Kruszyna pospolita — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Kruszyna pospolita — właściwości

Kruszyna pospolita jest rośliną powszechnie występującą w Polsce. Głównym surowcem używanym w ziołolecznictwie jest kora kruszyny. Swoje właściwości Frangula alnus zawdzięcza obecności wielu związków chemicznych. Głównymi składnikami czynnymi są: antrazwiązki, glikozydy antronowe (emodyny, fiscjonu i chryzofanolu), diantrony, monozydy, flawonoidy i alkaloidy peptydowe.

Od wieków kora kruszyny (łac. Frangulae cortex) była uznawana w medycynie tradycyjnej za środek pomagający w leczeniu zaparć. Poza tym Frangula alnus jest rośliną miododajną o ozdobnym zastosowaniu. Owoce kruszyny pospolitej są uznawane za trujące; ich spożycie może wywołać wymioty i biegunki.

Kruszyna pospolita — jak wygląda i skąd pochodzi?

Kruszyna pospolita (łac. Frangula alnus) to gatunek krzewu występujący na terenie całej Polski. Swoim zasięgiem obejmuje również północno-zachodnią Afrykę, Europę, Azję Mniejszą oraz Azję Środkową.

Kruszyna pospolita najczęściej występuje w postaci krzewu, czasami niewysokiego drzewa, osiągając maksymalnie wysokość do 7 metrów. Młode pędy rośliny mają charakterystyczny, nieprzyjemny zapach. Liście są ustawione skrętolegle. Kwiaty kruszyny są drobne, białe i obupłciowe. Owoce mają wielkość ziarna grochu, a ich barwa zmienia się z zielonej przez czerwoną aż do czarnej.

Kruszyna pospolita — działanie, wskazania do stosowania

Kruszyna pospolita jest ziołem stosowanym głównie w celu leczenia zaparć. Działanie przeczyszczające rośliny jest używane w wielu ziołowych mieszankach dostępnych na rynku. W medycynie ludowej Frangula alnus była używana również do redukcji masy ciała i leczenia otyłości.

Kruszyna pospolita na zaparcia

Zaparcia to zbyt mała ilość wypróżnień, definiowana jako oddawanie stolca 2 razy lub mniej w tygodniu. Kruszyna pospolita jest ziołem, którego kora stosowana jest w celu zwalczania zaparć. Może być zalecana u osób, u których efekt terapeutyczny nie został osiągnięty poprzez zmianę diety na lekkostrawną oraz zwiększenie aktywności fizycznej.

Dieta stosowana przy trudnościach z wypróżnianiem powinna zawierać m.in.:

• produkty z dużą zawartością błonnika, takie jak produkty zbożowe z pełnego ziarna, owoce czy warzywa;
• dużą ilość płynów — wody lub napojów niesłodzonych;
• produkty fermentowane — kefiry, jogurty czy zsiadłe mleko.

Warto pamiętać, że długotrwałe stosowanie środków przeczyszczających jest niezalecane, ponieważ nadużywanie ich może doprowadzić do atonii jelit, co skutkuje trudnościami w samodzielnym oddaniu stolca.

Kruszyna pospolita na odchudzanie

W medycynie ludowej kruszyna pospolita była stosowana w celach odchudzających. Nie ma jednak aktualnych badań, które potwierdziłyby takie właściwości tej rośliny. 

Otyłość to nadmierna ilość tkanki tłuszczowej, uznawana za chorobę przewlekłą. Konsekwencje otyłości są bardzo poważne i obejmują m.in. choroby układu krążenia, nowotwory oraz choroby zwyrodnieniowe stawów. Unikanie otyłości lub jej leczenie stanowi więc ważny czynnik profilaktyczny wielu stanów patologicznych.

