędne i uszczelniające naczynia krwionośne.
Fiołek trójbarwny — jak wygląda i skąd pochodzi?
Fiołek trójbarwny (łac. Viola tricolor L.) pospolicie nazywany bratkiem polnym, czasami sierotką lub kwiatkiem Świętej Trójcy — jest rośliną należącą do rodziny fiołkowatych (łac. Violaceae), rosnącą dziko na polach, łąkach i przydrożach na terenie Europy i Azji. W niejednym ogrodzie uprawia się go jako roślinę ozdobną — kwitnie od czerwca do września — ale jego rola na tym się nie kończy.
Fiołek trójbarwny dorasta do nawet 30 centymetrów wysokości, jego łodyga może być pojedyncza lub gałęzista, delikatnie owłosiona i porośnięta listkami o karbowanych brzegach. Charakterystycznym elementem fiołka są jego kwiaty — płatki górne są barwy fioletowo-białej, dolne i boczne są żółte.
Fiołek trójbarwny — działanie, wskazania do stosowania
Bratek jest przede wszystkim dobrze znanym i cenionym surowcem zielarskim (łac. Herba Violae tricoloris) o działaniu regulującym przemianę materii, moczopędnym i oczyszczającym. Ponadto poprawia wygląd skóry, włosów i paznokci, a także pomaga zwalczyć problemy z trądzikiem.
W medycynie ludowej ziele fioła stosowana na rozmaite choroby skóry, zaburzenia przewodu pokarmowego, choroby dróg oddechowych, a także schorzenia reumatyczne.
Fiołek trójbarwny na trądzik i skórę łojotokową
Fiołek trójbarwny znany jest przede wszystkim ze swojego dobroczynnego wpływu na kondycję skóry. Dzięki działaniu przeciwzapalnemu, oczyszczającemu i regulującemu wydzielanie potu i łoju, fiołek wspomaga leczenie trądziku i zmian łojotokowych, stosuje się go także w terapii liszajów i egzemy.
Jeżeli zmagamy się w problemami skórnymi, ziele fiołka trójbarwnego możemy stosować wewnętrznie, jak i zewnętrznie.
Fiołek trójbarwny drogi moczowe
Napary z bratka wykazują słabe działanie moczopędne, dlatego wykorzystuje się je przy zapaleniu dróg moczowych, a także jako środek pomocniczy w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Zwiększenie diurezy sprzyja usuwaniu z organizmu zbędnych produktów przemiany materii oraz nagromadzonych toksyn, stąd możemy mówić o jego działaniu oczyszczającym.
Fiołek trójbarwny na uszczelnienie naczyń krwionośnych
Zawarte w fiołku trójbarwnym flawonoidy uszczelniają i uelastyczniają naczynia krwionośne, poprawiając przepływ żylny. Wpływa to korzystnie na kondycję skóry, staje się ona lepiej odżywiona, a to przekłada się na ogólną poprawę jej wyglądu. To samo działanie powoduje, że jest on polecany pacjentom ze schorzeniami oczu związanymi z zaburzeniami mikrokrążenia jak np. retinopatia cukrzycowa albo zapalenie naczyniówki.
Fiołek trójbarwny na infekcje górnych dróg oddechowych
W zielu fiołka trójbarwnego znajdują się saponiny, które podrażniają drogi oddechowe i wzmagają sekrecję wodnistej wydzieliny, w efekcie dając działanie wykrztuśnie. Dlatego bratka można spotkać, jako jeden ze składników mieszanek ziołowych o tym działaniu. Stosowany w dużych dawkach w przebiegu przeziębienia będzie działał napotnie.
Fiołek trójbarwny — jak dawkować?
Bratek w formie ziół do zaparzania funkcjonuje jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny, który stosuje się w objawowym leczeniu łagodnych łojotokowych zmian skórnych.
Do przygotowania naparu z fiołka trójbarwnego najlepiej wykorzystać zioła w formie sypkiej. 1-2 łyżeczki suszonego ziela bratka (około 4 gramy) należy zalać szklanką wrzątku i trzymać pod przykryciem przez około 15 minut. Następnie napar należy odcedzić i ziołowa herbatka jest już gotowa do wypicia. Aby zauważyć efekty działania, należy pić ją regularnie 1-2 razy w ciągu dnia, po ¾ szklanki naparu.
