Mącznica lekarska — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Mącznica lekarska — właściwości

Swoje właściwości liście mącznicy lekarskiej zawdzięczają obecności arbutyny, hydrochinonu oraz korylaginy. Arbutyna należy do związków z grupy glikozydów fenolowych. Ma działanie odkażające na drogi moczowe. Arbutyna stanowi również jeden z głównych składników kremów powszechnie występujących w Azji, które mają na celu rozjaśnienie skóry.

Mącznica lekarska — jak wygląda i skąd pochodzi?

Mącznica lekarska (łac. Arctostaphylos uva-ursi) jest rośliną pochodzącą ze strefy arktycznej i umiarkowanej półkuli północnej oraz Gwatemali. Obecnie znaleźć ją można również w Europie. W Polsce obecna jest przede wszystkim na północnej części niżu.

Arctostaphylos uva-ursi jest niewielką krzewinką osiągającą wysokość do 10 centymetrów. Liście mącznicy są ułożone skrętolegle, mają barwę zimnozieloną, a na brzegach posiadają drobne włoski. Kwiaty są dzwoneczkowate, koloru jasnoróżowego. Są drobne i krótkoszypułkowe. Czerwone owoce mają mączysty miąższ, są niejadalne.

Mącznica lekarska — działanie, wskazania do stosowania

Mącznica lekarska wykazuje działanie dezynfekujące drogi moczowe, stąd w medycynie tradycyjnej była ona używana jako środek podawany przy wystąpieniu infekcji pęcherza moczowego. Obecna w Arctostaphylos uva-ursi arbutyna wykazuje działanie przeciwbakteryjne, co dodatkowo wspomaga leczenie zakażeń dolnych dróg moczowych. 

Arbutyna hamuje również syntezę melaniny w skórze, co jest wykorzystywane w kremach do redukcji przebarwień. W medycynie ludowej mącznica lekarska stosowana była również przy łagodnym rozroście prostaty oraz w celu poprawy wyglądu blizn.

Mącznica lekarska właściwości przeciwutleniające

W ostatnich latach duża część badaczy poszukuje naturalnych antyoksydantów w celu umożliwienia odejścia od przeciwutleniaczy syntetycznych. Z liści mącznicy lekarskiej przygotowywane są ekstrakty zarówno wodne, jak i etanolowe. W badaniach wykazano, że w pierwszych z nich stężenie hydrochinonu i korylaginy jest wyższe niż w ekstraktach alkoholowych. Główne działanie przeciwutleniające przypisuje się natomiast obecności arbutyny. Antyoksydanty stanowią ważny element w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Neutralizują one wolne rodniki, będące efektem ubocznym wielu procesów metabolicznych. Nadmiar wolnych rodników jest jednym z elementów prowadzących do powstawania groźnych chorób takich, jak:

• miażdżyca;
• cukrzyca;
• choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona);
• choroby nowotworowe.

Spożywanie pokarmów mających właściwości przeciwutleniające może więc działać protekcyjnie na organizm i zapobiegać rozwinięciu się wyżej wymienionych chorób.

Mącznica lekarska w infekcji pęcherza

W medycynie tradycyjnej mącznica lekarska stosowana była na infekcje pęcherza moczowego dzięki obecności arbutyny, która wykazuje działanie antybakteryjne przeciwko Escherichia coli. Bakteria ta jest odpowiedzialna za 90% bakteryjnych zakażeń pęcherza moczowego. Aktualnie nie ma wystarczającej ilości badań stwierdzających odpowiednią dawkę mącznicy lekarskiej, która byłaby jednocześnie bezpieczna i skuteczna. Dlatego w przypadku wystąpienia objawów infekcji takich, jak częstomocz, dysuria czy ból w okolicy nadłonowej, skonsultuj się z lekarzem.

Mącznica lekarska na przebarwienia

Arbutyna hamuje wytwarzanie melaniny w skórze, a tym samym wpływa na nią rozjaśniająco. Stosowana jest głównie w krajach azjatyckich, ale również w innych częściach świata. W Polsce można kupić kremy mające na celu rozjaśnienie przebarwień powstałych na skórze m.in. w wyniku trądziku.

Mącznica lekarska — jak dawkować?

Leki i suplementy zawierające mącznicę lekarską powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami zawartymi w ulotce. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości skonsultuj się z lekarzem. Dzienna dawka mącznicy lekarskiej nie powinna być większa niż 15 gramów.

Leki i suplementy zawierające mącznicę lekarską

W aptekach można nabyć leki z mącznicą lekarską w postaci płynu do stosowania doustnego. Jest on zarejestrowany jako preparat pobudzający wydzielanie moczu. 

Na rynku dostępne są także suplementy z mącznicą na nietrzymanie moczu oraz kosmetyki w formie kremów i żeli, mające na celu redukowanie przebarwień czy zmarszczek. 

Mącznica lekarska w ciąży

Brak jest badań sprawdzających wpływ preparatów z mącznicy lekarskiej na organizm kobiety w ciąży i na organizm dziecka, dlatego nie zaleca się stosowania jej u ciężarnych oraz u kobiet w trakcie laktacji. W przypadku chęci rozpoczęcia suplementacji jakiejkolwiek substancji będąc w ciąży, należy skonsultować się z ginekologiem.

Mącznica lekarska — przeciwwskazania i środki ostrożności

Preparaty zawierające mącznicę lekarską nie powinny być stosowane u kobiet w ciąży, w trakcie karmienia piersią oraz u pacjentów zmagających się z chorobami nerek.

Mącznica lekarska — możliwe działania niepożądane

Stosowanie mącznicy lekarskiej, podobnie jak zażywanie każdej innej substancji, może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych. W przypadku mącznicy są to m.in.:

• ból brzucha;
• wymioty;
• mdłości.

Mącznica lekarska — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje mącznicy lekarskiej z innymi lekami.

Mącznica lekarska w Ziołopedii — podsumowanie

Mącznica lekarska stosowana jest jako element medycyny tradycyjnej, co oznacza, że jej skuteczność opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania i doświadczeniu. Aktualnie nie ma wystarczających badań, które wyznaczałyby standaryzowane dawki preparatów z mącznicy lekarskiej w leczeniu infekcji dróg moczowych. Dlatego w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia odpowiedniej terapii.

Bibliografia

1. Sugier, P., Sęczyk, Ł., & Sugier, D. (2022). Variation in Population and Solvents as Factors Determining the Chemical Composition and Antioxidant Potential of Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng. Leaf Extracts. Molecules (Basel, Switzerland), 27(7), 2247. https://doi.org/10.3390/molecules27072247
2. EMA: European Union herbal monograph on Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng., folium, 2017.

Autor