Pięciornik kurze ziele — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Pięciornik kurze ziele — właściwości

Pięciornik kurze ziele zawdzięcza swoje właściwości obecności wielu związków chemicznych. Za działanie prozdrowotne odpowiadają głównie: flawonoidy, taniny, triterpeny i związki fenolowe. W publikacjach wydanych na przełomie ostatnich lat postuluje się m.in. działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwbiegunkowe czy przyspieszające gojenie ran cukrzycowych.

Pięciornik kurze ziele — jak wygląda i skąd pochodzi?

Pięciornik kurze ziele (łac. Potentilla erecta) to roślina lecznicza z rodziny różowatych (łac. Rosaceae). Spotkać ją można na terenie całej Polski. Pierwotnie wywodzi się z obszarów Azji i Europy.

Pięciornik kurze ziele osiąga wysokość od 10 do 30 centymetrów. Łodyga jest silnie rozgałęziona, pokryta niewielkimi włoskami. Liście są złożone i zakończone karbowanymi krawędziami. Roślina charakteryzuje się obecnością drobnych żółtych kwiatów, składających się z 4 płatków. Kłącze pięciornika, które używane było w medycynie jako lek, ma barwę czarnobrązową. Z zewnątrz jest zdrewniałe. Po przekrojeniu poprzecznym kłącza widoczna jest czerwona plama w kształcie gwiazdy.

Pięciornik kurze ziele — działanie, wskazania do stosowania

Kłącze pięciornika (łac. Tormentillae rhizoma) jest często wykorzystywane jako surowiec farmaceutyczny. W medycynie tradycyjnej stosowane było w celu zmniejszania dolegliwości biegunkowych oraz stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej. Zgodnie z przekazami medycyny ludowej, kłącze pięciornika kurze ziele miało pomagać między innymi w przypadku zatrucia pokarmowego, trądziku oraz w procesie gojenia niewielkich ran.

Pięciornik kurze ziele — gojenie ran cukrzycowych

Pacjenci z cukrzycą często zmagają się z opóźnionym i utrudnionym gojeniem się ran, spowodowanym m.in. upośledzonym krążeniem krwi w naczyniach. Utrudnia to dostarczenie wystarczającej ilości tlenu i substancji potrzebnych do odbudowy tkanek. W ostatnich latach przeprowadzono badania na zwierzętach, które miały sprawdzić działanie ekstraktu z pięciornika kurze ziele na niegojące się rany. Prace potwierdziły wpływ ekstraktu na poprawę procesu gojenia. Stwierdzono istotne zwiększenie ilości kolagenu w ranie w porównaniu z grupą kontrolną. Kolagen jest jednym z kluczowych białek niezbędnych w procesie gojenia. Aktualnie liczba badań dotyczących wpływu ekstraktu z P. erecta jest ograniczona, ale dotychczasowe wyniki są obiecujące.

Pięciornik kurze ziele — działanie przeciwbakteryjne

Obecność bakterii w ranach opóźnia ich gojenie. Związki fenolowe zawarte w kłączu pięciornika wykazały aktywność przeciwdrobnoustrojową. Bakteriami, których wzrost ulega zahamowaniu po podaniu ekstraktu, są szczepy Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa i Escherichia coli. W badaniach wykazano, że pośrednio przez aktywność przeciwbakteryjną pięciornika kurze ziele, przyspieszone zostało gojenie ran. Siła działania była jednak słabsza od porównywanych z ekstraktami z kłącza antybiotykami. Dlatego w przypadku wykrycia bakterii w ranie powinno się zastosować antybiotyki o udowodnionej skuteczności przeciwko konkretnym szczepom drobnoustrojów.

