Skoki rozwojowe - kalendarz i objawy w 1. roku życia dziecka

Czym są skoki rozwojowe?

Teoria skoków rozwojowych niestety nie została jeszcze ostatecznie udowodniona naukowo, jednakże wiele obserwacji i poczynionych badań wskazuje, że dzieci rozwijają się skokowo, a podczas takiego momentu dziecko zachowuje się inaczej niż dotychczas. Jeśli dotąd posiadało stały harmonogram dnia - drzemki o takiej samej porze, sen nocny w określonych godzinach, karmienie np. po drzemce - to w czasie, gdy trwa skok rozwojowy, wszystko to może ulec zmianie. Ponadto zmienia się zachowanie dziecka: nawet to, które było zawsze grzeczne i chętnie bawiło się samo, np. na podłodze w pozycji na brzuszku - podczas skoku rozwojowego musi być noszone i jest bardzo marudne (mimo bujania i 100% uwagi). Obserwacje badaczy wskazują, że takie sytuacje mają miejsce okresowo - co jakiś czas - w pierwszym roku życia dziecka i w późniejszym okresie również. Jednakże to do 1. roku dziecko nabywa najwięcej umiejętności - skoki rozwojowe powodują bowiem, że dziecko uczy się czegoś, czego do tej pory nie potrafiło, np. zaczyna obracać się z pleców na brzuch lub odwrotnie, pełzać, raczkować, chodzić, prawidłowo ssać (jeśli wcześniej miało z tym problemy). Nowe umiejętności dotyczą także sfery psychicznej i tym sposobem podczas pewnego skoku rozwojowego pojawia się np. lęk separacyjny.

Jak rozpoznać, że za chwilę zacznie się skok rozwojowy?

Naukowcy zaobserwowali, że skoki rozwojowe poprzedzają okresy, gdy dziecko staje się marudne i zaczynają się problemy ze snem. Może mieć też mniejszy apetyt. Tym sposobem organizm przygotowuje się do ogromnej dawki nowości. To, że nadchodzi skok rozpoznasz, jeśli Maluch nagle z „aniołka” zmienia się w „trudne” dziecko: jest niespokojne, płaczliwe, chce być ciągle noszone - albo po prostu zachowuje się kompletnie inaczej niż dotychczas.

Dla pewności, że dany okres był momentem skoku rozwojowego, możemy sprawdzić, czy dziecko po jego zakończeniu nabyło nowych umiejętności - ponieważ po każdym skoku pojawia się przynajmniej jedna nowa umiejętność (ale często jest ich kilka).

Jak wygląda kalendarz skoków rozwojowych?

W pierwszym roku życia dziecka występuje 7 skoków rozwojowych - ich termin obliczamy od daty porodu z USG I trymestru, a nie od momentu porodu. Istnieje pewien kalendarz skoków rozwojowych - ale należy pamiętać, że przedziały te są umowne i u jednego dziecka dany skok może zacząć się szybciej, a u innego - później. Poniższa grafika pokazuje okresy, gdy występują skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka.

Pierwszy skok rozwojowy pojawia się w okolicach 4-5. tygodnia. Drugi około 8. tygodnia. Kolejny skok ma miejsce bardzo szybko - pojawia się między 10. a 12. tygodniem. Następny skok rozwojowy występuje między 14. a 18. tygodniem, później od 22. do 26. tygodnia, a do wystąpienia następnego jest dość duża przerwa - ma on bowiem miejsce ok. 36-40. tygodnia. Ostatni skok rozwojowy w pierwszym roku życia dziecka występuje między 41. a 46. tygodniem.
Dziecko podczas każdego skoku uczy się nowych umiejętności:

1. skok rozwojowy: uśmiechanie się, zatrzymywanie wzroku na twarzy opiekuna, próby utrzymywania głowy nad podłożem w leżeniu na brzuchu.
2. skok rozwojowy: tworzy się harmonogram dnia, dziecko intensywnie porusza kończynami, zaczyna wydawać różne dźwięki.
3. skok rozwojowy: dziecko interesuje się zmianą światła lub głosu, zaczyna łapać za zabawki, łączy ręce w linii środkowej, wkłada rączki do ust, zaczyna podpierać się na łokciach w leżeniu na brzuchu.
4. skok rozwojowy: dziecko łączy ciągi sylabowe typu “mamamama”, potrafi sięgnąć po zabawkę jedną ręką, obraca się na brzuch, wyraża swoją wolę (np. odpycha butelkę, gdy nie jest już głodne).
5. skok rozwojowy: dziecko odczuwa lęk separacyjny, obraca się z brzucha na plecy, wykonuje tzw. piwoty, samodzielnie siada.
6. skok rozwojowy: dziecko intensywnie się przemieszcza (czworakuje, raczkuje - niektóre dzieci zaczynają nawet wstawać przy podporze).
7. skok rozwojowy: dziecko próbuje po tym skoku bazgrać na kartce, mówi “mama”, “baba”, “nie” i inne proste słowa, zaczyna wskazywać palcem to, co go interesuje.

Oczywiście każde dziecko jest inne i jeśli dana umiejętność nie pojawiła się po danym skoku, to nie ma powodu do obaw, o ile rozwój jest według fizjoterapeuty, neurologopedy czy pediatry prawidłowy.

Jak pomóc dziecku podczas skoku rozwojowego?

Dziecko podczas skoku rozwojowego wymaga szczególnej uwagi. Jest marudne, płaczliwe, ma problemy z jedzeniem, brak mu apetytu, wybudza się w nocy i ma problemy z zaśnięciem na drzemkę. Niestety takie skoki trzeba po prostu przetrwać i dać dziecku jak najwięcej bliskości oraz poczucia bezpieczeństwa. Nie da się ani im zapobiec, ani przyspieszyć. 

Pamiętaj, że dla Twojego dziecka to również trudny okres: w jego mózgu tworzą się miliony nowych połączeń nerwowych - to ogromny wysiłek dla organizmu! Staraj się nosić dziecko, gdy tego wymaga, przytulaj, karm na żądanie, weź Malucha do łóżka na noc, jeśli nie chce sam spać w łóżeczku. Nie bój się - nie przyzwyczaisz tymi kilkoma nocami dziecka do wspólnego spania. Jeśli dziecko wymaga ciągłego noszenia, warto odciążyć kręgosłup z pomocą chusty - zapewnisz dzięki temu dziecku bliskość, a ramiona i plecy odetchną. Dzięki chuście będziesz miała ponadto wolne ręce, więc możesz się czymś zająć.

Dziecko w trakcie skoku rozwojowego jest wrażliwe na różne bodźce. Warto w tym czasie zrezygnować z głośnego puszczania muzyki czy odwiedzania zatłoczonych miejsc. Dobrą metodą na uspokojenie i wyciszenie Maluszka jest bujanie na rękach, siedząc na dużej piłce do fitnessu - takie kołysanie dobrze działa na większość dzieci, gdyż stymuluje ich układ przedsionkowy.