Dereń właściwy — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Dereń właściwy — właściwości

Dereń właściwy jest bogatym źródłem wielu związków fitochemicznych o pozytywnym wpływie na organizm, głównie o działaniu antyoksydacyjnym. Warto zaznaczyć, że owoc derenia zawiera więcej antyoksydantów, niż np. wiśnia pospolita. Możemy do nich zaliczyć takie substancje czynne, takie jak rutozyd oraz antocyjany: pelargonidynę, delfinidynę i peonidynę. Antocyjany są związkami, które chronią przed chorobami układu krążenia, neurologicznymi i nowotworami. Owoc derenia zawiera ich więcej niż przykładowo czerwone winogrona czy borówki. 

Dereń ma więcej witaminy C niż pomarańcze, truskawki i kiwi. Ponadto w jego owocach znajdziemy także kwasy organiczne, m.in. winowy, jabłkowy, cytrynowy, galusowy, chlorogenowy oraz flawonoidy — kwercetynę, kemferol, naryngeninę, mirycetynę.

Dereń właściwy — jak wygląda i skąd pochodzi?

Dereń właściwy (łac. Cornus mas) występuje we wschodnich i południowych regionach Europy oraz w Azji Zachodniej. Drzewo osiąga wysokość 7-8 metrów. Kwiaty derenia są liczne, mają żółtą barwę i zebrane są w okrągłe skupiska. Liście natomiast są gładkie i lśniące.

Owoce derenia mają owalny lub gruszkowaty kształt. Są uważane za dojrzałe, kiedy mają ciemnoczerwony kolor i akceptowalny smak. Należy jednak pamiętać, że zawsze będą one w pewnym stopniu kwaśne.  

Pojedynczy owoc waży od 2 do 9 gramów. Z jednej dziko rosnącej rośliny można zebrać 2,8-10 kilogramów owoców, a z odmiany uprawnej nawet do 80 kilogramów. 

Dereń ma atrakcyjny wygląd, z tego powodu jest hodowany w ogrodach na całym świecie jako roślina ozdobna. 

Dereń właściwy — działanie, wskazania do stosowania

Dereń właściwy jest często składnikiem nalewek, dżemów, konfitur i innych przetworów. Sok z derenia jadalnego wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe, przeciwcukrzycowe, antyoksydacyjne, przeciwkrzepliwe. Dodatkowo obniża poziom cholesterolu, a także działa ochronnie na wątrobę, nerki i układ krążenia. 

Tradycyjnie odwar z kory derenia stosowany był w leczeniu gorączki i malarii. Kwiaty zaś wykorzystywano w leczeniu biegunki, zaś owoce derenia zalecane były na problemy trawienne i w celu poprawy pracy wątroby. 

Dereń właściwy na cukrzycę

Owoce derenia mają właściwości przeciwcukrzycowe dzięki obecności antocyjanów. Ekstrakt z owoców hamuje aktywność α-glukozydazy. Enzym ten odpowiada za trawienie węglowodanów, a hamowanie jej działania pozwala obniżyć poziom glukozy we krwi. 

Co więcej, dereń właściwy nasila działanie insuliny na tkanki, co również wpływa na stężenie cukru we krwi. W badaniach na zwierzętach wykazano także, że antocyjany w nim zawarte stymulują uwalnianie insuliny z wysp β trzustki.

Kwercetyna znajdująca się w dereniu ma działanie ochronne na serce i naczynia krwionośne, co ma istotne znaczenie w przypadku pacjentów diabetologicznych. 

Suplementacja ekstraktu z derenia czerwonego przez osoby z cukrzycą typu 2 pozwalała obniżyć poziom hemoglobiny glikowanej oraz glukozy na czczo. 

Dereń właściwy na cholesterol

Powszechnie wiadomo, że zaburzenia lipidowe zwiększają ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych oraz udarów mózgu. Także w tym przypadku składniki owocu derenia mogą okazać się potencjalnie przydatne.

Wykazano, że dereń właściwy powoduje obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego, trójglicerydów i cholesterolu LDL. Co więcej, doprowadza do zmniejszenia ilość blaszek miażdżycowych oraz zapobiega powstawaniu stanów zapalnych w obrębie naczyń, które sprzyjają ich tworzeniu. Dodatkowo pomaga również podnieść poziom “dobrego” cholesterolu HDL.

