Pozostałe witaminy

Pozostałe Witaminy

Co to są witaminy?

Witaminy to grupa organicznych związków chemicznych o zróżnicowanej budowie, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Mogą być pozyskiwanie syntetycznie lub mieć pochodzenie naturalne.
W przypadku większości witamin, organizm ludzki nie ma zdolności ich syntetyzowania. W związku z tym konieczne jest dostarczanie witamin w odpowiednio zróżnicowanej i urozmaiconej diecie, najczęściej pod postacią prowitamin. Brak danej witaminy w organizmie określa się mianem awitaminozy, niedobór to hipowitaminoza, a nadmiar – hiperwitaminoza.

Podział witamin

Witaminy ze względu na kryterium rozpuszczalności dzieli się na rozpuszczalne w wodzie (B, C, PP i kwas foliowy) oraz tłuszczach (A, D, E i K). 

Witaminy pełnią w organizmie bardzo wiele istotnych funkcji – te rozpuszczalne w tłuszczach mogą być magazynowane w organizmie (głównie w wątrobie i tkance tłuszczowej), a ich rolą jest m.in. uczestnictwo w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej, regulacja procesów krzepnięcia krwi oraz spełnianie funkcji antyoksydacyjnej.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie są magazynowane w organizmie, ich nadmiar jest usuwany z moczem, pełnią m.in. funkcję koenzymów i kofaktorów różnych układów enzymatycznych i uczestniczą w metabolizmie cukrów, tłuszczów, białek oraz w gospodarce mineralnej organizmu.

Drugi i mniej popularny podział klasyfikuje witaminy na te, będące związkami azotowymi – wszystkie witaminy z grupy B, oraz witaminy nie zawierające azotu – A, D, E, K i C. Są wśród nich zarówno kwasy jak i alkohole, różnicuje je również masa cząsteczkowa. Ze względu na charakter aktywacji substancji w organizmie, wyodrębnia się również prowitaminy, które stają się czynne biologicznie dopiero po przejściu konkretnych przemian w organizmie.

Kiedy należy suplementować witaminy? Czy suplementacja może być niebezpieczna?

Szczególnie łatwo jest przedawkować witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (witamina A, D, E i K), ponieważ nadmiar gromadzi się tkance tłuszczowej i wątrobie. Spożywając tę grupę witamin, musimy również spożywać tłuszcz, ponieważ ich przyswajalność jest uzależniona od wchłaniania tłuszczu. W ostatnich latach, ważnym stało się oznaczanie w laboratorium poziomów wyjściowych oraz monitorowanie stężenia przyjmowanych witamin w celu wykluczenia ich przedawkowania (zwłaszcza wit. A, D, E i K), bądź niedoboru.

Jaką rolę pełnią witaminy rozpuszczalne w tłuszczach?

Witamina A wykazuje działanie antyoksydacyjne, wpływa na prawidłowy stan skóry oraz odgrywa znaczącą rolę w procesie widzenia. Reguluje pracę gruczołów łojowych oraz leczy schorzenia skórne (trądzik, łuszczycę). Skutkiem niedoboru tej witaminy jest tzw. kurza ślepota (niemożność widzenia po zmroku), łamliwość paznokci i włosów, wysypki skórne. W wyniku nadmiernego spożywania tej witaminy mogą wystąpić zatrucia przewlekłe, które objawiają się drażliwością, zmniejszonym apetytem i świądem skóry. Dłuższe utrzymywanie się nadmiaru witaminy A skutkuje zmęczeniem, wypadaniem włosów, zaburzeniem pracy wątroby i śledziony, bólami stawowymi i kostnymi, odwapnieniem kości.

Witamina D wykazuje wielokierunkowe działanie w organizmie. Odgrywa istotną rolę w chorobach szkieletowych, w zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego, chorobom autoimmunologicznym, nowotworom, a także niektórym chorobom psychicznym. Reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz cykl odnowy biologicznej naskórka. W wyniku niedoboru tej witaminy u dzieci może wystąpić krzywica, zaś u dorosłych – osteomalacja lub osteoporoza. Ponadto niedostateczna ilość witaminy D zwiększa ryzyko rozwoju otyłości, cukrzycy, choroby Hashimoto oraz przyspiesza procesy starzenia. Właściwa suplementacja oraz rozsądne zażywanie kąpieli słonecznych zapobiegają występowaniu niedoborów tej witaminy w większości populacji. Hiperwitaminoza D powstaje głównie z powodu nadmiernego stosowania preparatów farmaceutycznych zawierających witaminę D i jest szkodliwa dla zdrowia. Objawia się wzrostem mobilizacji wapnia i fosforu z kości, ich zwiększoną utratą w moczu, utratą łaknienia, zaburzeniami rytmu serca oraz wapnieniem tkanek miękkich.

Witamina E jest silnym antyoksydantem. Bierze udział w transporcie składników odżywczych do komórek organizmu, wzmacnia ścianę naczyń krwionośnych, a także chroni krwinki czerwone przed przedwczesnym rozpadem. Wykorzystywana jest w leczeniu zaburzeń mięśniowych, chorób sercowo-naczyniowych, trądziku pospolitego i egzemy. Wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Skutkiem niedoboru tej witaminy w organizmie jest: osłabienie mięśni szkieletowych, wczesne starzenie się skóry, niedokrwistość u niemowląt i dzieci, pogorszenie wzroku.

Witamina K jest ważnym czynnikiem biorącym udział w kaskadzie krzepnięcia krwi – uszczelnia naczynia krwionośne. Witamina ta wykazuje również działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze, a także przeciwzapalne i przeciwbólowe. Objawami niedoboru witaminy K są przede wszystkim zaburzenia krzepliwości, a tym samym wydłużony czas gojenia się ran, krwotoki, zaburzenia pracy jelit, łatwe powstawanie sińców, obfite miesiączki, krwawienie z błon śluzowych, krwiomocz.