Sandałowiec biały — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Sandałowiec biały — właściwości

Głównymi składnikami olejku z drzewa sandałowego są seskwiterpenoidy. To właśnie one odpowiadają za jego zapach oraz właściwości lecznicze. α-santalol stanowi 40-55% olejku. Ma potwierdzone działanie uspokajające, antybakteryjne i przeciwzapalne. Jego zapach jest słodki, drzewny, balsamiczny. Kolejnym ważnym składnikiem jest β-santalol. Stanowi on 15-25% olejku eterycznego. Również odgrywa rolę we właściwościach przeciwzapalnych i przeciwbakteryjnych olejku. Do głębi i złożoności zapachu olejku z drzewa sandałowego przyczynia się α i β-santalen. Wzmacniają one także właściwości lecznicze olejku. 

Sandałowiec biały — jak wygląda i skąd pochodzi?

Sandałowiec biały (łac. Santalum album) należy do rodziny sandałowcowatych (łac. Santalaceae). Jest rośliną półpasożytniczą (pobiera substancje odżywcze z korzeni innych drzew). Występuje na Półwyspie Indyjskim, w Indonezji i Australii. 

Młode drzewa mają gładką, czerwono-brązową korę, która z czasem staje się ciemnobrązowa i szorstka. Najbardziej cenionym elementem jest drewno o żółtobrązowej barwie. To właśnie z niego pochodzi aromat rośliny. Liście sandałowca ułożone są naprzeciwlegle, mają jajowaty kształt, są błyszczące, z gładkimi brzegami. Mają 3-8 centymetry długości. Kwiaty sandałowca są małe i osiągają 4-6 milimetry średnicy. Są brązowo-czerwone i posiadają charakterystyczny, słodki zapach, dzięki któremu przyciągają zapylaczy. Owoce sandałowca to kuliste pestkowce o średnicy 1-2 centymetrów. Dojrzałe owoce są czarne. Wewnątrz owocu znajduje się jedno twarde nasiono.

Sandałowiec biały — działanie, wskazania do stosowania

Sandałowiec uprawiany jest przede wszystkim ze względu na drewno i olejek eteryczny. Drewno jest trwałe i mocne, często wykorzystywane do prac rzeźbiarskich. Olejek sandałowy to lepka ciecz o żółtej barwie i słodkim, korzennym aromacie. Drzewo sandałowe ma działanie uspokajające i odprężające. W tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej sandałowiec biały używany był jako środek moczopędny, antyseptyczny, przeciwgorączkowy i wykrztuśny. Stosowany był w przypadku zapalenia oskrzeli i infekcji dróg moczowych. W medycynie ludowej używany był w postaci pasty na wykwity skórne lub rozprowadzany na skroniach przy migrenie. 

Sandałowiec biały na układ nerwowy

Olejek sandałowy może mieć działanie poprawiające pamięć. W badaniach in vitro α-santalol wpływał na działanie tyrozynazy i cholinoesterazy — enzymów biorących udział w rozwoju choroby Alzheimera. Oprócz tego olejek z drzewa sandałowego ma działanie narkotyczne. Działa rozluźniająco, odprężająco, zmniejsza napięcie nerwowe, ułatwia zasypianie i poprawia nastrój. Za efekt ten odpowiedzialne są santalole. W badaniach na zwierzętach wykazano również, że α-santalol ma właściwości przeciwpsychotyczne — blokuje receptory dopaminowe D2 i serotoninowe 5-HT2A. Działanie to jest porównywalne do działania leku przeciwpsychotycznego — chlorpromazyny. 

Sandałowiec biały na nowotwory

W badaniach na zwierzętach i liniach komórkowych α-santalol chronił przed rozwojem nowotworów m.in. raka piersi, prostaty, płuc, czerniaka i białaczki. Zapoczątkowuje on apoptozę komórek zmienionych nowotworowo poprzez zwiększenie produkcji białek związanych ze śmiercią komórek — kaspazy-3 i 8 oraz białka p53. Oprócz tego olejek sandałowy, poprzez działanie antyoksydacyjne, opóźnia rozwój nowotworów skóry powstających na skutek promieniowania UV. 