Kruszyna pospolita a działanie żółciopędne

Kruszyna pospolita według niektórych źródeł wykazuje działanie żółciopędne. Ta właściwość może być związana z obecnością antrazwiązków w korze Frangula alnus. Drażniące działanie antrazwiązków wpływa na miąższ wątroby i pobudza ją do wydzielania żółci. Nie ma jednak wystarczającej ilości badań, które potwierdzałyby to działanie.

Kruszyna pospolita — jak dawkować?

Kruszyna pospolita jest ziołem, które może powodować poważne działania niepożądane w przypadku zbyt długiego stosowania i nadużywania. Leki i tabletki zawierające Frangula alnus powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami producenta.

Odwar można przygotować przez zalanie 0,4 grama kory 200 mililitrami wody. Po gotowaniu przez 15 minut napój należy odstawić na 15 minut do ostygnięcia. Tak przyrządzony odwar nie powinien być stosowany częściej niż 2-3 razy w tygodniu przez okres dłuższy niż 2 tygodnie.

Leki i suplementy zawierające kruszynę pospolitą

Na rynku dostępne są wieloskładnikowe tabletki i syropy zawierające kruszynę pospolitą. Przeznaczone są one dla osób zmagających się z zaparciami. Poza kruszyną mogą mieć w składzie także czarny bez, kminek, miętę, senes czy aloes. 

Kruszyna pospolita w ciąży

Ze względu na niewystarczającą liczbę badań kruszyna pospolita jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Kruszyna pospolita — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniem do spożywania preparatów z kruszyny pospolitej jest nadwrażliwość na tę roślinę. Kora kruszyny nie powinna być stosowana u kobiet w ciąży oraz podczas laktacji. Nie zaleca się również zażywania jej przez dzieci poniżej 12. roku życia.

Pacjenci, u których poza zaparciami obecne są także inne niepokojące objawy takie, jak nudności, wymioty, utrata masy ciała, bóle brzucha czy pojawienie się krwi z przewodu pokarmowego, powinni jak najszybciej zgłosić się do lekarza w celu poszerzenia diagnostyki i wykluczenia poważnych chorób.

Nie powinno się stosować świeżo zebranej kory ze względu na jej silniejsze działanie drażniące śluzówkę jelita.

Kruszyna pospolita — możliwe działania niepożądane

Długotrwałe i nadmierne stosowanie preparatów z kruszyny pospolitej może doprowadzić do zaburzeń gospodarki jonowej w organizmie. Głównym zaburzeniem jest hipokaliemia, czyli zmniejszona ilość potasu. Wpływa ona m.in. na działanie mięśnia sercowego i może mieć poważne konsekwencje, zwłaszcza u osób stosujących glikozydy naparstnicy i leki przeciwarytmiczne.

Kruszyna pospolita — interakcje z lekami i innymi ziołami

Szczególną ostrożność przy zażywaniu kruszyny pospolitej powinni zachować pacjenci stosujący leki takie, jak:

• glikozydy naparstnicy;
• leki przeciwarytmiczne;
• leki wydłużające odcinek QT,
• leki moczopędne;
• kortykosteroidy;
• korzeń lukrecji.

Kruszyna pospolita w Ziołopedii — podsumowanie

Kruszyna pospolita jest ziołem, które ma działanie przeczyszczające. Ma względnie dobry profil bezpieczeństwa, więc u osób niezmagających się z chorobami serca, może stanowić preparat pomagający w zaparciach. Ważne, żeby nie nadużywać kruszyny pospolitej, gdyż może to prowadzić do zaburzeń elektrolitowych i atonii jelit.

Bibliografia

1. European Union herbal monograph on Rhamnus frangula L., cortex. European Medicines Agency. Science Medicines Health.  https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/european-union-herbal-monograph-rhamnus-frangula-l-cortex-revision-1_en.pdf [Dostęp 5.06.2024]
2. Kruszyna pospolita (Frangula alnus). https://atlas.roslin.pl/plant/7007 [Dostęp 5.06.2024]

Autor