Chemioterapia — co musisz wiedzieć? Wskazania, rodzaje, przebieg leczenia, fakty i mity o chemii

Czym jest oraz na czym polega chemioterapia?

Chemioterapia jest jedną z metod leczenia nowotworów. Polega ona na podaniu pacjentowi substancji cytotoksycznych, które mają na celu niszczyć oraz hamować namnażanie komórek patologicznych. Niestety, jednocześnie leki te mogą wpływać na zdrowe komórki.

Chemioterapia — skutki uboczne

Leki cytotoksyczne stosowane w leczeniu nowotworów działają niszcząco na komórki nowotworowe, niestety równocześnie narażając komórki zdrowe na ich działanie. Wśród najczęstszych skutków ubocznych stosowania chemioterapii wyróżnia się obniżenie odporności, neutropenię (zmniejszenie ilości krwinek białych), trombocytopenię (zmniejszenie ilości płytek krwi), niedokrwistość, odczyny uczuleniowe, wypadanie włosów, biegunki, bóle w obrębie jamy brzusznej, wymioty, osłabienie i zmęczenie. Każde takie objawy należy skonsultować z lekarzem prowadzącym, ponieważ w niektórych przypadkach jest możliwość zmniejszenia ich nasilenia poprzez podanie dodatkowych leków.

Na czym polega chemioterapia — rodzaje

W zależności od celu i spodziewanego efektu wyróżnia się kilka rodzajów chemioterapii:

• chemioterapia uzupełniająca (adjuwantowa) — jest to chemioterapia stosowana po wcześniejszym leczeniu miejscowym (po operacji). Celem tej chemioterapii jest uzyskanie lepszego efektu leczniczego;
• chemioterapia neoadjuwantowa — jest to rodzaj chemioterapii stosowany przed leczeniem miejscowym;
• chemioterapia indukcyjna — ma ona na celu zmniejszenie masy guza nowotworowego. Umożliwia późniejsze leczenie miejscowe z zastosowaniem radioterapii lub postępowania chirurgicznego;
• chemioterapia synchroniczna — równoczesne zastosowanie radioterapii oraz farmakologii lekami cytotoksycznymi, aby otrzymać lepszą odpowiedź organizmu na leczenie;
• chemioterapia dojamowa — bezpośrednie podanie leków przeciwnowotworowych do jam ciała, aby uzyskać jak największe stężenie leku w miejscu występowania nowotworu;
• chemioterapia dokanałowa — ten rodzaj chemioterapii stosuje się poprzez podanie leków przeciwnowotworowych dożylnie w celu przekroczenia bariery krew-mózg oraz umożliwienia dotarcia leków przeciwnowotworowych do mózgu, rdzenia kręgowego i rdzenia przedłużonego;
• chemioterapia paliatywna — jest to forma chemioterapii mająca na celu poprawę jakości życia oraz złagodzenia objawów u pacjentów, u których nie ma możliwości na całkowite wyleczenie.

Czy chemioterapia paliatywna ma sens?

Oczywiście. Jest ona przeznaczona dla pacjentów nieuleczalnie chorych i sprawia, że dolegliwości bólowe, z którymi się borykają, potrafią się złagodzić, zmniejszyć. Potrafi ona poprawić pacjentowi komfort życia oraz jest niezwykle ważnym elementem opieki nad pacjentem onkologicznym.

O ile chemioterapia paliatywna przedłuża życie?

Choć jednoznaczne określenie, o ile chemioterapia paliatywna wydłuża życie, nie jest możliwe, badania podają, że potrafi je wydłużyć od kilku miesięcy do nawet kilku lat. W zależności od stadium zaawansowania oraz rodzaju nowotworu.

Sposoby podania chemioterapii

Chemioterapia może być podawana doustnie (chemioterapia w tabletkach), dożylnie, dootrzewnowo oraz dokanałowo. Różne rodzaje chemioterapii wiążą się ze zmiennym obrazem klinicznym przebiegu leczenia.

Co oznaczają kolory chemioterapii?

