Mak polny — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Mak polny — właściwości

Mak polny, pomimo swojej drobnej budowy, posiada bogaty skład chemiczny. Za czerwony kolor płatków kwiatu maka polnego odpowiadają zawarte w nim antocyjany, którym w głównej mierze jest cyjanidol. Ponadto, w roślinie tej w dużej ilości występują alkaloidy, głównie rhoeadyna, zaś w mniejszej ilości allokryptopina, berberyna, protopina, rhoeagenina itp. Wspomniana rhoedyna jest związkiem powszechnie występującym w gatunku z rodzaju Papaver.

Oprócz wspomnianych substancji, w maku polnym znajdują się równiez flawonoidy (kwercetyna, kemferol, hipolaetyna i luteolina) oraz glikozydy flawonoidowe (hiperozyd, izokwercytryna i astragalina).

Taki skład chemiczny determinuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, wykrztuśne, przeciwgorączkowe, powlekające, a także uspokajające.

Mak polny — jak wygląda i skąd pochodzi?

Mak polny (łac. Papaver rhoeas) jest rośliną jednoroczną. Występuje w całej Europie, a także Azji, z której również się wywodzi. Ponadto mak rozprzestrzenił się na większość kontynentów. Roślina ta uznawana jest za zbędny chwast, który zanieczyszcza pola uprawne, a także za roślinę w dużym stopniu wytrzymałą. Mak polny jest również uprawiany. 

Papaver rhoeas ma pojedynczą, owłosioną łodygę i może osiągać nawet do 90 centymetrów wysokości. Szarozielone liście są ułożone naprzeciwlegle i mają charakterystyczne, ząbkowane brzegi. Najcharakterystyczniejszą częścią rośliny są kwiaty o czerwonym zabarwieniu, które złożone są z 4 płatków i posiadają u nasady czarne znamię. Owocem maku polnego jest torebka zwana “makówką”, która po pęknięciu uwalnia liczne fioletowo-czarne nasiona. Nasiona maku polnego często były używane w kuchni, a także w cukiernictwie. Należy jednak pamiętać, że mak polny jest rośliną trującą i nie powinno się spożywać innych części tej rośliny. 

Mak polny — działanie, wskazania do stosowania

W medycynie ludowej mak polny używany był przy niestrawnościach, nerwicy, zaburzeniach miesiączkowania, gorączce, różnych stanach zapalnych czy problemach z zasypianiem. Obecnie potwierdzono jego działanie przeciwzapalne, co może być wykorzystane przy stanach zapalnych jamy ustnej czy spojówek. Ponadto związki zawarte w tej roślinie mogłyby być pomocne przy uporczywym kaszlu czy chorobach układu oddechowego. Inną zaletą maku polnego jest wspomniane działanie uspokajające, co determinowało jego dawne użycie przy różnego rodzaju nerwicach, lękach i stanach napięcia. 

Mak polny na układ oddechowy

Mak polny działa wykrztuśnie, przeciwzapalnie i powlekająco, co ma istotne znaczenie przy wspomnianych chorobach układu oddechowego, których najczęstszym objawem jest uporczywy kaszel. Z tego powodu substancje chemiczne zawarte w maku mogłyby być pomocne przy zapaleniu oskrzeli, kaszlu, zapaleniu krtani, ogólnym zakażeniu dróg oddechowych i innych stanach zapalnych tego układu. Niestety, ze względu na działanie trujące, nie zaleca się spożywania ziela maku ani innych części rośliny prócz nasion.

Mak polny na napięcie nerwowe

Mak polny już w medycynie ludowej był stosowany przy nerwicy, nerwicy lękowej, pobudzeniu, rozdrażnieniu, a także przy problemach z zasypianiem. Za to działanie odpowiada zawarta w roślinie rhoeadyna. Nie można zapominać o tym, że mak polny w dużych ilościach może zadziałać trująco, dlatego nie należy stosować go na własną rękę.

