BACTRIM

Sulfamethoxazolum + Trimethoprimum

Bactrim Forte (800 mg + 160 mg) tabletki: 

1 tabletka zawiera: 800 mg sulfametoksazolu i 160 mg trimetoprimu

Skojarzenie sulfametoksazolu z trimetoprimem w stosunku masowym 5:1 znane jest jako ko-trimoksazol.

Bactrim Forte jest bezwzględnie przeciwwskazany: 

- u pacjentów z nadwrażliwością na dowolny ze składników produktu;

- u pacjentów z istotnym uszkodzeniem miąższu wątroby;

- u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek, kiedy nie można monitorować stężenia leku w osoczu krwi;

- w skojarzeniu z dofetylidem;

- u dzieci do 6. tygodnia życia.

W zalecanych dawkach Bactrim Forte jest z reguły dobrze tolerowany. Najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi są wysypki skórne i zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Poniżej zastosowano następujące kryteria określające częstość występowania:

bardzo często ≥1/10, często ≥1/100 i < 1/10, niezbyt często ≥1/1000 i < 1/100, rzadko ≥1/10 000 i < 1/1000, bardzo rzadko < 1/10 000.

Zakażenia i zarażenia pasożytnicze

Bardzo rzadko: zgłaszano przypadki zakażeń grzybiczych, takich jak kandydoza.

Zaburzenia krwi i układu chłonnego

Rzadko: większość obserwowanych zmian hematologicznych przebiegała łagodnie, bezobjawowo i ustępowała po odstawieniu leku. Najczęściej obserwowanymi zmianami były leukopenia, granulocytopenia i trombocytopenia.

Bardzo rzadko: agranulocytoza, niedokrwistość (megaloblastyczna, hemolityczna, autoimmunologiczna, aplastyczna), pancytopenia, methemoglobinemia.

Zaburzenia układu immunologicznego

Bardzo rzadko: reakcje nadwrażliwości. Podobnie jak w przypadku stosowania innych leków, u pacjentów nadwrażliwych na składniki produktu, mogą pojawić się reakcje alergiczne: np. gorączka, obrzęk naczynioruchowy, reakcje anafilaktoidalne oraz choroba posurowicza.

Opisywano występowanie nacieków płucnych podobnych do tych, które pojawiają się w przypadku eozynofilowego lub alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych. Objawiać się one mogą kaszlem, skróceniem oddechu (zadyszka). Jeśli podobne objawy wystąpią lub nieoczekiwanie nastąpi ich nasilenie, należy ponownie ocenić stan pacjenta i rozważyć przerwanie leczenia produktem Bactrim Forte.

Dodatkowo zgłaszano przypadki guzkowego zapalenia tętnic oraz alergicznego zapalenia mięśnia sercowego.

Zaburzenia metabolizmu i odżywiania

Bardzo rzadko: duże dawki trimetoprimu, jakie stosuje się w leczeniu zapalenia płuc wywoływanego przez Pneumocystis carinii , indukują u znacznej liczby pacjentów postępujące zwiększenie stężenia potasu w surowicy, ustępujące po przerwaniu leczenia. Trimetoprim, nawet po zastosowaniu w standardowych dawkach, może spowodować hiperkaliemię u pacjentów z zaburzeniami metabolizmu potasu, z niewydolnością nerek lub przyjmujących produkty lecznicze zwiększające stężenie potasu. Uzasadnione jest więc dokładne kontrolowanie stężenia potasu we krwi.

Notowano przypadki hiponatremii. Notowano przypadki hipoglikemii u osób niechorujących na cukrzycę leczonych ko-trimoksazolem, występującej zwykle po kilku dniach leczenia. Na szczególne ryzyko narażeni są pacjenci z zaburzoną czynnością nerek, chorobami wątroby, niedożywieni lub otrzymujący duże dawki ko-trimoksazolu.

Zaburzenia psychiczne

Bardzo rzadko: pojedyncze przypadki wystąpienia omamów.

Zaburzenia układu nerwowego

Bardzo rzadko: neuropatie (w tym neuropatia obwodowa i parestezje). Zgłaszano przypadki aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub objawów rzekomooponowych, ataksji, drgawek, szumów usznych i zawrotów głowy.

