Antybiotyki i leki przeciwwirusowe stosowane miejscowo

Antybiotyki i leki przeciwwirusowe stosowane miejscowo

W jakim celu stosuje się środki przeciwbakteryjne w dermatologii?

Choroby bakteryjne skóry (infekcje pierwotne i wtórne) to częsty problem w codziennej praktyce dermatologicznej. W leczeniu chorób bakteryjnych skóry stosuje się antybiotyki ogólnoustrojowe lub miejscowe, zależnie od rozległości procesu chorobowego.

Preparaty antybakteryjne do stosowania miejscowego mogą być używane do zapobiegania infekcjom w ranach niezakażonych, we wczesnej fazie leczenia zainfekowanych stanów zapalnych skóry, do zmniejszania kolonizacji jam nosa przez gronkowce oraz w leczeniu trądziku pospolitego. Skuteczność antybiotyków w powyższych zastosowaniach zewnętrznych jest zróżnicowana. Wyboru konkretnego antybiotyku dokonuje się na podstawie diagnozy oraz, w razie potrzeby, wyników badań wrażliwości uzyskanych z hodowli in vitro z pobranego materiału.

W skład niektórych środków stosowanych zewnętrznie w zakażeniach skóry wchodzą, oprócz antybiotyków, również glikokortykosteroidy.  Tego typu preparaty złożone sprawdzają się w leczeniu pieluszkowego zapalenia skóry, zapalenia ucha zewnętrznego i egzemy liszajowatej.

Czy postać leku stosowanego zewnętrznie ma znaczenie?

Preparaty lecznicze przeznaczone do stosowania zewnętrznego składają się ze substancji czynnych zamkniętych w nośniku umożliwiającym aplikację naskórną. Istotnymi kryteriami doboru podłoża (nośnika) są: rozpuszczalność substancji czynnej w nośniku, tempo uwalniania substancji czynnej z nośnika, zdolność nośnika do nawilżenia warstwy rogowej naskórka i tym samym zwiększenia stopnia przenikania, stabilność środka leczniczego w nośniku oraz interakcje pomiędzy nośnikiem, warstwą rogową naskórka i substancją czynną leku. Odpowiednie podłoże maksymalizuje zdolność leku do przenikania przez zewnętrzne warstwy skóry. Dodatkowo dzięki swoim właściwościom fizycznym (działanie nawilżające, natłuszczające lub wysuszające) podłoża mogą same w sobie mieć istotne działanie terapeutyczne. W zależności od rodzaju podłoża dermatologiczne postacie leków można podzielić na: nalewki, opatrunki mokre, lotiony, żele, aerozole, pudry, pasty, kremy, pianki i maści.

Jakie cechy powinien mieć skuteczny antybiotyk stosowany miejscowo?

Wśród cech „idealnego” antybiotyku można wymienić:

• selektywny wpływ na określone patogeny powodujące zmiany skórne, co minimalizuje rozwój odporności krzyżowej na inne organizmy;
• brak reakcji alergicznych na substancję czynną i składniki podłoża;
• wysokie stężenie w miejscu podania;

Przykłady antybiotyków stosowanych miejscowo

1. Mupirocyna –antybiotyk pierwszego rzutu w leczeniu liszajca zakaźnego z uwagi na wysoką skuteczność i dobrą tolerancję. Mupirocyna jest skuteczna w leczeniu zmian wywołanych przez Staphylococcus aureus. Antybiotyk ten wykazuje wysoką aktywność przeciw głównym patogenom skóry, mając jednocześnie niewielki wpływ na naturalny mikrobiom skóry.
2. Kwas fusydynowy –  selektywny antybiotyk wytwarzanym przez szczep grzyba Fusidium coccineum, dostępnym w postaci maści i kremu do stosowania miejscowego. Charakteryzuje się silnym działaniem i wąskim spektrum aktywności przeciwbakteryjnej. Jest zalecany w leczeniu miejscowym bakteryjnych zakażeń́ skóry wywołanych przez bakterie wrażliwe na kwas fusydynowy, takich jak: liszajec, czyraczność, zapalenie gruczołów potowych, zapalenie mieszków włosowych, zanokcica i trądzik pospolity.
3. Chloramfenikol – stosowany w dermatologii  jako 1 lub 2% maść, zalecana jako miejscowe leczenie ropnych chorób skóry, wywołanych drobnoustrojami opornymi na leczenie innymi antybiotykami. Chloramfenikol jest antybiotykiem o szerokim zakresie działania bakteriostatycznego na bakterie Gram-ujemne i Gram-dodatnie, krętki i riketsje. Nie należy stosować́ produktu u noworodków, dzieci i młodzieży w wieku do 18 lat.
4. Neomycyna – antybiotyk stosowany najczęściej w postaci maści lub aerozolu, wskazany w miejscowym leczeniu ropnych chorób skóry, zwłaszcza wywołanych przez gronkowce (np. czyraczność, liszajec), ropnych powikłań alergicznych chorób skóry, zakażonych niewielkich oparzeń i odmrożeń.