Owsik ludzki - jak rozpoznać i leczyć owsicę?

Owsik ludzki – co to takiego?

Owsica (łac. enterobiosis) jest chorobą pasożytniczą wywołaną obecnością owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis), małego robaka z typu nicieni. Owsiki osiągają niewielkie rozmiary (samce ok. 3 mm, samice ok. 10 mm), z wyglądu przypominają białe i cienkie niteczki, które można dostrzec gołym okiem. Pasożytują wyłącznie w ludzkim organizmie. Najczęściej kolonizują jelito grube, rzadziej wyrostek robaczkowy lub końcowy odcinek jelita cienkiego.

Pokarmem dla owsików jest treść jelitowa. Gdy osiągają one dojrzałość, przemieszczają się w kierunku odbytu i tam składają jaja. Średni cykl życia owsika to około 8 tygodni.

Owsik ludzki – jak się nim zarazić?

Do zarażenia owsikami najczęściej dochodzi poprzez niezachowanie należytej higieny, dlatego nie dziwi, że owsica bywa nazywana chorobą brudnych rąk. Do organizmu człowieka owsiki dostają się drogą oralną. Jaja pasożyta przemieszczają się z jamy ustnej do końcowego odcinka jelita cienkiego oraz do jelita grubego, tam wylęgają się z nich larwy. Po osiągnięciu dojrzałości samice owsika przemieszczają się w kierunku odbytu, by złożyć tam jaja. Wówczas osoba zarażona może odczuwać silny świąd. Małym dzieciom trudno jest powstrzymać drapanie, przez co jaja pasożyta trafiają na ręce i stamtąd na różne przedmioty, a niejednokrotnie z powrotem do ust dziecka.

Źródłem zakażenia owsikiem ludzkim może być także kontakt z bielizną osoby zakażonej, pościelą, ręcznikiem. Jaja owsika mogą też czyhać na potencjalnego żywiciela w wannie, na desce sedesowej. Jeżeli zarażony jest jeden z domowników, zakażenie u pozostałych mieszkańców jest bardzo prawdopodobne. Rzadko się zdarza, by do zarażenia doszło drogą kropelkową, choć jest to jak najbardziej możliwe. Jaja owsika ludzkiego są lekkie, a przez to z łatwością unoszą się w powietrzu lub z pyłkami kurzu.

Jak rozpoznać, że to owsica?

Charakterystycznym objawem owsicy jest uporczywy świąd skóry odbytu, zwłaszcza w godzinach wieczornych i nocą, który u dzieci może być powodem nadpobudliwości i zaburzeń snu. W wyniku choroby dziecko może mieć problemy z koncentracją, być rozdrażnione i niewyspane. Obecność pasożytów może być również powodem pogorszonego apetytu i spadku masy ciała, bólu brzucha i nawracających biegunek, a także problemów z kontrolowaniem trzymania moczu i zgrzytania zębami.

W diagnostyce owsicy przeprowadza się wymaz z okolicy odbytu. Do tego celu wykorzystuje się bagietkę owinięta celofanem lub przylepiec celofanowy. Cała procedurę należy powtórzyć trzykrotnie.

Metody leczenia owsicy

W leczeniu owsicy stosuje się leki przeciwpasożytnicze skierowane przeciwko owsikowi ludzkiemu. Wśród najczęściej stosowanych substancji czynnych wymienia się albendazol, mebendazol oraz pyrantel. Albendazol (np. Zentel) i mebendazol (np. Vermox) działają zarówno na postaci dojrzałe owsika, jak również jaja i larwy, zaś pyrantel (np. Pyrantelum Medana, Pyrantelum Polpharma) tylko na formy dojrzałe pasożyta oraz te we wczesnej fazie rozwoju.

Albendazol i mebendazol wydawane są wyłączne z przepisu lekarza. Pyrantelum zarówno w zawiesinie i tabletkach jest dostępne bez recepty, dla dzieci od 2. roku życia i dorosłych. Podaje się je w jednorazowej dawce i powtarza się ją po upływie dwóch tygodni. W aptekach dostępne są także preparaty na bazie naturalnych składników np. ziele piołunu, nasiona dyni, ziele tymianku, pomocne przy zwalczaniu robaczyc przewodu pokarmowego (np. Para farm, Vernikabon). Ze względu na łatwe rozprzestrzenianie się owsika zaleca się, by leczeniu poddali się wszyscy domownicy

Prócz leczenia farmakologicznego istotne jest także zachowywanie zasad odpowiedniej higieny. W przypadku zarażenia owsikiem ludzkim należy podmywać okolice odbytu wodą z mydłem, a bieliznę, ręczniki oraz pościel każdorazowo prać i dodatkowo prasować. Rodzice powinni pilnować dzieci, by regularnie i dokładnie myły ręce oraz miały krótko przycięte paznokcie. Takiego rygoru należy przestrzegać przez około 2-3 tygodnie, zaś podstawowe zasady higieny powinny obowiązywać na stałe.

Jak uchronić się przed owsicą?

Uniknięcie zakażenia owsicą nie jest łatwe, szczególnie wśród dzieci. Ważne jest, by nauczyć dziecko podstawowych zasad higieny tj. mycia rąk po skorzystaniu z toalety oraz przed każdym posiłkiem, mycia warzyw i owoców przed spożyciem, nie wkładania brudnych rąk do buzi, codziennych kąpieli.

W czasie leczenia owsicy dziecko może uczęszczać do szkoły lub przedszkola, jednak należy o tym uprzedzić nauczyciela, który dopilnuje, by maluch przestrzegał wymienionych wcześniej zasad. W ten sposób zarażenia owsikiem unikną pozostałe dzieci.