Zaburzenia oka

Bardzo rzadko: zapalenie błony naczyniowej oka.

Zaburzenia żołądka i jelit

Często: nudności (z wymiotami lub bez).

Rzadko:  zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie języka, biegunka.

Bardzo rzadko: rzekomobłoniaste zapalenie jelit i okrężnicy.

Donoszono o przypadkach ostrego zapalenia trzustki. Niektóre z nich występowały u pacjentów z ciężkimi chorobami, w tym u chorych na AIDS.

Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych

Bardzo rzadko: zapalenie wątroby, podwyższenie aktywności aminotransferaz i stężenia bilirubiny,cholestaza, martwica wątroby oraz pojedyncze przypadki zespołu zanikania przewodów żółciowych. 

Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej

Często: reakcje skórne, wykazujące na ogół niewielkie nasilenie i szybko ustępujące po odstawieniu leku.

Bardzo rzadko: nadwrażliwość na światło (podobnie jak w przypadku innych leków zawierających sulfonamidy), rumień wielopostaciowy, ciężkie skórne działania niepożądane (z ang. SCARs): zespół Stevensa-Johnsona (SJS) i martwica toksyczno rozpływna naskórka (zespół Lyell’a, z ang. TEN), wysypka polekowa, której towarzyszy zwiększenie liczby granulocytów kwasochłonnych we krwi oraz objawy ogólnoustrojowe (z ang . DRESS), plamica i choroba Schönleina–Henocha.

Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej

Bardzo rzadko: bóle stawów i bóle mięśni, pojedyncze przypadki rabdomiolizy.

Zaburzenia nerek i dróg moczowych

Bardzo rzadko: zaburzenie czynności nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek, zwiększone stężenie azotu mocznikowego krwi (BUN), zwiększone stężenie kreatyniny w surowicy i krystaluria.

Sulfonamidy, w tym Bactrim Forte, mogą powodować zwiększoną diurezę, szczególnie u pacjentów z obrzękiem pochodzenia sercowego.

Bezpieczeństwo stosowania u pacjentów zakażonych wirusem HIV

Rodzaje zdarzeń niepożądanych w tej grupie pacjentów są podobne do występujących w ogólnej populacji pacjentów leczonych produktem leczniczym Bactrim Forte. Niektóre zdarzenia niepożądane mogą występować jednak częściej i mieć inny obraz kliniczny. Różnice te dotyczą następujących układów i narządów:

Zaburzenia krwi i układu chłonnego:

Bardzo często: leukopenia, granulocytopenia i trombocytopenia.

Zaburzenia metabolizmu i odżywiania

Bardzo często: hiperkaliemia.

Niezbyt często: hiponatremia, hipoglikemia.

Zaburzenia żołądka i jelit

Bardzo często: jadłowstręt, nudności z wymiotami lub bez, biegunka.

Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych

Częstość nieznana: zwiększenie aktywności aminotransferaz. 

Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej

Bardzo często: wysypka plamisto-grudkowa, zwykle ze świądem.

Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania

Bardzo często: gorączka, zwykle z pojawieniem się wysypki plamisto-grudkowej.

Uwaga: Jeśli w celu uzyskania zalecanej dawki konieczne jest jednorazowe podanie połowy tabletki produktu Bactrim Forte lub jeszcze mniejszej dawki, zwłaszcza u dzieci, można zastosować produkt Bactrim (400 mg + 80 mg) tabletki lub Bactrim (200 mg + 40 mg)/5 ml syrop.

Dorośli i dzieci powyżej 12 lat z prawidłową czynnością nerek

1 tabletka produktu Bactrim Forte podawana co 12 godzin.

W przypadku ciężkich zakażeń dawkę tę można zwiększyć do 1,5 tabletki produktu Bactrim Forte podawane co 12 godzin.

Dawka minimalna w przypadku długotrwałego leczenia (powyżej 14 dni) to ½ tabletki Bactrim Forte podawane co 12 godzin.

W przypadku ostrych zakażeń Bactrim Forte należy podawać przez co najmniej 5 dni lub do momentu, gdy u pacjenta przez co najmniej 2 dni nie będą już występowały objawy zakażenia. Jeśli po 7-dniowym leczeniu nie nastąpi kliniczna poprawa, należy ponownie ocenić stan pacjenta.

