Zaparcia — przyczyny występowania i objawy. Domowe i apteczne sposoby na zatwardzenie

Zaparcia — przyczyny występowania

Zaparcia mogą mieć wiele przyczyn występowania. Związane one mogą być z innymi chorobami, nieodpowiednimi nawykami żywieniowymi, stylem życia lub mieć formę zaparć czynnościowych.

Od czego są zaparcia? Przyczyny problemów z wypróżnianiem

Zaparcia są stanem, w którym mamy do czynienia z rzadszą częstotliwością oddawania stolca niż 3 razy w ciągu tygodnia. Czynnikami związanymi z występowaniem zaparć są konsystencja stolca, jego objętość, drożność jelit i ich ruchy perystaltyczne oraz praca mięśni odpowiedzialnych za proces wypróżnienia. Każdy z wymienionych czynników, jeżeli zostanie zaburzony, może w konsekwencji prowadzić do powstania zaparć.

Choroby wywołujące zaparcia

Zaparcia mogą być spowodowane stosowaniem niektórych leków, głównie opioidów i leków przeciwdepresyjnych. Również choroby jelit, choroby metaboliczne (jak np. cukrzyca), czy choroby układu nerwowego mogą prowadzić do rzadszej częstotliwości wypróżnienia.

Zaparcia czynnościowe

Zaparcia u dorosłych, jak i u dzieci, najczęściej jednak występują na tle czynnościowym. Nieodpowiednia dieta (w szczególności uboga w błonnik i z niską podażą płynów), stres i złe nawyki wypróżnienia mogą wywoływać zaparcia niezwiązane z żadną inną chorobą czy zaburzeniami. 

Zaparcia w ciąży

Zaparcia występują również bardzo często u kobiet będących w ciąży. Związane to jest z podwyższonym poziomem progesteronu, czyli hormonu wydzielanego w trakcie ciąży. Powoduje on zwolnienie ruchów perystaltycznych jelit, w konsekwencji zmniejszając częstotliwość wypróżnienia. Zaparcia wywołane nadmierną ilością progesteronu w trakcie trwania ciąży zazwyczaj ustępują po urodzeniu dziecka samoistnie.

Objawy zaparć

Zaparcia to nie tylko zmniejszona częstotliwość wypróżnienia, ale również inne objawy, które są z tym faktem związane. W trakcie trwania zatwardzenia mogą pojawić się bóle brzucha i uczucie pełności w żołądku. Dodatkowo zalegająca w jelitach treść pokarmowa może powodować występowanie uczucia wzdęć i przybrania na masie. Oprócz objawów fizycznych zaparciom towarzyszą również objawy psychiczne związane z uczuciem niepewności, skołowania oraz niepokoju, wywołane brakiem możliwości wypróżnienia.

Zaparcia — domowe sposoby na zatwardzenie

Zaparcia w większości przypadków mogą być skutecznie leczone domowymi sposobami. Należą do nich odpowiednia dieta, spożywanie płynów, aktywność fizyczna oraz prawidłowa higiena wypróżniania.

Zaparcia a dieta

Zaparcia mogą być leczone domowymi sposobami, a najlepszym z nich jest zmiana diety. Posiłki bogate w błonnik pokarmowy ułatwiają wypróżnienie, niwelując dolegliwości związane z zaparciami. Kolejną ważną modyfikacją, możliwą do wykonania w warunkach domowych, jest odpowiednia podaż płynów. Zwiększenie wypijanej ilości wody do 3 litrów dziennie może skutecznie pomóc w walce z zatwardzeniem. 

Zaparcia a aktywność fizyczna

Zaparcia mogą być również zniwelowane zwiększeniem aktywności fizycznej. Już wprowadzenie niewielkiej ilości spacerów w ciągu dniu czy wdrożenie nawet krótkiego biegania lub innej formy ćwiczeń ogólnorozwojowych pozwala w większości przypadków skrócić czas trwania zatwardzenia.

Zaparcia a prawidłowa higiena wypróżniania

Zaparcia związane z nieprawidłową higieną wypróżnienia mogą być zwalczane poprzez poprawę codziennych zachowań. Regularność wypróżnień, w szczególności codziennie rano, pozwala unikać nawrotów zatwardzenia w przyszłości. Szczególną rolę w powstawaniu zaparć odgrywają również zachowania, w których celowo unikamy wypróżniania, na przykład w pracy czy podczas podróży. Dbając o regularność oddawania stolca, szczególnie w sytuacjach, kiedy organizm daje nam o takiej potrzebie znać, pozwala na zwalczanie zaparć w przyszłości.

Leczenie zaparć — apteczne sposoby na zatwardzenie

Zaparcia mogą być zwalczane różnymi lekami dostępnymi w aptece. Do substancji skutecznie stosowanych i dostępnych w formie tabletek należą: bisakodyl, wyciąg suchy z owoców senesu (łac. Sennae angustifoliae fructus extractum) i sproszkowany korzeń rzewienia (łac. Rhei radix pulveratum). Należy pamiętać, aby tych preparatów nie stosować dłużej niż tydzień, ponieważ mogą doprowadzić do wystąpienia syndromu leniwego jelita, objawiającego się występowaniem zaparć wywołanych nadmiernym stosowaniem leków.

Zaparcia mogą być również skutecznie niwelowane innymi formami leków, do których należą między innymi czopki glicerynowe, syrop z laktulozą, olej rycynowy lub wlewki doodbytnicze. Ostatnia forma stosowana jest najczęściej przed operacjami w celu opróżnienia treści jelitowej, ale może być również zastosowana w leczeniu ciężkich zaparć.

Dostępność leków na zaparcia w aptekach w Twojej okolicy sprawdzisz na stronie KtoMaLek.pl.

Bibliografia

1. Talar-Wojnarowska, R., Małecka-Wojciesko, E., Eder, P., Bartnik, W. (2024). Zaparcie. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.39. (Dostęp: 04.2025).
2. Charytoniuk, A., Simon, K. (2013). Diagnostyka i leczenie zaparć u młodych osób. Gastroenterologia. Medycyna po dyplomie. Dostępne na: https://podyplomie.pl/medycyna/14799,diagnostyka-i-leczenie-zaparc-u-mlodych-osob?srsltid=AfmBOorRddZdAO-2oDuReMr0TQzMvsc-uNTXyE-cxH7h9zt6xaoxAPTl. (Dostęp: 04.2025).

Autor