Werbena krzaczasta — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Werbena krzaczasta — właściwości

W werbenie krzaczastej zidentyfikowano występowanie różnego rodzaju związków czynnych. Jest ona źródłem alkaloidów (działają antybakteryjnie), flawonoidów (działają przeciwbólowo, przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie), saponin oraz ich glikozydów. Do najważniejszych substancji aktywnych tej rośliny należą: werbenalina, hastatozyd, werbaskozyd, martynozyd, apigenina, pochodne chalkonu, luteolina, kwas oleanowy i kwas ursolowy.

Werbena krzaczasta — jak wygląda i skąd pochodzi?

Werbena krzaczasta (łac. Verbena hastata) należy do rodziny werbenowatych (łac. Verbenaceae). Jest byliną  powszechnie występująca w Ameryce Północnej i Południowej. 

Roślina osiąga 60-150 centymetrów wysokości, a jej łodyga ma czworokątny kształt. Liście są podłużne i lancetowate, mają ząbkowane brzegi i osiągają długość od 8 do 15 centymetrów. Liście i łodyga rośliny są tradycyjnie stosowane w medycynie ludowej. Kwiatostan werbeny to grupa kwitnących kłosów o długości do 30 centymetrów. Fioletowe kwiaty są 5-płatkowe i mają około 1 centymetr średnicy. Kłos werbeny krzaczastej kwitnie od dołu go góry. Na raz otwarty jest tylko pierścień wokół kłosa złożony z kilku kwiatów. 

Surowcem leczniczym jest ziele werbeny krzaczastej. 

Werbena krzaczasta — działanie, wskazania do stosowania

Różne części rośliny, takie jak łodyga, korzeń i liście werbeny od lat były stosowane w tradycyjnej medycynie ludowej. Wyciąg wodny z liści wykorzystywano do leczenia czerwonki, biegunki i różnego rodzaju przypadłości bólowych. Werbena krzaczasta używana była także jako lek na malarię, przeziębienia i infekcje płuc. Tę roślinę używano także jako środek przeciwgorączkowy, napotny i wykrztuśny. Wykorzystywano ją także do leczenia robaków jelitowych np. glisty ludzkiej. Werbenę krzaczastą stosowano także do przyspieszenia gojenia ran, wrzodów i trądziku. 

Werbena krzaczasta na sen

W badaniach na zwierzętach wykazano, że wodny ekstrakt z werbeny krzaczastej ma działanie nasenne i uspokajające. Roślina ułatwia zasypianie i wydłuża czas trwania snu. Wydłuża fazy snu NREM i REM. Werbena wpływa na receptory benzodiazepinowe GABA-A. Jej mechanizm działania zbliżony jest więc do działania jednej z grup leków nasennych i uspokajających — benzodiazepin. Za działanie nasenne prawdopodobnie odpowiada werbenalina. 

Werbena krzaczasta na infekcje bakteryjne

Metanolowy ekstrakt z liści werbeny krzaczastej wykazuje działanie antybakteryjne przeciwko Salmonella typhi, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae i Pseudomonas aeruginosa. Działanie werbeny na wspomniane bakterie potwierdza jej tradycyjne stosowanie w biegunce, czerwonce i infekcjach dróg oddechowych. Właściwości przeciwbakteryjne werbena zawdzięcza zawartości alkaloidów, które wpływają na podział komórek chorobotwórczych drobnoustrojów. 

Werbena krzaczasta na ból

W badaniach na zwierzętach wykazano, że ekstrakt z liści werbeny krzaczastej ma działanie przeciwbólowe. Jego mechanizm polega na hamowaniu syntezy prostaglandyn — związków odpowiedzialnych za powstawanie bólu. Ten sam mechanizm działania wykorzystują niektóre leki przeciwbólowe np. ibuprofen. 

U badanych zwierząt wywołano ból sprowokowany skrajną temperaturą. Aby złagodzić ten rodzaj bólu, konieczne są substancje, które działają na ośrodkowy układ nerwowy — podobnie jak morfina. Ekstrakt z liści werbeny krzaczastej znacznie zmniejszył ból termiczny u zwierząt. Sugeruje to, że kolejnym mechanizmem działania rośliny jest wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Potwierdza to także tradycyjne stosowanie rośliny jako środek przeciwbólowy. Jednak wciąż potrzebne są dalsze badania na ten temat.