Leczenie wrzodu miękkiego

1 tabletka produktu Bactrim Forte podawana dwa razy na dobę. Jeśli po 7 dniach nie będzie widocznych oznak poprawy, należy rozważyć podawanie leku przez kolejne 7 dni. Jednak należy zdawać sobie sprawę, iż brak reakcji na leczenie może oznaczać, że choroba jest wywołana przez szczepy oporne.

Leczenie dawką pojedynczą w niepowikłanym, ostrym zapaleniu dróg moczowych u kobiet

2 do 3 tabletek produktu Bactrim Forte stosowanych jednorazowo, przyjmowanych w miarę możliwości wieczorem po kolacji lub przed snem.

Dawkowanie u osób poddawanych hemodializom

Po podaniu zwykłych dawek nasycających, należy podawać co 24-48 godzin połowę lub jedną trzecią dawki początkowej jako dawki podtrzymujące.

Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii

W leczeniu należy stosować dawkę nie wyższą niż 100 mg/kg mc./dobę sulfametoksazolu i 20 mg/kg mc./dobę trimetoprimu w równych dawkach podzielonych podawanych co 6 godzin, przez 14 dni.

Tabela 1. Maksymalne dawki produktu Bactrim Forte w zależności od masy ciała pacjentów z zapaleniem płuc wywołanym przez Pneumocystis carinii.

* W celu uzyskania odpowiedniej maksymalnej dawki można zastosować produkt Bactrim (400 mg + 80 mg) tabletki lub Bactrim (200 mg + 40 mg)/5 ml syrop.

W profilaktyce zapalenia płuc wywołanego przez Pneumocystis carinii zalecana dawka u młodzieży i dorosłych to 1 tabletka produktu Bactrim Forte raz na dobę. Wyniki badania przeprowadzonego u pacjentów zakażonych wirusem HIV wskazują również na skuteczność zastosowania ½ tabletki produktu Bactrim Forte raz na dobę. Nie określono optymalnej dawki profilaktycznej produktu.

Do stosowania u dzieci przeznaczony jest produkt Bactrim w postaci tabletek lub syropu. Szczegółowe dawkowanie – patrz Charakterystyka Produktu Leczniczego Bactrim (400 mg + 80 mg) tabletki lub Bactrim (200 mg + 40 mg)/5 ml syrop.

Dawkowanie u osób z niewydolnością nerek

Zalecany schemat dawkowania u pacjentów z niewydolnością nerek:

Klirens kreatyniny > 30 ml/min: standardowe dawkowanie.

Klirens kreatyniny 15 – 30 ml/min: połowa standardowej dawki.

Klirens kreatyniny < 15 ml/min: nie zaleca się stosowania produktu Bactrim Forte.

Dawkowanie u osób w podeszłym wieku

U pacjentów w podeszłym wieku z prawidłową czynnością nerek należy stosować takie dawki, jak zalecane u dorosłych.

Sposób podawania

Podanie doustne. Najkorzystniej jest przyjmować produkt po posiłku z odpowiednią ilością płynów.

W razie pojawienia się wysypki skórnej lub innych ciężkich działań niepożądanych, należy natychmiast przerwać stosowanie leku.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania produktu Bactrim Forte u pacjentów z ciężką alergią lub astmą oskrzelową w wywiadzie.

Istnieje podwyższone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych o dużym nasileniu:

- u osób w podeszłym wieku,

- w przypadku występowania chorób współistniejących np.: zaburzenia czynności nerek i (lub) wątroby,

- w przypadku równoczesnego przyjmowania innych leków (ryzyko może zależeć od dawki i czasu trwania leczenia).

Rzadko opisywano zakończone śmiercią przypadki związane z wystąpieniem działań niepożądanych, takich jak: nieprawidłowości w składzie krwi, ciężka postać wysiękowa rumienia wielopostaciowego (zespół Stevensa–Johnsona), martwica toksyczno-rozpływna naskórka (zespół Lyell’a), wysypka polekowa, której towarzyszy zwiększenie liczby granulocytów kwasochłonnych we krwi oraz objawy ogólnoustrojowe (z ang. DRESS) i piorunująca martwica wątroby.