Taki napar można wykorzystać również do użytku zewnętrznego — doskonale sprawdzi się w roli toniku do skóry tłustej i trądzikowej.
Leki i suplementy zawierające fiołek trójbarwny
W aptekach i sklepach zielarskich można spotkać go w postaci ziół do zaparzania, herbatek w formie fixów lub zamkniętych w suplementach diety w postaci tabletek. Kluczem do uzyskania zadowalających efektów jest regularność stosowania tego rodzaju preparatów.
Fiołek trójbarwny w ciąży
Nie prowadzono szczegółowych badań na temat bezpieczeństwa stosowania fiołka trójbarwnego okresie ciąży i laktacji. Z tego powodu nie zaleca się stosowania bratka w ciąży i okresie karmienia piersią.
Fiołek trójbarwny — przeciwwskazania i środki ostrożności
Pomimo wielu korzystnych dla zdrowia właściwości istnieją przeciwwskazania do stosowania fiołka trójbarwnego. Odradza się go pacjentom, u których występują schorzenia, takie jak: wielopłytkowość, zakrzepica pourazowa oraz zaawansowana miażdżyca w wieku starczym.
Fiołek trójbarwny przeciwwskazany jest u osób z nadwrażliwością na ziele tej rośliny, a także z nadwrażliwością na salicylany.
Nie zaleca się stosowania fiołka trójbarwnego u dzieci poniżej 18. roku życia.
Fiołek trójbarwny — możliwe działania niepożądane
Odnotowano przypadek hemolizy (rozpadu krwinek czerwonych) po doustnym podaniu ziela fiołka trójbarwnego u dziecka cierpiącego na niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fozforanowej – enzymu, który ma znaczenie dla ochrony czerwonych krwinek przed stresem oksydacyjnym.
Fiołek trójbarwny stosowany w większych dawkach może wywołać efekt przeczyszczający.
Fiołek trójbarwny — interakcje z lekami i innymi ziołami
Nie są znane interakcje fiołka trójbarwnego z lekami i innymi ziołami.
Fiołek trójbarwny w Ziołopedii — podsumowanie
Fiołek trójbarwny, potocznie nazywany bratkiem, jest rośliną powszechnie spotykaną w Polsce. Oprócz niewątpliwych walorów estetycznych ziele fiołka odznacza się także działaniem korzystnym dla zdrowia. Najczęściej stosuje się go w pielęgnacji skóry dotkniętej trądzikiem oraz naczynkowej.
Bibliografia
- Kaźmierska A. D., Bolesławska I., Przysławski J. "Wpływ diety oraz fitoterapii w leczeniu trądziku pospolitego". Farmacja Polska 2020, t. 76, nr 7: s. 373-380.
- Moksa K., Teległów A. "Zioła zalecane przez świętą Hildegardę w pielęgnacji skóry". Postępy Fitoterapii 2021; 22(1): s. 61-69.
- Charakterystyka Produktu Leczniczego BRATEK FIX, 2,0 g/saszetkę, zioła do zaparzania w saszetkach Violae tricoloris herba. Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/14704/characteristic
- Community herbal monograph on Viola tricolor L. and/or subspecies Viola arvensis Murray (Gaud) and Viola vulgaris Koch (Oborny), herba cum flore. European Medicines Agency. Dostępne na: https://www.pharmacie-homeopathie.com/files/boutique/produits/doc/186655-3-viola-tricolor.pdf
Autor
Redakcja KtoMaLek.pl - Zespół redakcyjny KtoMaLek.pl tworzą doświadczeni farmaceuci, którzy specjalizują się w różnych obszarach tematyki zdrowotnej. Doświadczenie zdobyte w zawodzie oraz wiedza uzyskana podczas studiów farmaceutycznych, pozwalają na tworzenie merytorycznych treści zgodnych z EBM (and. Evidence-based Medicine), opartych na rzetelnych źródłach — aktualnych badaniach naukowych, branżowych podręcznikach i książkach. Za praktyką podążają również pasja i niesłabnąca chęć do poszerzania wiedzy oraz dzielenia się nią z pacjentami. Dzięki temu użytkownicy otrzymują dostęp do ciekawych i angażujących materiałów edukacyjnych.