Werbena krzaczasta na gorączkę

Prostaglandyny są również związkami, które odpowiadają za powstawanie gorączki. W jednym z badań u zwierząt wywoływano gorączkę i podawano im właśnie werbenę. Zaobserwowano, że ekstrakt z werbeny zapobiega wzrostowi temperatury ciała. Za działanie to odpowiedzialne mogą być flawonoidy obecne w roślinie. 

Werbena krzaczasta — jak dawkować?

Dostępnych jest niewiele danych i zaledwie kilka specyfików zawierających werbenę krzaczastą. W celu określenia odpowiedniego dawkowania zapoznaj się z informacją na opakowaniu lub w ulotce danego preparatu. 

Leki i suplementy zawierające werbenę krzaczastą

Niewiele preparatów zawiera werbenę krzaczastą. Bardziej popularne są inne gatunki werbeny. To z nich najczęściej przygotowywane są zioła do zaparzania. Możesz jednak znaleźć wyciągi płynne lub ekstrakt z werbeny krzaczastej jako składnik preparatów złożonych. 

Werbena krzaczasta w ciąży

Brak danych na temat bezpieczeństwa stosowania werbeny krzaczastej w trakcie ciąży i karmienia piersią. Dostępne są natomiast dane dotyczące innego gatunku werbeny — werbeny pospolitej. W badaniach na zwierzętach wykazano, że ekstrakt z werbeny pospolitej ma toksyczny wpływ na płód. Z tego względu nie należy stosować werbeny podczas ciąży. 

Werbena krzaczasta — przeciwwskazania i środki ostrożności

Herbata z werbeny nie powinna być regularnie spożywana przez wegan i wegetarian. Utrudnia bowiem wchłanianie żelaza niehemowego, czyli takiego, które nie pochodzi z mięsa. 

Werbena krzaczasta — możliwe działania niepożądane

Werbena uważana jest za roślinę bezpieczną. Jednak jak każde zioło może powodować działania niepożądane. W trakcie jej przyjmowania mogą pojawić się dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a okazjonalnie także alergie skórne. W badaniach na zwierzętach zauważono, że duże dawki werbeny mogą ponadto powodować senność.

Werbena krzaczasta — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są dostępne dane na temat bezpieczeństwa stosowania werbeny krzaczastej z lekami, ziołami i suplementami diety. Nie wiadomo również, w jakie interakcje może wchodzić werbena krzaczasta. Jeśli stale przyjmujesz leki lub suplementy diety, przed zażyciem werbeny skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. 

Werbena krzaczasta w Ziołopedii — podsumowanie

Werbena krzaczasta jest rośliną słabo poznaną, większość dotyczących jej badań została przeprowadzona in vitro lub na zwierzętach. Może w przyszłości okazać się ona przydatna w leczeniu bólu, infekcji bakteryjnych czy trudności z zasypianiem.  Niezbędne są jednak dalsze badania w celu dokładniejszego określenia jej działania.

Bibliografia

1. Christian, Akuodor & A., Anyalewechi & F.V., Udoh & Ikoro, Nwakaego & Akpan, joseph & M.D., Gwotmut & Iwuanyanwu, T.C. & Osunkwo, Uche. (2011). Pharmacological Evaluation of Verbena Hastata Leaf Extract in the Relief of Pain and Fever. 12. 1-8.
2. Yokosuka A, Honda M, Kondo H, Mimaki Y. Chemical Constituents of the Whole Plant of Verbena hastata and Their Inhibitory Activity Against the Production of AGEs. Natural Product Communications. 2021;16(4). doi:10.1177/1934578X211009727  
3. Christian, Akuodor. (2012). Evaluation of anti-ulcer and antimicrobial effects of Verbena hastata leaf extract. African Journal of Pharmacy and Pharmacology. 6. 10.5897/AJPP11.047.
4. Akanmu, M. A., Honda, K., & Inoué, S. (2002). Hypnotic effects of total aqueous extracts of Vervain hastata (Verbenaceae) in rats. Psychiatry and clinical neurosciences, 56(3), 309–310. https://doi.org/10.1046/j.1440-1819.2002.01009.x
5. Edewor, Theresa. (2012). Cytotoxicity and antibacterial activity of the leaf methanolic extract of Verbena hastata. Journal of Medicinal Plants Research. 6. 10.5897/JMPR11.823. 

Autor