- Podczas stosowania produktu Bactrim zgłaszano zagrażające życiu reakcje skórne: zespół Stevensa-Johnsona (SJS) i martwicę toksyczno rozpływną naskórka (TEN).

- Pacjenci powinni zostać poinformowani o objawach przedmiotowych i podmiotowych oraz być uważnie kontrolowani w kierunku reakcji skórnych. Największe ryzyko wystąpienia zespołu Stevensa-Johnsona lub martwicy toksyczno rozpływnej naskórka występuje w ciągu pierwszych tygodni leczenia. 

- Jeśli wystąpią objawy lub oznaki zespołu Stevensa-Johnsona lub martwicy toksyczno rozpływnej naskórka (np. postępująca wysypka skórna często z pęcherzami lub zmiany na błonach śluzowych) należy przerwać leczenie produktem Bactrim.

- Najlepsze rezultaty w przypadku wystąpienia zespołu Stevensa-Johnsona i martwicy toksyczno rozpływnej naskórka przynosi wczesne rozpoznanie i natychmiastowe przerwanie stosowania podejrzanego produktu. Szybkie przerwanie stosowania produktu związane jest z lepszym rokowaniem.

- Jeśli u pacjenta podczas stosowania produktu Bactrim wystąpił zespół Stevensa-Johnsona lub martwica toksyczno rozpływna naskórka, to Bactrim nie może być ponownie zastosowany u tego pacjenta.

W celu zminimalizowania ryzyka reakcji niepożądanych, leczenie produktem Bactrim Forte powinno trwać jak najkrócej, szczególnie w przypadku osób w podeszłym wieku.

W przypadku niewydolności nerek dawkę należy odpowiednio dostosować.

Należy wykonywać regularne badania krwi u pacjentów poddawanych przedłużonemu leczeniu produktem Bactrim Forte. W przypadku znaczącego zmniejszenia się wartości któregokolwiek z elementów krwi, należy przerwać podawanie produktu Bactrim Forte. 

Poza wyjątkowymi sytuacjami, nie zaleca się stosowania produktu Bactrim Forte u pacjentów z poważnymi zaburzeniami hematologicznymi.

Odnotowano przypadki pancytopenii u pacjentów, którzy przyjmowali ko-trimoksazol.

Hematologiczne objawy niepożądane związane z niedoborem kwasu foliowego mogą wystąpić u osób w podeszłym wieku, u pacjentów z wcześniej istniejącym niedoborem kwasu foliowego lub u pacjentów z niewydolnością nerek. Objawy te ustępują po podaniu kwasu folinowego.

Podczas długotrwałego leczenia produktem Bactrim Forte (szczególnie u pacjentów z niewydolnością nerek) należy regularnie wykonywać badania moczu oraz czynności nerek. Podczas leczenia należy zapewnić odpowiednią podaż płynów oraz diurezę, aby zapobiec krystalurii.

W związku z możliwością wystąpienia hemolizy, nie należy stosować produktu Bactrim Forte u pacjentów z niedoborem G6PD, z wyjątkiem absolutnej konieczności. W takim wypadku należy podawać wyłącznie minimalne dawki leku.

Stwierdzono, że trimetoprim zaburza metabolizm fenyloalaniny. Nie ma to istotnego znaczenia u chorych na fenyloketonurię stosujących odpowiednią dietę.

Podobnie jak w przypadku innych leków zawierających sulfonamidy zaleca się ostrożność podczas leczenia pacjentów z porfirią i zaburzeniami czynności tarczycy. 

Pacjenci należący do grupy „osób wolno acetylujących” mogą mieć większą skłonność do indywidualnej nadwrażliwości na sulfonamidy (zjawisko idiosynkrazji).

W razie pojawienia się wysypki skórnej lub innych ciężkich działań niepożądanych, należy natychmiast przerwać stosowanie leku.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania produktu Bactrim Forte u pacjentów z ciężką alergią lub astmą oskrzelową w wywiadzie.

Istnieje podwyższone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych o dużym nasileniu:

- u osób w podeszłym wieku,

- w przypadku występowania chorób współistniejących np.: zaburzenia czynności nerek i (lub) wątroby,

- w przypadku równoczesnego przyjmowania innych leków (ryzyko może zależeć od dawki i czasu trwania leczenia).

