Rak szyjki macicy — przyczyny, czynniki ryzyka, objawy, leczenie, rokowania

Czynniki ryzyka raka szyjki macicy

Rak szyjki macicy rozwija się głównie u kobiet zakażonych wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), szczególnie typów 16 i 18. Wirus HPV jest odpowiedzialny za około 70–80% przypadków tego nowotworu. Do zakażenia tym wirusem dochodzi najczęściej podczas kontaktów seksualnych. W związku z tym jednym z czynników ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy jest wczesny wiek inicjacji seksualnej oraz duża liczba partnerów seksualnych. Poza wirusem HPV, do czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy należą: 

• palenie papierosów;
• niski status społeczno-ekonomiczny;
• wieloletnie przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej;
• stany obniżonej odporności, m.in. zakażenie wirusem HIV, stosowanie leków immunosupresyjnych;
• stany zapalne dróg rodnych;
• wiek – ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem. Około 50% przypadków raka szyjki macicy diagnozuje się u kobiet między 45. a 65. rokiem życia.

Jakie są objawy raka szyjki macicy?

Rak szyjki macicy we wczesnych stadiach może nie dawać żadnych objawów. W miarę postępu choroby pierwszymi symptomami mogą być:

• krwawienia międzymiesiączkowe;
• krwawienia pomenopauzalne;
• krwawienia po stosunku;
• ból podczas stosunku;
• ropne upławy;
• ból podbrzusza oraz okolicy lędźwiowo-krzyżowej.

Profilaktyka pierwszorzędowa — szczepienia

Dzięki powszechnym szczepieniom prowadzonym od 1991 roku Australia jest bliska wyeliminowania raka szyjki macicy. Natomiast w Polsce co roku na ten nowotwór zapada średnio około 3,5 tysiąca kobiet, a ponad 2 tysiące umiera.

Ze względu na potwierdzoną skuteczność szczepionek przeciwko HPV, również w Polsce wprowadzono program powszechnych szczepień. Na rynku dostępne są dwie szczepionki:

• Cervarix (2-walentna) – skierowana przeciwko wirusom HPV typu 16 i 18, uznawanym za najczęstszą przyczynę raka szyjki macicy. Jest refundowana przez NFZ;
• Gardasil 9 (9-walentna) – skierowana przeciwko wirusom HPV typu 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58. Nie jest refundowana przez NFZ.

Szczepionki Cervarix są refundowane w 100% dla osób do 18. roku życia, a schemat szczepienia obejmuje wtedy 2 dawki. Choć pełna refundacja nie przysługuje osobom powyżej 18. roku życia, korzyści ze szczepienie mogą odnieść osoby nawet do 55 roku życia. Szczepionka Cervarix jest refundowana w 50% także dla osób powyżej 18. roku życia. Pacjentki i pacjentów po 15. roku życia powinno się zaszczepić 3 dawkami.

Dostępność poszukiwanych preparatów sprawdzisz i zarezerwujesz w wybranej aptece za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Profilaktyka drugorzędowa — cytologia

Ze względu na pojawianie się objawów raka szyjki macicy zwykle w dosyć wysokim stopniu zaawansowania nowotworu, bardzo ważne są regularne badania ginekologiczne. Podstawowym badaniem przesiewowym jest cytologia, która jest refundowana dla kobiet w wieku od 25 do 64 lat. Na badanie nie jest wymagane skierowanie.

Cytologię powinno się wykonywać co 3 lata, jeśli wcześniejsze wyniki były prawidłowe. U kobiet obciążonych czynnikami ryzyka, takimi jak obniżona odporność związana z zakażeniem wirusem HIV lub HPV, badanie należy wykonywać co roku.

Leczenie raka szyjki macicy

Wcześnie wykryty rak szyjki macicy (w postaci przedinwazyjnej, nienaciekającej) ma bardzo dobre rokowanie – jest wyleczalny w 99%. We wczesnych stadiach leczenie można ograniczyć do zabiegu chirurgicznego – konizacji szyjki macicy, polegającej na miejscowym wycięciu ogniska nowotworowego.

W bardziej zaawansowanym stadium konieczne może być wykonanie histerektomii, czyli usunięcia macicy i przydatków wraz z węzłami chłonnymi. Gdy nowotwór zaczyna naciekać przymacicza, leczeniem z wyboru jest radioterapia połączona z chemioterapią.

Bibliografia

1. Mammografia i cytologia – ważne zmiany w programach profilaktycznych na NFZ. Narodowy Fundusz Zdrowia. 2023. Dostępne na: https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/mammografia-i-cytologia-wazne-zmiany-w-programach-profilaktycznych-na-nfz,8497.html (Dostęp: 02.2025).
2. Jastrzębski. T. (2021. Rak szyjki macicy. Onkonet.pl. Dostępne na: https://www.onkonet.pl/dp_nnr_rakszyjkimacicy.php#menu3 (Dostęp: 02.2025).
3. HPV – szczepienia. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH. Dostępne na: https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/?strona=2#o-chorobie (Dostęp: 02.2025).

Autor