Niedokrwistość

Niedokrwistością, lub inaczej, anemią określa się zmniejszoną ilość hemoglobiny i/lub krwinek czerwonych we krwi, która nie wystarcza do utlenowania tkanek. Stan ten powoduje zespół objawów, który jest często mylony ze zmęczeniem, spadkiem odporności, czy samopoczucia pod wpływem stresu. Bagatelizowanie symptomów anemii jest niebezpieczne dla zdrowia i warto udać się do lekarza, jeśli je u siebie zauważysz.

Co to jest niedokrwistość?

Niedokrwistością nazywamy stan, w którym dochodzi do spadku ilości hemoglobiny lub stosunku objętościowego krwinek czerwonych do pełnej krwi (tzw. hematokrytu) poniżej wartości przyjętych za prawidłowe. Niedokrwistość nie jest chorobą samą w sobie, ale objawem wynikającym z niedoborów, przewlekłych schorzeń lub defektów genetycznych.

Rodzaje niedokrwistości

Istnieje kilka podziałów niedokrwistości, które funkcjonują w środowisku medycznym – ze względu na etiologię, patogenezę, czy morfologię krwinek.

Podział ze względu na etiopatogenezę

Jednym z najbardziej ogólnych jest podział na 3 główne grupy niedokrwistości różniące się przyczyną jej powstawania:

• Anemia z powodu upośledzonego wytwarzania erytrocytów:

  Jest to szeroka grupa, do której zalicza się najczęściej spotykane niedokrwistości niedoborowe (niedobór żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12), a także te powstałe wskutek nowotworów (białaczka, szpiczak), wad genetycznych, czy chorób przewlekłych.

• Anemia z powodu skróconego czasu życia erytrocytów:

  Wskutek wad genetycznych, nadmiernej aktywności śledziony czy przebytych zakażeń dochodzi do przedwczesnego rozpadu erytrocytów.

• Anemia z powodu utraty krwi:

  Wynika bezpośrednio z dużej i nagłej utraty krwi w czasie urazu, z przewodu pokarmowego czy dróg rodnych kobiet.

Podział ze względu na morfologię krwinek

Powyższy podział pozwala zrozumieć przyczynę anemii, jednak o wiele bardziej praktyczne zastosowanie ma podział ze względu na wielkość krwinek czerwonych, wyróżniamy anemię:

• mikrocytarną – erytrocyty w tej postaci choroby są zmniejszone, co najczęściej jest związane z zaburzoną syntezą hemoglobiny wskutek niedoboru żelaza lub problemami z jego przyswajaniem lub metabolizmem;
• normocytarną – brak zmian w wielkości erytrocytów, a anemia może być spowodowana chorobami nerek, wątroby, tarczycy, niedożywieniem lub procesem patologicznym szpiku kostnego;
• makrocytarną – charakteryzuje się zwiększonymi erytrocytami w obrazie krwi, najczęściej powstaje w wyniku niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego.

Podział ze względu na nasilenie niedokrwistości

Do oceny stanu nasilenia niedokrwistości służy podział opierający się na stężeniu hemoglobiny we krwi.

Na tej podstawie można wyróżnić anemię:

• łagodną – od 10 do 12 g/dl u kobiet, a do 13,5 g/dl u mężczyzn;
• umiarkowaną – od 8 do 9,9 g/dl;
• ciężką – od 6,5 do 7,9 g/dl;
• zagrażającą życiu – poniżej 6,5 g/dl.

Jakie objawy powoduje niedokrwistość?

Niezależnie od rodzaju niedokrwistość można zaobserwować podobne jej objawy. Powstają one wskutek obniżenia utlenowania narządów i tkanek. Do najczęstszych należą:

• osłabienie, przewlekłe zmęczenie,
• szybsze męczenie się, zmniejszona wytrzymałość podczas wysiłku,
• skłonność do omdleń,
• obniżenie koncentracji,
• bóle i zawroty głowy,
• bladość skóry i błon śluzowych,
• tachykardia i duszność (w ciężkiej postaci).

Diagnostyka niedokrwistości

Objawy, jakie daje anemia, są mało charakterystyczne i często lekceważone. Przedłużającego się stanu złego samopoczucia, który nie poprawia się po odpoczynku nie należy ignorować. Jeśli zauważymy u siebie niepokojące objawy warto skonsultować się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania laboratoryjne.

Pierwszym krokiem w diagnozie niedokrwistości jest wykonanie morfologii krwi i określenie takich wskaźników jak: RBC – liczba krwinek czerwonych, MCV – średnia objętość erytrocytów, Ht – hematokryt, MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie, MCH – średnia masa hemoglobiny w erytrocycie.

Z racji tego, że najczęstszą przyczyną anemii są niedobory żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12 wykonuje się oznaczenie tych składników we krwi. Jeżeli w badaniu wykryto nieprawidłowości, warto w dalszych etapach diagnostyki zbadać poziom transferyny, czyli białka transportującego żelazo we krwi i stopień jej wysycenia żelazem (TIBC -–całkowita zdolność wiązania żelaza; UIBC – utajona zdolność wiązania żelaza). W celu oceny ilości zmagazynowanego żelaza wykonuje się pomiar stężenia ferrytyny – białka wiążącego żelazo w komórkach.

