Obrzęk limfatyczny — przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka

Co to jest obrzęk limfatyczny?

Obrzęk limfatyczny to obrzęk, który jest spowodowany niefizjologicznym zastojem limfy (chłonki) w tankach. W zdrowym organizmie chłonka pełni szereg zadań, m.in.:

• odpowiada za transport szkodliwych produktów przemiany materii,
• jest elementem układu odpornościowego i transportuje komórki układu odpornościowego w miejsca infekcji.

Zastój limfy może mieć charakter wrodzony lub wtórny.

Obrzęk limfatyczny — objawy

Obrzęk limfatyczny najczęściej dotyczy kończyn dolnych i jest widoczny wokół kostek, które stają się opuchnięte, a czasem uwidacznia się na całych nogach. Zastój limfy rzadziej występuje w okolicy rąk, twarzy czy pod oczami. Obrzęk limfatyczny jest niebolesny i ma charakter ciastowaty. Oznacza to, że po naciśnięciu na obrzęk palcem, po jego oderwaniu widoczne będzie przez jakiś czas wgłębienie. W bardziej zaawansowanych stadiach obrzęk jest twardniejący, a skóra na jego powierzchni staje się napięta. 

Przewlekle utrzymujący się obrzęk limfatyczny może prowadzić do deformacji danej części ciała, niszcząc naczynia limfatyczne i prowadząc do odczynowych zmian skórnych. Taki stan nazywa się słoniowacizną. 

Obrzęk limfatyczny najczęściej występuje asymetrycznie i dotyczy jednej kończyny. 

Obrzęk limfatyczny przyczyny

Obrzęk limfatyczny ze względu na przyczynę występowania można podzielić na:

• obrzęk pierwotny, 
• obrzęk wtórny. 

Obrzęk limfatyczny o charakterze pierwotnym jest związany z wadami w budowie układu limfatycznego pod postacią nieprawidłowego wykształcenia naczyń limfatycznych lub ich zamknięcia. 

Z kolei obrzęk wtórny jest objawem innych chorób i może wynikać z niedrożności lub uszkodzenia naczyń chłonnych wskutek wystąpienia tych schorzeń. Obrzęk wtórny może występować m.in. w przebiegu ostrego zapalenia naczyń, spowodowanego infekcjami bakteryjnymi lub filariozy (zakażenia pasożytami). Obrzęki limfatyczne mogą powstać wskutek leczenia radioterapeutycznego lub chirurgicznego nowotworów. U wielu kobiet po terapii usunięcia nowotworu sutka dochodzi do powstania obrzęku limfatycznego w obrębie ramienia. 

Zastoje limfatyczne mogą występować też u starszych osób, cierpiących z powodu niewydolności żylnej, jednak wtedy mówi się o obrzęku żylno-limfatycznym. Nie zawsze udaje się znaleźć przyczynę występowania obrzęków u pacjentów otyłych — wtedy mówi się o idiopatycznym obrzęku limfatycznym.

Do jakiego lekarza udać się z obrzękiem limfatycznym?

Pacjent z objawami obrzęku powinien udać się najpierw do lekarza rodzinnego, który po przeprowadzeniu odpowiedniego wywiadu pomoże dobrać dalszą, właściwą ścieżkę leczenia. Istotna jest wiedza dotycząca tego, czy obrzęk rozwinął się szybko, czy powoli i czy jest bolesny. Szybki rozwój obrzęku i pojawiający się ból może sugerować zakrzepicę żył głębokich.

Lekarz ocenia również, czy obrzęk współistnieje z objawami zapalenia skóry, a także może zapytać o to, czy doszło w ostatnim czasie do nadmiernej utraty masy ciała o niewyjaśnionej przyczynie, co może być związane z procesem nowotworowym. Ważne jest też ustalenie, czy obrzęk ma związek z fazami cyklu miesiączkowego u kobiet, a także czy obrzęk nasila się i ustępuje po nocnym odpoczynku.

Co na obrzęk limfatyczny nóg?

Najskuteczniejszą metodą wspomagającą zmniejszenie obrzęku limfatycznego jest fizjoterapia oraz leczenie kompresyjne (uciskowe) z zastosowaniem specjalistycznych skarpet i pończoch uciskowych. Fizjoterapia ułatwi przepływ limfy, redukując obrzęk. Aktywność fizyczna ma duże znaczenie, ponieważ praca mięśni w naturalny sposób poprawia przepływ chłonki. Jakie ćwiczenia najlepiej sprawdzają się na obrzęk limfatyczny nóg? Nie musi to być wyszukana aktywność fizyczna — doskonale sprawdzą się spacery, jazda na rowerze czy pływanie.

Wspomagająco można posłużyć się preparatami z apteki w postaci żeli, maści i tabletek, które zawierają substancje zmniejszające obrzęk limfatyczny. Leki na obrzęk limfatyczny nóg bez recepty mogą zawierać wyciągi z kasztanowca, arniki, chłodzący mentol, a także przeciwobrzękowa heparynę.

Dostępność leków w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl.

Bibliografia

1. Wiktor M., Daroszewski P., Chęciński P., Patologia obrzęku chłonnego, Chirurgia po Dyplomie 2013; 8 (1): 4-14
2. Kocińska K., Układ limfatyczny — czym jest chłonka (limfa) i obrzęk limfatyczny?, dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73423,uklad-limfatyczny-czym-jest-chlonka-limfa-i-obrzek-limfatyczny [dostęp. 9.02.2025] 

Autor