Poziom cukru we krwi: jak zinterpretować wyniki badań?

Kiedy wykonać badanie poziomu cukru we krwi?

Badania profilaktyczne to sprawdzony sposób na monitorowanie stanu swojego zdrowia, który umożliwia wykrycie różnych nieprawidłowości i schorzeń na bardzo wczesnym etapie. Dlatego nawet osoby zdrowe powinny raz w roku badać poziom glikemii. Skierowanie na badanie możemy uzyskać u lekarza rodzinnego. W razie pilnej potrzeby możemy je wykonać również prywatnie w każdym laboratorium diagnostycznym.

Kto jeszcze powinien wykonać badanie poziomu cukru we krwi? Osoby, które zaobserwowały u siebie objawy przecukrzenia (hiperglikemii) lub niedocukrzenia (hipoglikemii) oraz te, u których istnieje ryzyko wystąpienia cukrzycy. Dotyczy to zwłaszcza osób obciążonych genetycznie ryzykiem cukrzycy, z nadwagą lub otyłością, a także osób starszych. Badanie glikemii to także obowiązkowy punkt na liście wszystkich przyszłych mam. Między 24. a 28. tygodniem ciąży należy wykonać test obciążenia glukozą, aby wykryć ewentualną cukrzycę ciążową.

Diabetycy, czyli osoby chorujące na cukrzycę typu 1 lub 2, poziom cukru we krwi mogą monitorować w warunkach domowych za pomocą glukometru. Uzyskane wyniki ułatwiają kontrolowanie poziomu cukru, jednak nie stosuje się ich do celów diagnostycznych.

Jak się przygotować do badania?

W związku z faktem, że istnieje kilka sposobów badania poziomu cukru we krwi, do każdego z nich należy się inaczej przygotować. 

• Stężenie glukozy na czczo - jak sama nazwa wskazuje, to badanie należy wykonywać na czczo. Oznacza to, że osoba badana nie powinna jeść oraz pić słodzonych napojów przez co najmniej 12 godzin przed badaniem.
• Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) - potocznie nazywany krzywą cukrową, również wykonuje się go na czczo. W trakcie jego trwania pacjent wypija roztwór glukozy oraz dwukrotnie ma pobieraną krew. U ciężarnych pobiera się ją trzykrotnie. Aby wyniki były miarodajne, na 3 dni przed badaniem powinno się odstawić leki (po konsultacji z lekarzem), które zaburzają gospodarkę węglowodanową (tabletki antykoncepcyjne, środki moczopędne). Na 2-3 dni przed należy zrezygnować z alkoholu, intensywnych treningów oraz palenia papierosów. Z uwagi na fakt, że wypicie roztworu glukozy może dla wielu osób stanowić problem, można dodać do niego nieco soku z cytryny. Trzeba również pamiętać, że badanie trwa ponad dwie godziny, warto więc odpowiednio zorganizować sobie dzień.
• Przygodny test glukozy - w odróżnieniu od wspomnianych wcześniej testów, to badanie może być wykonane po posiłku i o dowolnej porze. Lekarz zwykle zleca to badanie, gdy nie może czekać na przeprowadzenie badania poziomu cukru wykonywanego na czczo. 

Normy cukru we krwi - na czczo i po posiłku

Stężenie glukozy na czczo

• Wynik prawidłowy: 70 - 99 mg/dl (3,9 - 5,5 mmol/l)
• Wynik przekraczający normę (stan przedcukrzycowy): 100 - 125 mg/dl (5,6 - 6,9 mmol/l)
• Cukrzyca: ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) cukrzyca jest diagnozowana, jeżeli podobny wynik diagnozowany jest w dwóch pomiarach

Doustny test obciążenia glukozą (OGTT)

• Wynik prawidłowy: <140 mg/dl (7,8 mmol/l)
• Wynik przekraczający normę (stan przedcukrzycowy): 140 - 199 mg/dl (7,8 - 11,1 mmol/l)
• Cukrzyca: ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l)

Przygodny test glukozy

• Cukrzyca:  ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l) gdy występują objawy hiperglikemii: wielomocz, osłabienie, wzmożone pragnienie

Podane normy są zgodne z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego¹. Trzeba pamiętać, że sam poziom glikemii na czczo nie jest jeszcze wystarczającą podstawą do rozpoznania cukrzycy. Wymagane jest 2-krotne potwierdzenie zaburzeń, a także uwzględnienie wpływu czynników, które są niezwiązane z wykonywaniem badania, jak pora dnia, pora ostatnio spożytego posiłku czy wysiłek fizyczny.

Poziom cukru powyżej lub poniżej normy – co oznacza?

Choć najczęstszą przyczyną podwyższonego poziomu cukru we krwi jest cukrzyca (typu 1 i 2), mogą istnieć także inne czynniki, mające wpływ na nieprawidłowy poziom glikemii. Należą do nich:

• insulinooporność,
• przewlekła niewydolność nerek,
• zespół Cushinga,
• przyjmowanie niektórych leków (środki hormonalne, w tym hormonalna terapia zastępcza, kortykosteroidy, antydepresanty),
• akromegalia,
• zbyt duże posiłki bogate w węglowodany.

Jeżeli przyjmujemy któryś ze wspomnianych leków, możemy sprawdzić jego skład i działanie na stronie KtoMaLek.pl. Ewentualne wątpliwości warto skonsultować z lekarzem prowadzącym, który zleci dodatkowe badania i zadecyduje o dalszej terapii.

Podwyższony poziom cukru we krwi niesie ze sobą przewlekłe zagrożenia zdrowotne, dlatego tak ważne są regularne badania. Im dłużej stężenie cukru jest podwyższone, tym większe ryzyko rozwinięcia się takich powikłań, jak: retinopatia, nefropatia, neuropatia, choroby stóp (stopa cukrzycowa), choroby serca czy udar. 

Poziom cukru poniżej normy, inaczej hipoglikemia lub niedocukrzenie, również nie jest dla nas zdrowym zjawiskiem. Stan te towarzyszy cukrzykom w trakcie intensywnego leczenia insuliną, ale może się pojawiać także przy:

• chorobach wątroby i nerek,
• niewydolności kory nadnerczy,
• niedoczynności tarczycy,
• niewydolności przysadki mózgowej,
• nowotworach trzustki,
• diecie niskowęglowodanowej,
• intensywnym treningu.

Jak widać, poziom cukru może naprawdę wiele powiedzieć o naszym zdrowiu i pomóc w profilaktyce i diagnostyce. Warto zatem regularnie wykonywać badania krwi, by mieć cukier pod kontrolą. 

_{1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017, https://cukrzyca.info.pl/content/download/15879/241290/file/DK_Suplement%20A_2017_calosc_makieta_bff.pdf}