Pięciornik kurze ziele — działanie przeciwzapalne

W kłączu pięciornika kurze ziele obecne są związki chemiczne zwane garbnikami. Odpowiadają one za efekt ściągający i ochronny na skórę ekstraktów z Potentilla erecta. Dodatkowo agrimoniiny, będące jednymi z garbników występujących w wysokim stężeniu w kłączu, wykazują efekt przeciwzapalny. Badania in vitro wykazały hamowanie ekspresji COX-2 indukowanej promieniowaniem UVB. Naukowcy wysnuli hipotezę dotyczącą przeciwnowotworowego działania agrimoniny, które związane miałoby być z tym efektem. Ochrona przed promieniowaniem i zmniejszenie stężenia COX-2 w skórze miałyby wpływać na receptor naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR), co z kolei zapobiegałoby powstawaniu nowotworów skóry.

Pięciornik kurze ziele — jak dawkować?

Suszone kłącza pięciornika może być użyte do przyrządzenia odwarów czy nalewek. Odwar wykonuje się przez gotowanie 1-2 łyżeczek kłącza, przez około 15 minut. Po odstawieniu napoju na 30 minut do wystygnięcia odwar jest gotowy do spożycia. 

Preparaty gotowe z pięciornika kurze ziele powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami producenta zawartymi w ulotce.

Leki i suplementy zawierające pięciornik kurze ziele 

Pięciornik kurze ziele jest jednym ze składników preparatów złożonych dostępnych na rynku. Niektóre z nich łagodzą dolegliwości bólowe związane z żylakami odbytu, podczas gdy inne występują w postaci maści i są przeznaczone do stosowania na skórę po oparzeniach I stopnia lub na skórę trądzikową. Znaleźć można również suplementy i produkty medyczne do pielęgnacji skóry okolicy pieluszkowej w przypadku nadwrażliwości, podrażnień lub zaczerwienień, a także kremy dedykowane do pielęgnacji skóry trądzikowej zawierające surowce lub ekstrakty z pięciornika kurze ziele.

Pięciornik kurze ziele w ciąży

Ze względu na brak wystarczającej ilości badań, nie zaleca się stosowania preparatów pięciornika u kobiet w ciąży i podczas laktacji. 

Pięciornik kurze ziele — przeciwwskazania i środki ostrożności

Nie są znane konkretne przeciwwskazania do stosowania pięciornika kurze ziele. W przypadku wątpliwości warto przed zastosowaniem poradzić się lekarza lub farmaceuty.

Pięciornik kurze ziele — możliwe działania niepożądane

Pięciornik kurze ziele to bylina o stosunkowo dobrym profilu bezpieczeństwa. U niektórych osób może jednak wywołać nudności czy wymioty. 

Pięciornik kurze ziele — interakcje z lekami i innymi ziołami

Ziele pięciornika może utrudniać wchłanianie leków z przewodu pokarmowego. Dlatego spożycie innych leków powinno być poprzedzone co najmniej godzinną przerwą od zażycia pięciornika.

Pięciornik kurze ziele w Ziołopedii — podsumowanie

Pięciornik kurze ziele to bylina stosowana w medycynie tradycyjnej i ludowej jako surowiec leczniczy. Zawarte w niej substancje mają udowodnione działanie przeciwzapalne i ściągające. Jest to ziele uważane za stosunkowo bezpieczne w stosowaniu. Warto jednak pamiętać, że nie ma wystarczających badań klinicznych, które wykazałyby wyższość pięciornika nad już dostępnymi preparatami przeciwbakteryjnymi, przeciwzapalnymi czy przeciwbiegunkowymi. Dlatego w przypadku wystąpienia objawów wymienionych w tekście chorób, należy skonsultować się z lekarzem w celu dobrania odpowiedniej terapii.

Bibliografia

1. Tomczyk, M., & Latté, K. P. (2009). x. Journal of ethnopharmacology, 122(2), 184-204.
2. Kaltalioglu, K., Balabanli, B., & Coskun-Cevher, S. (2020). Phenolic, Antioxidant, Antimicrobial, and In-vivo Wound Healing Properties of Potentilla erecta L. Root Extract in Diabetic Rats. Iranian journal of pharmaceutical research : IJPR, 19(4), 264–274.

Autor