Jeśli w morfologii stwierdzono odchylenia od normy także dla innych krwinek (białych, płytek krwi), zwykle konieczne jest wykonanie biopsji szpiku kostnego. W rzadkich przypadkach podejrzenia niedokrwistości na tle wrodzonych zaburzeń wytwarzania krwinek czerwonych wymagane są specjalistyczne badania biochemiczne.

Leczenie niedokrwistości

Dokładne poznanie przyczyny niedokrwistości jest niezbędne do wprowadzenia odpowiedniej terapii. Leczenie jest bardzo zróżnicowane i zależne od stopnia nasilenia anemii. Ważne jest także leczenie chorób narządowych (np. nerek, wątroby) i chorób przewlekłych (np. nowotworów), jeśli są one jedną z przyczyn powstania niedokrwistości.

Niedokrwistości z niedoboru żelaza

Anemię spowodowaną niedoborem żelaza leczy się przez jego uzupełnienie w organizmie. Oprócz tego niezwykle ważne jest określenie przyczyny “ucieczki” żelaza i jej wyeliminowanie. Chorym bez zaburzeń wchłaniania lekarz zaleca stosowanie doustnych preparatów z żelazem w dawkach 150-200 mg na dobę. Powyższe leki są dostępne wyłącznie z przepisu lekarza, natomiast bez recepty można nabyć lek Ascofer z glukonianem żelaza oraz wiele suplementów diety . W przypadku problemów z przyswajaniem żelaza podawanego doustnie jedynym wyborem jest podanie domięśniowe lub dożylne. Takie leczenie przeprowadzane jest wyłącznie w warunkach szpitalnych.

Podczas terapii doustnej żelazem znaczenie ma nie tylko dobór odpowiedniego preparatu i dawki, ale także sposób jego przyjmowania. Przyswajanie żelaza znacząco poprawia witamina C oraz kwas mlekowy, zawarty np. w kiszonkach, dlatego warto zadbać o ich odpowiednie ilości w diecie. Z kolei teina (zawarta w herbacie i kawie), jajka, nabiał, kwas szczawiowy w niektórych warzywach czy preparaty wapnia i magnezu ograniczają wchłanianie żelaza z jelit. Najlepiej zachować kilkugodzinny odstęp między preparatem z żelazem a tymi składnikami diety. Zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza jest szkodliwy, dlatego nie należy stosować suplementów z żelazem bez konsultacji z lekarzem i wykonania badań krwi.

Dostępność wszystkich wymienionych preparatów w aptekach w Twojej okolicy sprawdzisz bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego i/lub witaminy B12

Na obniżony poziom kwasu foliowego we krwi narażone są osoby z zaburzeniami wchłaniania, np. chorujące na mukowiscydozę czy celiakię, stosujące niektóre leki (np. cytostatyki, leki przeciwdrgawkowe), ze stwierdzonymi nowotworami, a także kobiety w ciąży i karmiące piersią. Spadek ilości witaminy B12 jest częsty na przykład u diabetyków zażywających metforminę, wegan i wegetarian, osób nadużywających alkoholu oraz z zaburzeniami jej wchłaniania.

Leczenie polega na zwiększeniu podaży kwasu foliowego i witaminy B12 w diecie i/lub ich suplementacji. W przypadku dużych niedoborów kwasu foliowego lekarz może przepisać jeden z preparatów kwasu foliowego w tabletkach: Acidum folicum Hasco lub Acidum folicum Richter w dawkach 5 mg lub 15 mg. Z preparatów bez recepty można wymienić np. Folik, Folian czy Folactivin, w których maksymalna dawka to 0,4 mg. Istnieje także ogromna ilość suplementów zawierających kwas foliowy w połączeniu z innymi składnikami, np. żelazem lub witaminami, np. B12 Forte Bio-complex, DiaB12. Zastrzyki z witaminą B12 (Vitaminum B12 WZF) podawane są osobom z problemami z przyswajaniem tej witaminy po doustnym podaniu.

Leczenie innych rodzajów niedokrwistości

Niedokrwistości z powodu przewlekłych chorób nerek oraz nowotworów są spowodowane zaburzeniami w wytwarzaniu krwinek czerwonych.

W pierwszym przypadku dochodzi do niedoboru erytropoetyny produkowanej przez nerki, która jest hormonem niezbędnym do wytwarzania erytrocytów. W drugim wyniszczenie szpiku kostnego wskutek podawania chemioterapii powoduje zahamowanie produkowania między innymi erytrocytów.

Leczenie niedokrwistości prowadzi się równocześnie z leczeniem niewydolności nerek lub terapią przeciwnowotworową. Przykładowymi lekami, które są wówczas stosowane, mogą być Aranesp lub Binocrit. Oba leki zawierają substancje, które naśladują działanie erytropoetyny, podawane są podskórnie pod kontrolą lekarza lub pielęgniarki.