Sandałowiec biały na wirusy

Badania sugerują, że olejek z drzewa sandałowego może być skuteczny w zapobieganiu i leczeniu brodawek skórnych oraz wyprysków wywoływanych przez wirusy. W badaniach in vitro olejek sandałowy wykazywał zdolność hamowania replikacji i przyłączania się do powierzchni komórek wirusa opryszczki pospolitej typu 1 i 2 (ang. Herpex simplex virus, HSV). Efekt ten zależny był od dawki olejku. Santalole zawarte w olejku były również skuteczne w przypadku leczenia skórnej infekcji mięczakiem zakaźnym. 

Sandałowiec biały — jak dawkować?

Sandałowiec biały stosowany jest przede wszystkim do aromaterapii. Przed użyciem zapoznaj się z informacjami zamieszczonymi na opakowaniu lub w ulotce danego preparatu. 

Leki i suplementy zawierające sandałowiec biały

Drzewo sandałowe nie jest przeznaczone do podawania doustnego. Na rynku dostępny jest olejek sandałowy oraz sproszkowane drewno i wiórki drewniane do używania jako kadzidło.  

Sandałowiec biały w ciąży

Przed zastosowaniem olejku lub kadzidła z drzewa sandałowego w trakcie ciąży, skonsultuj się z lekarzem, położną lub farmaceutą. 

Sandałowiec biały — przeciwwskazania i środki ostrożności

Jeśli jesteś osobą ze skłonnością do alergii lub chorujesz na astmę, zachowaj szczególną ostrożność. W przypadku małych dzieci aromaterapia olejkami eterycznymi również może być niewskazana. 

Sandałowiec biały — możliwe działania niepożądane

Olejek z drzewa sandałowego ma wieloletnią tradycję stosowania i uważany jest za bezpieczny. Wystąpiło niewiele przypadków reakcji alergicznych lub podrażnień spowodowanych jego stosowaniem. Należy jednak pamiętać, że dane na temat bezpieczeństwa stosowanie są ograniczone.

Sandałowiec biały — interakcje z lekami i innymi ziołami

Olejek sandałowy i drewno z sandałowca stosowane jako aromaterapia prawdopodobnie nie wchodzą w interakcje z lekami, suplementami diety i innymi ziołami. Jeśli korzystasz z sandałowca w innej formie i jednocześnie przyjmujesz leki, skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. 

Sandałowiec biały w Ziołopedii — podsumowanie

Sandałowiec biały ma wielowiekową tradycję stosowania i wydaje się bezpieczny. Nie ma jednak solidnych badań naukowych na temat jego rzeczywistej przydatności w medycynie oraz bezpieczeństwa stosowania. Bez wątpienia jednak relaksująca aromaterapia z olejku sandałowego będzie dobrym wyborem na poprawę nastroju.

Bibliografia

1. Kumar, Rakesh & Anjum, Nishat & Tripathi, Yogesh. (2015). Phytochemistry and Pharmacology of Santalum album L.: A Review. World Journal of Pharmaceutical Research. 4. 1842-1876.
2. Shailja Choudhary, & Gitika Chaudhary. (2021). SANDALWOOD (SANTALUM ALBUM): ANCIENT TREE WITH SIGNIFICANT MEDICINAL BENEFITS. International Journal of Ayurveda and Pharma Research, 9(4), 90-99. https://doi.org/10.47070/ijapr.v9i4.1895 
3. Aftab, Arooj & Sultana, Sabira & Rashid, Abid & Akram, Muhammad & Anwar, Hina. (2023). Santulum album: Medicinal and Pharmacological Properties. 10.56557/JOMAHR/2023/v8i18127 

Autor