Dzieje się tak dlatego, że antocyjany mogą wpływać na aktywność enzymów wątrobowych biorących udział w metabolizmie lipidów. W badaniach na zwierzętach zaobserwowano, że dereń zmniejsza ilość tłuszczu odkładającego się w wątrobie u zwierząt karmionych dietą wysokotłuszczową. 

Dereń właściwy na układ sercowo-naczyniowy

Choroby sercowo-naczyniowe są jednymi z najczęściej występujących chorób przewlekłych na świecie. Właściwości antyoksydacyjne derenia jadalnego zdają się jednak chronić przed nimi nasz układ krążenia. 

Ekstraktowi z derenia przypisuje się właściwości kardioprotekcyjne. Dodatkowo uważa się, że zmniejsza stężenie fibrynogenu, który odpowiedzialny jest za krzepnięcie krwi — ma więc działanie przeciwkrzepliwe. Dereń zmniejsza również stan zapalny w obrębie blaszek miażdżycowych, co odgrywa istotną rolę w redukcji ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych. 

Dereń właściwy na wątrobę

W chorobach wątroby istotną rolę odgrywają wolne rodniki. Dereń właściwy ma działanie antyoksydacyjne — często opisywane jako „wymiatanie wolnych rodników”. 

W badaniach na zwierzętach wykazano, że ekstrakt z derenia zapobiega wzrostowi stężenia enzymów wątrobowych takich jak AST, ALT i ALP pod wpływem substancji uszkadzających wątrobę. Nie wpływa przy tym na strukturę tkanek wątroby. Ekstrakt z derenia wspomaga także regenerację uszkodzonych hepatocytów. 

Dereń właściwy — jak dawkować?

Brak danych na temat dawkowania produktów zawierających dereń. Sprawdź ulotkę dołączoną do opakowania wybranego preparatu. 

Leki i suplementy zawierające dereń właściwy

Dostępne są głównie suszone owoce derenia, sok oraz inne przetwory. 

Dereń właściwy w ciąży

Brak danych na temat bezpieczeństwa stosowania derenia właściwego i jego przetworów w ciąży. W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. 

Dereń właściwy — przeciwwskazania i środki ostrożności

Brak informacji o przeciwwskazaniach do stosowania derenia właściwego. 

Dereń właściwy — możliwe działania niepożądane

Doniesienia o wystąpieniu znaczących działań niepożądanych po spożyciu derenia nie są dostępne. Dereń właściwy wydaje się bezpieczny. 

Dereń właściwy — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brak danych na temat bezpieczeństwa łączenia derenia z lekami. Jeśli przyjmujesz jakieś leki i masz wątpliwości czy można je łączyć z dereniem, zasięgnij porady lekarza lub farmaceuty. 

Dereń właściwy w Ziołopedii — podsumowanie

Dereń właściwy jest rośliną jadalną bogatą w wiele składników odżywczych i pozytywnie wpływających na organizm. Znany jest od setek lat. Uważa się go za roślinę bezpieczną, a spożywanie go nie niesie ze sobą działań niepożądanych.

Bibliografia

1. Czerwińska, M. E., & Melzig, M. F. (2018). Cornus mas and Cornus Officinalis-Analogies and Differences of Two Medicinal Plants Traditionally Used. Frontiers in pharmacology, 9, 894. https://doi.org/10.3389/fphar.2018.00894 
2. Szczepaniak, O.M., Kobus-Cisowska, J., Kusek, W. et al. Functional properties of Cornelian cherry (Cornus mas L.): a comprehensive review. Eur Food Res Technol 245, 2071–2087 (2019). https://doi.org/10.1007/s00217-019-03313-0
3. Hosseinpour-Jaghdani, F., Shomali, T., Gholipour-Shahraki, S., Rahimi-Madiseh, M., & Rafieian-Kopaei, M. (2017). Cornus mas: a review on traditional uses and pharmacological properties. Journal of complementary & integrative medicine, 14(3), /j/jcim.2017.14.issue-3/jcim-2016-0137/jcim-2016-0137.xml. https://doi.org/10.1515/jcim-2016-0137 
4. Nawrot, K., Polak-Szczybyło, E., Stępień, A.E. Characteristics of the health-promoting properties of Cornus mas. Eur J Clin Exp Med. 2022;20(2):217–223. doi: 10.15584/ejcem.2022.2.11 

Autor