Rzadko opisywano zakończone śmiercią przypadki związane z wystąpieniem działań niepożądanych, takich jak: nieprawidłowości w składzie krwi, ciężka postać wysiękowa rumienia wielopostaciowego (zespół Stevensa–Johnsona), martwica toksyczno-rozpływna naskórka (zespół Lyell’a), wysypka polekowa, której towarzyszy zwiększenie liczby granulocytów kwasochłonnych we krwi oraz objawy ogólnoustrojowe (z ang. DRESS) i piorunująca martwica wątroby.

- Podczas stosowania produktu Bactrim zgłaszano zagrażające życiu reakcje skórne: zespół Stevensa-Johnsona (SJS) i martwicę toksyczno rozpływną naskórka (TEN).

- Pacjenci powinni zostać poinformowani o objawach przedmiotowych i podmiotowych oraz być uważnie kontrolowani w kierunku reakcji skórnych. Największe ryzyko wystąpienia zespołu Stevensa-Johnsona lub martwicy toksyczno rozpływnej naskórka występuje w ciągu pierwszych tygodni leczenia. 

- Jeśli wystąpią objawy lub oznaki zespołu Stevensa-Johnsona lub martwicy toksyczno rozpływnej naskórka (np. postępująca wysypka skórna często z pęcherzami lub zmiany na błonach śluzowych) należy przerwać leczenie produktem Bactrim.

- Najlepsze rezultaty w przypadku wystąpienia zespołu Stevensa-Johnsona i martwicy toksyczno rozpływnej naskórka przynosi wczesne rozpoznanie i natychmiastowe przerwanie stosowania podejrzanego produktu. Szybkie przerwanie stosowania produktu związane jest z lepszym rokowaniem.

- Jeśli u pacjenta podczas stosowania produktu Bactrim wystąpił zespół Stevensa-Johnsona lub martwica toksyczno rozpływna naskórka, to Bactrim nie może być ponownie zastosowany u tego pacjenta.

W celu zminimalizowania ryzyka reakcji niepożądanych, leczenie produktem Bactrim Forte powinno trwać jak najkrócej, szczególnie w przypadku osób w podeszłym wieku.

W przypadku niewydolności nerek dawkę należy odpowiednio dostosować.

Należy wykonywać regularne badania krwi u pacjentów poddawanych przedłużonemu leczeniu produktem Bactrim Forte. W przypadku znaczącego zmniejszenia się wartości któregokolwiek z elementów krwi, należy przerwać podawanie produktu Bactrim Forte. 

Poza wyjątkowymi sytuacjami, nie zaleca się stosowania produktu Bactrim Forte u pacjentów z poważnymi zaburzeniami hematologicznymi.

Odnotowano przypadki pancytopenii u pacjentów, którzy przyjmowali ko-trimoksazol.

Hematologiczne objawy niepożądane związane z niedoborem kwasu foliowego mogą wystąpić u osób w podeszłym wieku, u pacjentów z wcześniej istniejącym niedoborem kwasu foliowego lub u pacjentów z niewydolnością nerek. Objawy te ustępują po podaniu kwasu folinowego.

Podczas długotrwałego leczenia produktem Bactrim Forte (szczególnie u pacjentów z niewydolnością nerek) należy regularnie wykonywać badania moczu oraz czynności nerek. Podczas leczenia należy zapewnić odpowiednią podaż płynów oraz diurezę, aby zapobiec krystalurii.

W związku z możliwością wystąpienia hemolizy, nie należy stosować produktu Bactrim Forte u pacjentów z niedoborem G6PD, z wyjątkiem absolutnej konieczności. W takim wypadku należy podawać wyłącznie minimalne dawki leku.

Stwierdzono, że trimetoprim zaburza metabolizm fenyloalaniny. Nie ma to istotnego znaczenia u chorych na fenyloketonurię stosujących odpowiednią dietę.

Podobnie jak w przypadku innych leków zawierających sulfonamidy zaleca się ostrożność podczas leczenia pacjentów z porfirią i zaburzeniami czynności tarczycy. 

Pacjenci należący do grupy „osób wolno acetylujących” mogą mieć większą skłonność do indywidualnej nadwrażliwości na sulfonamidy (zjawisko idiosynkrazji).