Kolory chemioterapii to potoczne nazwy dla poszczególnych leków podawanych dożylnie. Nazwy takie jak chemia czerwona, chemia biała czy żółta stosują nieraz pacjenci, określając kolor podawanego im roztworu. Należy pamiętać, że pod tymi potocznymi nazwami mogą się znajdować różne leki, dlatego zawsze najważniejsza jest nazwa leku.

• chemioterapia czerwona — bardzo silnie działająca chemioterapia, skutkująca bardzo nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi. W tym roztworze znajdują się epirubicyna lub doksorubicyna, a drugim częstym składnikiem jest cyklofosfamid;
• chemioterapia biała — zwykle dobrze tolerowana przez pacjentów. Najczęściej stosowane leki z grupy paklitaksel lub bleomycyny;
• chemioterapia żółta — często nazywana chemioterapią zieloną ze względu na żółtawo-zielonkawe zabarwienie roztworu. Najczęściej stosowane leki to m.in. 5-fluorouracyl, cyklofosfamid, metotreksat.

Dostępność poszukiwanych preparatów i ich dostępność w wybranych aptekach sprawdzisz na portalu KtoMaLek.pl.

Która chemioterapia jest najgorsza?

Każda chemioterapia wiąże się z nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi. Pacjenci onkologiczni często dużo trudniej znoszą chemioterapię czerwoną niż inne.

Co gorsze chemioterapia czy radioterapia?

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ występowanie skutków ubocznych oraz ich nasilenie jest zależne jednostkowo. Na ocenę sytuacji wpływa jednakowo diagnoza, sposób leczenia, długości leczenia oraz indywidualne odczucia pacjenta.

Ile trwa chemioterapia?

Obecnie najczęstszym rozwiązaniem jest stosowanie chemioterapii co trzy tygodnie w kilku cyklach. W zależności od zaawansowania, rodzaju nowotworu oraz zastosowanych leków cytotoksycznych, obejmuje od kilku (3-6) do nawet kilkunastu cykli (12). Wychodzi więc na to, że chemioterapia (również ta w tabletkach) może trwać od kilku tygodni do kilku/ kilkunastu miesięcy, a nawet kilku lat w przypadku chemioterapii podtrzymującej.

Czy chemioterapia w tabletkach jest skuteczna?

Wybór sposobu leczenia nowotworów należy do lekarza prowadzącego oraz pacjenta. Nie zawsze jest możliwe zastosowanie chemioterapii w tabletkach, jednak badania wykazują, że zakwalifikowanie do doustnego stosowanie leków przeciwnowotworowych może stanowić skuteczną alternatywę leczenia uzupełniającego m.in. raka jelita grubego.

Ile kosztuje chemioterapia?

W większości przypadków chemioterapia w Polsce jest refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W praktyce jednak nie wszystkie leki cytostatyczne posiadają refundację lub pacjenci ze względu na chęć przyspieszenia terminu wizyty u specjalisty korzystają z prywatnych wizyt. Wówczas leczenie onkologiczne może kosztować kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt tysięcy złotych.

Bibliografia

1. Kazimierska, I. (2013). Nowotwór leczony tabletkami budzi mniejszy lęk. Puls Medycyny. Dostępna na: https://pulsmedycyny.pl/medycyna/onkologia/nowotwor-leczony-tabletkami-budzi-mniejszy-lek/. (Dostęp: 05.2025).
2. Magoń, M., Jędrzejczak, W. (2003). Chemioterapia doustna. Współczesna Onkologia,. 7, 1, s. 24-30.
3. Kawecki, A., Krzakowski, M. (2018). Nudności i wymioty związane z chemioterapią i radioterapią. Varia Medica, 2, 2, s. 159-167.
4. Lin, J-K., Tan, E., Yang, M-C. (2015). Comparing the effectiveness of capecitabine versus 5-fluorouracil/leucovorin therapy for elderly Taiwanese stage III colorectal cancer patients based on quality-of-life measures (QLQ-C30 and QLQ-CR38) and a new cost assessment tool. Health Qual Life Outcomes, 13, 61.

Autorzy