Mak polny na stany zapalne

Tak, jak już wcześniej wspomniano, mak polny działa przeciwzapalnie i powlekająco. Z tego powodu stosowany był zarówno zewnętrznie w formie okładów bądź płukanek, jak i wewnętrznie w formie naparów. Zewnętrznie używano go w różnego rodzaju stanach zapalnych skóry i oczu np. do przemywania objętych stanem zapalnym spojówek i skóry powiek czy do płukania jamy ustnej i gardła. Ponadto stosowany był przy stanach zapalnych pochwy. Obecnie nie zaleca się stosować maku polnego wewnętrznie, ze względu na wspomniane działanie trujące.

Mak polny — jak dawkować?

Brakuje danych dotyczących dawkowania maku polnego. 

Leki i suplementy diety zawierające mak polny

Mak polny występuje wyłącznie jako składnik kremów o działaniu przeciwzapalnym lub pielęgnacyjnym. Żadna postać surowca nie jest dostępna ze względu na działanie trujące tej rośliny. 

Mak polny w ciąży

Brakuje dokładnych danych, dotyczących bezpieczeństwa stosowania maku polnego u kobiet ciężarnych, natomiast roślina ta ma potwierdzone działanie trujące. Z tego powodu nie należy stosować tej rośliny na własną rękę, ze względu na potencjalne zagrożenie dla zdrowia i życia, zarówno matki, jak i dziecka. 

Mak polny — przeciwwskazania i środki ostrożności

Nie należy spożywać maku polnego ze względu na jego działanie trujące. Spożycie tej rośliny może powodować wymioty, biegunkę czy nudności, a nawet doprowadzić do poważniejszych powikłań. Zewnętrznie nie powinny stosować go kobiety ciężarne, dzieci, a także osoby wrażliwe na którykolwiek składnik maku polnego.

Mak polny — możliwe działania niepożądane

Istnieją nieliczne informacje na temat wystąpienia drgawek, omdleń, zaburzeń pracy serca, a także nudności, wymiotów i biegunki po zastosowaniu maku polnego. Z tego powodu nie należy stosować tego surowca wewnętrznie. Planowane zastosowanie należy skonsultować z lekarzem. 

Mak polny — interakcje z lekami i innymi ziołami

Mak polny może wejść w interakcję z lekami przeciwdepresyjnymi i uspokajającymi, powodując w efekcie wzmożoną senność, a także spowolnienie oddechu. Nie należy łączyć maku polnego ze wspomnianymi lekami. Każde planowane zastosowanie maku polnego powinno być skonsultowane z lekarzem.

Mak polny w Ziołopedii — podsumowanie

Mak polny jest jedną z najczęściej występujących roślin na łąkach i polach. Niektórzy rolnicy uważają ją za zmorę. Mimo to roślina ta posiada wiele cennych, a zarazem niebezpiecznych substancji leczniczych. Działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, mógłby być pomocny przy uporczywym kaszlu czy stanach zapalnych i infekcjach jamy ustnej. Ponadto przyniesie ukojenie przy nerwicy czy stanach lękowych. Niestety, tak jak wspomniano, mak polny może działać trująco, więc nie powinien być stosowany na własną rękę.

Bibliografia

1. Dogan, G., & Bagcı, E. (2014). Essential oil composition of Papaver rhoeas L. corn poppy Papaveraceae from Turkey. Hacettepe Journal of Biology and Chemistry, 42(4), 545-549.
2. Katarzyna, J., Karolina, J., Patrycja, K., Mateusz, B., & Izabela, G. (2021). Mineral composition and antioxidant potential in the common poppy (Papaver rhoeas L.) petal infusions. Biological trace element research, 199(1), 371-381.
3. Butnariu, M., Quispe, C., Herrera-Bravo, J., Pentea, M., Sarac, I., Küşümler, A. S., ... & Cho, W. C. (2022). Papaver plants: current insights on phytochemical and nutritional composition along with biotechnological applications. Oxidative medicine and cellular longevity, 2022, 1-23.

Autor